Етнонационалистичките политики ги одржуваат земјите од регионот во периферијата на европскиот капитализам, вели др. Бојан Алексов, вонреден професор по историја на Југоисточна Европа
ЈАСМИН АЛИБЕГОВИЌ
Земјите од регионот, кои се познати по својата турбулентна историја и етничка различност, се соочуваат со бројни политички превирања и тензии кои се закануваат да го дестабилизираат кревкиот мир постигнат по распадот на поранешна Југославија. Глобалните настани, војните ширум светот, како и промените во геополитичкото опкружување директно се рефлектираат на Западен Балкан и неминовно влијаат на регионалната стабилност.
„Ми се чини дека регионот не се оддалечи, туку дека остатокот од светот се приближи кон регионот. Омразата и конфликтите се разгоруваат насекаде, за што најмногу придонесуваат таканаречените антисоцијални мрежи и дивиот капитализам легализиран од корумпираните политички елити“, рече др. Бојан Алексов, вонреден професор по историја на Југоисточна Европа на Факултетот за словенски и источноевропски студии на Универзитетскиот колеџ во Лондон (UCL).
Три децении по воените конфликти, етничкото чистење и тешките злосторства, многу земји во регионот бараат начини да се справат со минатото. Транзициската правда, како концепт кој се фокусира на справување со минатото преку комбинација на суд, помилување, вистина и помирување, стана клучен елемент на овој процес.
„Имаше напредок и успеси, но ми се чини дека горенаведените фактори во меѓувреме го анулираа сето добро што беше направено за помирување и правда. Имаше и политички промени и подем на таканаречениот национализам, односно кражби и измами со помош на ширење омраза“, вели соговорникот.
ДИВ КАПИТАЛИЗАМ Наместо да се соочиме со тешкото и трагично минато засновано на вистината во земјите од регионот, сè почесто сме сведоци на обиди за манипулација со историските наративи за да се постигнат одредени политички или идеолошки цели. Оваа селективна култура на меморија станува се поголема закана за општеството во Западен Балкан.
„За жал, во светот владее селективна емпатија и селективна култура на меморија и се храни со антисоцијални мрежи, логаритми на вештачка интелигенција и дивиот капитализам во кој монополистите профитираат од стравот од болести, ширењето на зависноста или извозот. и потрошувачка на оружје“, вели др. Бојан Алексов.
Исто така, забележливо е дека локалните националистички политичари се многу среќни што користат селективна историја со цел да го зајакнат својот политички легитимитет и да ја мобилизираат својата база за поддршка, што доведува до поларизација на општеството и создавање антагонизми кон другите народи. Во овој контекст, нашиот соговорник смета дека не може да се спречи злоупотребата на историјата за дневно-политички цели.
„Тоа се случува насекаде во светот, некаде повеќе – некаде помалку. Но, глобалните процеси и технолошките пронајдоци создаваат сè поплодна почва за злоупотреби“.
Во исто време, етнонационалистичките политики кои имаат доминантна улога во земјите од регионот продолжуваат да поттикнуваат поделби и конфликти, што доведува до уште поголем раздор во општеството. Преку нивната вешта политичка манипулација, етнонационалистичките политичари, особено оние во Босна и Херцеговина, со години успешно одржуваат магичен круг на нестабилност, што го попречува напредокот во многу области, вклучително и економијата, инфраструктурата и регионалната безбедност.
„Етнонационалистичките политики ги одржуваат земјите од регионот во периферната зона на европскиот капитализам. За нив има многу профит на таа позиција, додека други се влечкаат во калта на периферијата, работат за малку пари или одат да работат во привилегираните земји на капитализмот каде што експлоатацијата е помала“, вели др. Бојан Алексов.
ВРАТЕТЕ ГИ ВРСКИТЕ Во целата оваа балканска реалност, дополнителен проблем е што одредени верски заедници не кријат силна поврзаност со етнонационалистичките политики. Иако религијата треба да биде извор на духовна инспирација и единство, во земјите од регионот таа често се користи како алатка за политички цели, особено во контекст на национализмот.
„Верските елити и функционери, како и политичките, профитираат од ширење омраза и страв. Тие ги задржуваат своите позиции. И си ја олеснуваат работата затоа што многу полесно се сее омраза, глуми жртва, пропагираат митови отколку зборот божји“, вели соговорникот.
Бидејќи, политичката и безбедносната ситуација во земјите од регионот е многу сложена и напната, на населението не му се дава никаква перспектива за идно планирање во овие области. Од година во година, десетици илјади луѓе, претежно млади луѓе, одат во други, развиени, главно европски земји, а таквите трендови ќе продолжат, имајќи ја предвид неодамнешната одлука на Германија која го олесни влезот на работници, граѓани на Западот. балканските земји. Нашиот соговорник е свесен за сите предизвици во регионот, затоа и нема големи очекувања за иднината на Западен Балкан.
„Немам големи очекувања, но би сакал да ги вратам врските, пријателствата и се што е заедничко. За луѓето да се свртат кон работата, образованието, уметноста и да излезат од осудата на периферијата, сиромаштијата во која не закопа омразата“, рече др. Бојан Алексов.
Јасно е дека за да се надминат предизвиците на злоупотреба на историјата и национализмот на Западен Балкан, неопходно е зајакнување на демократските институции, промовирање на дијалогот и разбирањето меѓу народите и промовирање на вистината и критичкото размислување за историските настани. Исто така, позначајниот ангажман на граѓанското општество, невладиниот сектор и меѓународната заедница е од витално значење за поддршка на напорите за градење мир и помирување на Балканот.
