Земјата на кралицата на Саба, владетелката спомената во Стариот завет, Куранот и етиопската религиозна книга на кралевите – Кебра Нагаст, се простирала ширум црната Африка и југот на Арапскиот Полуостров во 10 век п.н.е.
НЕБОЈША ЈОКИЌ – ГЛОБУС МАГАЗИН
Имала две престолнини, источната, кој се наоѓала на територијата на денешниот Јемен и западната, Аксум во Етиопија. Населбата, многу постара од легендарната кралица, ја доживеа најголемата слава во петтиот и шестиот век од новата ера, кога античките хроники ја сметале за една од најмоќните држави во светот. Тоа бил богат центар за трговија и свето место за аџилак.
Тешко е да се замисли дека сегашната копилка од триесет илјади земјоделци и сточари може да се идентификува со најсјајниот камен во етиопската историја, но за ова сведочат бројните остатоци од гробници, палати и антички камени записи. Вреди да се одбележи дека научно е испитано само 2 отсто од вкупната површина на местото.
Она што се пирамидите и обележјата за северот се стелите на Аксум за субсахарска Африка. На натписот на највисоките стела се спомнува кралот Езана од 4 век од нашата ера. Монолитниот гранит блок е висок 24 метри и тежи 160 тони.
Најголемиот од нив, за жал е срушен и скршен, но е долг 33 метри и тежок 587 тони. Украсени со лажни прозорци и стела врати, тие личат на витки, мазни облакодери.
На експанзиите на врвот, во форма на шпицови, беа занишани металните симболи на сонцето и месечината, божествата на предхристијанската Етиопија. Во близина на селото е таканаречената „Палата на кралица од Саба“, скромна градба направена од мали камени блокови и тули. Палатата имаше престолна соба, сопствена бања и кујна.
Археолозите за жал се наоѓаат во многу поблизок период од историјата, 5 век од нашата ера. Од другата страна е друго поле на помали стели.
Палатата и некрополата на кралот Калеб од шестиот век од н.е. се наоѓа на голема надморска височина источно од населбата, од каде може да се видат ридовите на блиската Еритреја. Гробницата била изградена од големи гранитни блокови, со неколку простории украсени со христијански симболи. Капелата, за која се верува дека се наоѓа Светиот ковчегот со Стариот заветот, е во рамките на црковниот комплекс.
Избраниот свештеник може само еднаш да влезе во параклисот, во кој останува во целибат и молитва до крајот на животот. На верниците и љубопитните луѓе не им е дозволено да влегуваат. Постарата од двете цркви од комплексот, и двете посветени на Свети Марија од Сион, датира од седумнаесеттиот век. Таа била подигната на остатоците од ранохристијанската зграда и убаво насликана со мурали на девет етиопски светци. Царот Хаиле Селасија подигнал нова црква во 1960 година.
Во дворот се наоѓаат престолите што се користеа за крунисување на последниот император на Африка и Азија. Хаиле Селасие имаше две церемонии на крунисување, во Адис Абаба и овде во Аксум. Внатрешноста на новата црква зачува многу антички икони, свети книги и огромни ритуални тапани што ритмично чукаат за време на големите поворки. Неверојатно е колку векови историја има во толку мал простор!
Кралицата на Саба односно Шеба (хебрејски), романизирана: Ал-Малика Балкас е фигура за прв пат спомената во хебрејската Библија. Во првобитната приказна, таа носи караван вредни подароци за израелскиот крал Соломон. Оваа приказна претрпе обемни еврејски, исламски и етиопски елаборации и стана предмет на еден од најраспространетите и плодните циклуси на легендите на Ориентот.
Современите историчари ја идентификуваат Шеба со јужноарапското кралство Саба во денешниот Јемен. Постоењето на кралицата е спорно меѓу историчарите.
Според сторијата на хебрејски – Шеба (на грчкиот Koinē Саба) дошла во Ерусалим „со многу стока, со камили со зачини, многу злато и скапоцени камења“ (I Цареви 10: 2). „Никогаш повеќе не дојде толку изобилство на зачини“ (10:10; II Лето. 9: 1–9) како оние што ги даде на Соломон. Таа дојде „да му постави тешки прашања“, на кои Соломон одговори на нејзиното задоволство. Тие размениле подароци, по што таа се вратила во нејзината земја.
Употребата на терминот ḥидот или ‘гатанки’ (А Цареви 10: 1), арамејски заем, чиј облик упатува на промена на звукот не порано од шестиот век п.н.е., укажува на доцно потекло за текстот. Бидејќи не се споменува падот на Вавилон во 539 година п.н.е., Мартин Нот тврди дека Книгата на кралевите добила дефинитивна редакција околу 550 година п.н.е.
Современите историчари ја идентификуваат Шеба со јужноарапското кралство Саба во денешниот Јемен. Постоењето на кралицата е спорно меѓу историчарите.Практично, сите современи научници се согласуваат дека Шеба била јужноарапското кралство Саба, со седиште во оазата на Мариб, во денешниот Јемен. Шеба беше доста позната во класичниот свет, а нејзината земја беше наречена Арабија Феликс. Околу средината на првиот милениум пред Христа, имало и Сабејци во Африканскиот рог, во областа што подоцна станала царството на Аксум. Во Библијата има пет места каде што писателот ги разликува Шеба (שׁבא), т.е. Јеменските Сабаи, од Себа (סבא), т.е. Африканските Сабаи. Во Пс. 72:10 тие се споменати заедно: „кралевите на Сава и на Себа ќе понудат подароци“. Сепак, оваа правописна диференцијација може да биде чисто фактичка; домородните натписи не прават таква разлика, и јеменските и африканските сабаии се таму напишани на ист начин.
Алфабетските натписи од Јужна Арабија не даваат докази за жени владетели, но натписите од Асирија постојано повторуваат споменати арапски кралици на северот. Кралиците се добро потврдени во Арабија, иако според Куранот, не после 690 година пред нашата ера. Понатаму, Савајските племиња го знаеле титулата mqtwyt („висок службеник“). Макада или Макуеда, личното име на кралицата во етиопската легенда, би можело да се толкува како популарно рендерирање на титулата mqtwyt. [13] Овој наслов може да биде изведен од антички египетски m’kit „заштитничка, домаќинка.“
Античкиот храм на Сабаик Авејм, познат во фолклорот како Маарам („Светилиштето“) Билк, неодамна беше ископано од археолозите, но досега не се откриени никакви траги на кралицата на Сава во многу натписи пронајдени таму. Друг сабански храм, Храмот Баран е познат и како ’Араш Билкис („ Престол Билкис “), кој како блискиот храм„ Адам“ бил посветен и на богот Алмахах, но врската помеѓу Храмот Баран и Шеба не се основани ниту археолошки.
Библиските приказни за кралицата на Сава и бродовите на Офир служеле како основа за легендите за Израелците кои патувале во придружбата на кралицата на Сава кога се вратила во нејзината земја за да го роди своето дете од Соломон.
