Во распадот на Југославија свој влог имаше национализмот, чувството за супериорност кај одредени интелектуалци. Го забележав тоа кај моите словенечки пријатели. Јас не го сакам национализмот како принцип а тоа се случува денес и во Каталонија и затоа сум против отцепувањето на овој дел на Шпанија – вели најпознатиот француски филозоф. За него сега и Западот запаѓа во криза на идентитетот
Мислам дека тоа име („нови филозофи“) потекнува од медиумската улога што тие – како филозофи – почнаа да ја играат во француското јавно мислење …
– Да, така е, тоа беше поврзано со нивната медиумска улога. Како и да е, специфично е што тие требаше да се нарекуваат филозофи за да добијат простор во сферата на медиумите. Платон сигурно не би бил среќен за тоа (се смее). Зашто, тие направија една димензија на јавното мислење надвор од филозофијата.
Во Ле Монд, но и во првиот том од вашата книга „Околности“, објавивте есеј во кој, додека го критикувате национализмот на Милошевиќ, истовремено се спротивставувате на независноста на Косово и војната на НАТО против Србија.
– Мислам дека е апсолутно јасно денес дека уништувањето на Југославија беше ужасно лошо за регионот. Покрај тоа, Косово и војната во Косово станаа оператори на капиталистичкиот маневар на глобално ниво. Не знам колку поранешни југословенски републики има сега … 6, нели? За мене е многу лесно да се замисли дека во ваков контекст – во кој преовладуваат идентитетот и националните прашања – оваа распаѓање нема крај и расправиите можат да продолжат. Од друга страна, прашањето за повторно обединување на Југославија мора да се најде на агендата.
Се согласувам!
– Дали и вие го сакате тоа? Се разбира, тешко е да не сакаме да го сториме ова, иако ќе кажеме дека оваа Југославија не смее да биде иста како претходната, итн. Мислам дека историскиот процес ќе доведе до повторно обединување на Југославија. Не гледам како тоа ќе се случи во моментот, но знам дека е неопходност. Знаете, првите југословенски интелектуалци што ги запознав во животот беа Словенците. И многу брзо не се согласив со нив за националното прашање … затоа што тие ја обвинија Србија за сè. Сепак, пред неколку години, кога се видовме, тие скоро плачеа затоа што тие имаа некаква екстремно десничарска влада што правеше ревизија на целата своја историја. Многу од спомениците на ослободителната борба беа уништени, а владата ги стави нацистите и комунистите во истиот авион, нарекувајќи ги тоталитари, итн.
Оние што беа за национална независност сега во никој случај не се задоволни од резултатот од овој процес. Покрај тоа, некаде во разговорот со нив во тоа време, забележав некоја идеја за словенечката супериорност над Србите. Отсекогаш имало национализам во Југославија, но ова мешање на национални и идентитетски прашања во доцните 80-ти и 90-тите години имало некој елемент на лудило, ментален нејаскеризам… и тоа го видов дури и со овие пријатели. Иако овие се искрени и многу интелигентни луѓе. Во секој случај, јас бев апсолутно против независноста и на Словенија и на Косово, затоа што генерално сум против идентитетот и националните поделби. Ова е принцип што јас секогаш сум го бранел, не само во случајот со Југославија. Ова е токму причината зошто јас денес сум против независноста на Каталонија.
Се сеќавам на едно од вашите интервјуа – ми се чини – од средината на 2000-тите – каде тврдите дека заради силата на француското општество, левите и десничарските политичари не можат, дури и ако сакаат, целосно да ги уништат социјалните достигнувања од 20 век. Овие процеси веќе беа на агендата кон крајот на 1990-тите во Германија, под власт на „социјалдемократот“ Герхард Шредер. Сепак, денес, 20 години после тоа, ги гледаме истите тенденции во Франција од страна на Емануел Макрон. Па што се случи во меѓувреме Макрон стана прифатлив за француското општество? Дури и неодамна рече дека ова е претседател кој изврши „демократски пуч“.
– Клучен проблем според мене е од една страна распаѓањето на парламентарната левица и од друга страна кризата на парламентарниот систем на глобално ниво. Значи, не станува збор само за Франција, иако постои и француска специфичност. Западниот парламентарен систем е систем што ја знае логиката на двата табора: лево и десно, демократи и републиканци, Лабуристичка партија и конзервативци и др. Како тоа функционира? Во реалноста, сите се согласуваат дека треба да продолжи во иста насока. Парламентарната левица, се разбира, нема да се подготви за некаков вид револуција. Постои консензус. Консензус со нијанса. Левицата игра улога на „корективна варијабла“ во овој поглед, особено во критичните периоди за владејачката класа. Кога времињата се тешки, треба да се прават работите што луѓето не ги сакаат. Во тој случај, ние ја даваме Левицата да го стори тоа. Зашто, Левицата доаѓа на власт на херојска агенда дека ќе ја спречи десницта во овие намери и после тоа секогаш ќе го стори истото и можеби полошото. Во Франција, на пример, имаше ситуација со Митереан, кој зборуваше за социјализмот во 1981 година, а уште во 1983 година водеше десничарска политика. Истата работа се случува и во другите западни земји. Бев зачуден што моите американски пријатели кои беа ужасно разочарани од Обама. Затоа, тоа е нормален редослед. Сепак, има нешто што во меѓувреме го дестабилизира редоследот. Изборот на Трамп во САД на пр. не е многу нормална ситуација. Таа има прекумерна тежина. Тој е премногу десно. Како што ќе биде случај, ако Марин Ле Пен дојде на власт во Франција. Нејзиното пристигнување би се сметало за нешто ненормално. Зашто, веќе тоа не се левицата и десното кои имаат договор, кои го водат клучниот збор, но се јавува потреба да се користата поединци за вонредни околности.
Ова беше случај и со победата на „Брегзит“ во Англија, но исто така тоа е случај и со сегашната криза на демохристијанската моќ во Германија. Имаме патолошка ситуација состојба на работите. Потеклото на оваа криза на парламентарниот систем е, според мене, во следната тензија: политичката моќ е национална, додека економската моќ е глобална. Политичката моќ има потешкотии да се прилагоди на глобалната хегемонија на капитализмот и ова доведе до кризи, кои, генерално, имаат идентитетски аспект. Тие се зајакнуваат партиите кои својата моќ ја имаат во борбата за национален идентитет. Насекаде Трамп е еден пример, задно со Орбан, Ле Пен, десничарската фракција на Конзервативната партија која веќе доминира во Англија, итн. Зборувам за кризата затоа што тоа е ситуација која го ослабува воспоставениот мир … се заканува на мирниот соживот меѓу десната и левата, тензиите се поживи и така натаму. Во Франција, кризата се стекна со специфичен облик, што се одрази на фактот дека и левата и десната страна се распаднаа. Социјалистичката партија беше уништена, но и републиканците. Значи, мораше да се создаде нешто ново за да ги задржи односите во врска со моќта.
Франција веќе искуси слични ситуации во својата традиција. Оваа го имаше со Наполеон III во деветнаесеттиот век, но исто така беше и со Шарл Де Гол во 1958 година. Во Макрон, според тоа, јас препознавам еден мал Де Гол, односно еден мал Наполеон III. Ова не значи дека левицата и десницата ги нема, нивните партии сè уште се таму, но тие се премногу слаби, така што системот – за да остане релативно стабилен – избра една силна личност да ја создаде својата партија. Истото го сторија и Наполеон III и Де Гол. Голистичката партија не постоеше пред Де Гол. Затоа, првото нешто што инсистираше на Макрон кога медиумите го поставија во првите редови беше дека тој е и лево и десно. Задачата на ваквите личности е да ја прилагодат националната политика кон светската состојба, т.е. да сторат сé што е потребно за да се одржи политиката на Франција во согласност со современиот светски капитализам. Со други зборови, неопходно е да се дестабилизира системот за здравствена заштита, системот за заштита на невработеноста, да се приватизираат што е можно повеќе работи… на кратко, мора да се стори сé за да се елиминираат оние неколку мали траги на социјализам што постоеја под францускиот капитализам уште од Втората светска војна. Макрон е човек на кого му е дадена таква улога. Очигледно, ова води кон социјални конфликти. И Наполеон III и Де Гол имаа многу силно спротивставување во општеството. За жал, единствената алтернатива за Макрон во моментов е екстремно десно. Не останува простор за налево.
Да, конфликтите за кои зборувате, исто така, зедоа прилично насилна форма, особено преку движењето „Жолти елеци“. Сепак, вие одбивте да го поддржите ова движење, демантирајќи го како реакционерно. Дури користевте една интересна реченица во отвореното писмо: „не е сè што се движи црвено“ (на француски, тоа е реченица што се римува: tout ce qui bouge n’est pas rouge). Дали може да се гледа ова движење во контекст на тековната класна борба?– Сакам да прецизирам дека бунтот на „жолтите елеци“ во строго економски и социјален план е сосема разбирливо. Јас секогаш започнувам со тоа пред да кажам дека е реакционерно движење. Социјалниот елемент е доста разбирлив. Затоа што, од причините што само реков, политиката на Макрон вклучува во себе понизок животен стандард за пониската средна класа. „Жолтите“ елеци првично беа составени од токму овие делови од средната класа: таксисти, занаетчии, дилери, независни работници, електричари, монтери и др. Точно е дека врз нив бил извршен притисок – не само финансиски, туку и пошироко – затоа што денешната Франција повеќе не сака да го поддржува принципот дека животниот стандард на средната класа треба, колку што е можно, да го следи стандардот на горната класа. Значи, тие се најдоа во ситуација која беше доста тешка. Интересно е што истото нешто што сме го слушнале многу патиод нив е: „пред 40 години беше подобро“…
– Ова е точно, затоа што тоа е точно периодот кога глобализираниот капитализам триумфираше. Сепак, овие делови од средната класа се многу индивидуалистички. Тие се поврзуваат едни со други преку социјалните мрежи, но нивната цел е нејасна. Прашувам, но што точно сакате? Тие велат: „Ние сакаме тие да нè слушнат“. Океј, но што сакате тие да слушнат? „Но, нашата куповна моќ е послаба“. Па, вие сте тука за да побарате од надлежните органи да ја зголемат вашата куповна моќ? Иако таа држава е таму за да ви ја одземе куповната моќ. Велам, за жал, не му се обраќате на вистинското место. Тие велат: „го мразиме Макрон“. Сепак, Макрон е само персонификација на нешто многу посериозно зад нивните проблеми. Тој се стекна со одреден легитимитет, а во исто време и политички е една голема нула. Ова е, исто така, проблем на другите движења што ги имаме, кои се наклонети кон левицата, како што се движењето за промени во работните односи, движењето Да останеме будни цела ноќ итн. Тие исто така беа, според мое мислење, нула. Од слични причини. Значи, мислам дека е опасно да се вреднува овој вид на движење како нешто големо и значајно. Не, тоа е легитимно движење, движење кое ги зближи луѓето, не многу, затоа што на француско ниво, тоа е се дребно. Тие се убави затоа што тие се луѓе од народот. Но, политичката бесмисленост на движењето е целосно.
(продолжува)
