ЉУБОМИР МАЏАР
Руската инвазија на Украина, токму од гледна точка на теоријата за задржување, може да се окарактеризира како акција што ќе и нанесе најголема штета на Русија во нешто подолготрајна перспектива. Спротивниот актер на стратешкиот конфликт, во случајов САД, тешко дека може да посака нешто поповолно за себе отколку спротивната страна да се вклучи во некоја ризична војна, која ја води против некој друг
Важен фактор во разликата меѓу демократските и авторитарните системи е неизвесноста, која е неспоредливо поголема во авторитарните режими отколку во демократските. Донесувањето одлуки во демократски поредок се одвива во јасни и добро познати институционални аранжмани, чии резултати може да се предвидат во голема мера, со очигледно имплицирано намалување на неизвесноста. Во авторитарен поредок, моќта е несразмерно концентрирана во една личност, а кога таа личност ќе почне да носи стратегиски одлуки, поради самоволието на одлуките, тој создава комплицирани и нетранспарентни макрополитички констелации, во кои не може правилно да се движи. Тоа е клучен извор на стратешка системска несигурност, а самата несигурност на познати начини генерира и влошува ситуации во кои веројатноста за донесување катаклизмични одлуки значително се зголемува.
Ова е краток преглед на аргументацијата на која почива стратегијата за задржување, која вклучува блокирање на авторитарни режими, пред се Русија. Тоа блокирање останува актуелно дури и кога тие режими не преземаат конкретни дејствија што би ги нарушиле кревките политички баланси и би го загрозиле светскиот мир. Самиот авторитарен поредок – како што имплицира соодветната одбранбена доктрина на спротивната страна – е генератор на ризици што треба да се сфатат најсериозно.
Ова е краток преглед на аргументацијата на која почива стратегијата за задржување, која вклучува блокирање на авторитарни режими, пред се Русија. Тоа блокирање останува актуелно дури и кога тие режими не преземаат конкретни дејствија што би ги нарушиле кревките политички баланси и би го загрозиле светскиот мир. Самиот авторитарен поредок – како што имплицира соодветната одбранбена доктрина на спротивната страна – е генератор на ризици што треба да се сфатат најсериозно.
Руската инвазија на Украина, токму од гледна точка на теоријата за задржување, може да се окарактеризира како акција што ќе и нанесе најголема штета на Русија во нешто подолготрајна перспектива. Спротивниот актер на стратешкиот конфликт, во случајов САД, тешко дека може да посака нешто поповолно за себе отколку спротивната страна да се вклучи во некоја ризична војна, која ја води против некој друг. Се чини очигледно дека руската војна против Украина на долг рок ќе донесе најкорисни и најпосакувани ефекти за постојаниот политички противник, имено САД.
Не треба да ја исклучиме можноста руската агресија врз Украина да испадне многу поштетна за Русија отколку за самата уништена Украина. Човек не знае од каде да почне кога е во прашање набројувањето на штетите што ќе ги има Русија поради ненајавен драстичен упад на територијата на суверена соседна земја. Тешка сенка на меѓународна дискредитација веќе падна над Русија, национален срам кој Путин веројатно нема да го види како ублажен, дури и ако е вклучен во најстарите суперстогодишници. Помеѓу Русија и Украина ќе лежи подеднакво тешка сенка на меѓусебна недоверба и чиста омраза, чија релативизација никој од живите денес нема да може да чека. А нема да можат ниту нивните деца, а веројатно ниту децата на нивните деца.
Тука се и ужасните трошоци на војната и не треба да се трошат зборови за докажување на тезата дека војната е убиствено скапа игра. Таа игра е опасна не само од аспект на се уште непотврдени човечки жртви и семејни трагедии, туку и во финансиска и материјална смисла. За Русија тоа е катастрофално тежок товар. Некој неодамна сосема соодветно потсети дека БДП на цела Русија е на ниво од околу една половина од БДП на Велика Британија! За таа неразвиена земја војната е вистинска економска катастрофа. Тие илјадници мртви Руси не се само емотивна и човечка туку и економска загуба за таа земја.
Во ова стратешко прескокнување, она што Русија си го направи сама може само да ги развесели и да ги израдува центрите за стратешко планирање на другата страна. Агресијата предизвика страшни нарушувања во функционирањето на светската економија во целина; доволно е да се намали стапката на раст на светскиот БДП за само еден процентен поен, така што едноставна пресметка ќе доведе до збир на загуби на планетарно ниво, мерени со бројка која тешко може да се напише и која, со оглед на ризикот од грешка , мора многу внимателно да се специфицира . Светот нема да може лесно или брзо да ја прости, а камоли да заборави на оваа штета.
Несомнено е дека големата загуба ќе биде и еден вид колатерална нематеријална штета: станува збор за губење на илузијата на руската непобедливост и психолошка штета за руската страна во евентуални идни стратешки конфликти.
По украинската епизода, никој нема да се плаши од руската воена моќ колку што беше случајот пред да се преземе „интервенцијата“. Ќе се променат и идеите за моќта и посветеноста на помалиот актер во набљудуваниот конфликт. Иако е опасно и погубно, дури и помалиот и послабиот кога ќе го совлада фасцинантната определба „да ја стави ногата на вратот на тиранијата“, во тој случај се претвора во голем ризик за многу „поголем“ противник од самиот себе. Накратко и прибегнувајќи кон актуелниот жаргон, Путин со оваа агресија си пукал во колено и нема да може да се опорави од таа рана во текот на животот.
Агресијата против Украина е колосална грешка. Се чини дека тоа е неуспех од планетарни размери, можеби најголемиот во овој грешен свет од обидите на Хитлер да ја освои Европа, а потоа можеби и целиот свет. Зад таа грешка стои очигледно, споредливо со самата грешка, морално пролизгување кое останува како неизбришлива дамка на целата земја. Зад грешката, сепак, се крие неверојатен недостаток на експертиза и знаење, вклучувајќи го и погрешното верување дека Украина може да биде фрлена на колена за два или три дена. И самиот верував во можноста за инстант решение за украинската „деназификација“. Но, не бев соочен со застрашувачка одговорност која буквално добива геостратешки размери. И да бев, верувам дека посериозно ќе ги проучував шансите и ризиците и дека тоа ќе резултираше со непрепознатливо поинаква политика.
