За само две години, Естонија одобрила повеќе од 20.000 е-жителски статуси, со цел до 2025 година да го зголеми овој број на дури 10 милиони. Како што велат тие, во моментов добиваат повеќе апликации неделно за е-државјанство отколку неделното се стекнуваат со раѓање во самата Естонија
ЛУЦИЈА ВРАНКОВИЌ
Со закон загарантираниот бесплатен интернет за сите жители, дигитален потпис за барања за документи, договори за купување автомобили и училишни дипломи, дигитална лична карта, пристап до домашни работи, отворање на компанијата онлајн за помалку од половина час, глаање преку персоналецот.. Не, ние не ѕирнавме во иднината, туку ја опишавме секојдневицата во Естонија, малата балтичка држава со 1,3 милиони жители. Високиот степен на дигитализација и претприемачката клима е причината зошто Естонија денес ја нарекува Европската Силиконска долина и Њујоркер објави на крајот од минатата година дека ова земја е најамбициозниот проект на дигиталната државност на денешницата. Сето тоа беше придонесено со проектот е-Естонија, кој им овозможи на граѓаните пристап до скоро сите јавни услуги преку Интернет.
Разговаравме за успехот на дигиталната држава, од која тие имаат корист и кои се нивните планови, со „амбасадор на е-Естонија”, Ана Пиперал. Ана во моментов е директор на е-Естонија Шоурум, изложбен салон, кој е посетени од страна на многу политички и корпоративни лидери од другите земји, за да научат како тие можат да го следат нивниот пример. Земјата во која Skype е дизајниран, прва е по бројот на стартап-ови по глава на жител и по даночна конкурентност, додека е дванаесетта во светот во најновиот Дуинг бизнис пласман, значи по леснотијата на водење бизнис. Естонија првата промовираше д-Стипендија за престој, или e-државјанство, што во последните три години нивните дигитални граѓани си отвораат од дома една компанија, водат бизнис, прават банкарски трансакции и слично, истовремено почитувајќи ги правилата на ЕУ. Досега, тие добиле барања за прием од дури 138 земји (вклучително и Хрватска), а во последно време, се повеќе и повеќе барања има од Велика Британија, особено по одлуката за Brexit. За само две години, Естонија одобрила повеќе од 20.000 е-жителски статуси, со цел до 2025 година да го зголеми овој број на дури 10 милиони. Како што велат тие, во моментов добиваат повеќе апликации неделно за е-државјанство отколку неделното се стекнуваат со раѓање во самата Естонија.
Тема на разговор со Ана Пиперал (некогаш беше и колумнист во хрватското издание на Форбс) ни е естонскиот објавување на воведувањето на својата сопствена виртуелна валута „estcoina”, со која треба нивното е-граѓанство да достигне својата кулминација.
Естонија често се нарекува дигитален лидер во Европа, особено кога станува збор за е-влада.
Колку државните служби во Естонија се дигитализирани, или што можат да направат рие за сите ваши граѓани онлајн?
– Сите услуги, освен бракот и разводот, како и трансакции со недвижности, кои не се достапни онлајн. Останатите услуги 99 проценти од нив се онлајн. Од гласање до е-данок, социјално осигурување, е-здравје и е-рецепти, катастар и бизнис регистар. Повеќе од 2.600 е-услуги се наведени на естонскиот државен портал, кој може да се користи дигитално.
Во последните неколку години сте биле вклучени во развојот на проектот е-Естонија. Кои се неговите резултати досега?
– Естонија денес е меѓународно признаена како најнапредна е-влада, која е наградена и низ многу меѓународни рангирања. Според Деси индексот, лидер сме во ЕУ во однос на јавните услуги, лидерот на ОЕЦД во даночната конкурентност, на Светскиот економски форум не прогласија за лидер во претприемништвото, лидер на Фридом хаус за слободата на интернетот, имаме прво место според индексот на дигитален развој и покривање на мобилни мрежи и слично. Естонската технологија, најдобрите практики и е-решенија беа извезени во повеќе од 60 земји.
Кои се предностите што ги има Естонија како земја од проектот?
– Директен раст на извозот, поголема промоција и признавање на земјата, привлекување на инвестиции, стартап и е-жители, како и квалификувана работна сила. Едноставно и лесно деловно опкружување е критично средство за привлекување бизниси и инвеститори. Единственото нешто што можеме да го понудиме е целосна независност на локацијата кога станува збор за основање и водење бизнис. Ова е вистински административен рај за малите и средните претпријатија. Системот е супер ефикасни, бидејќи размена на податоци меѓу државните институции и приватниот сектор компании одат преку X-Road (н.з. платформа за размена на податоци кои се користат од страна на повеќе од 900 естонски компании), што овозможува голема заштеда на време и пари. Се проценува дека сме заштедиле 840 години од човековите работни часови, на секој поединец, што е само врв на ледениот брег, како останатите 95 отсто од размената на податоците се вршат од страна на патот „од машина-до-машина“.
Има ли заштеди?
– Естонија заштедува повеќе од 2отсто од својот БДП годишно само затоа што користи дигитален потпис за сите. Постојат помалку редови насекаде, бидејќи, услугите им се достапни на луѓето 24 часа на ден. Анкетата на Делојт покажа дека програмата за е-престој би можела да донесе повеќе од 340 милиони евра од финансиската нето корист за Естонија до 2025 година. Довербата кон дигиталните услуги и технологија, како и владината ефикасност, е нешто што доаѓа како бесплатен бонус. И ова не може да се мери финансиски. Сакаме да продолжиме да експериментираме во развојот на нашата е-влада и да инспирираме други земји, но исто така и да им помогнеме да пренесат технологија и знаење.
Како дигитализацијата му помага на естонскиот бизнис? Кои се нештата кои претприемачите можат да ги решат на Интернет?
– Можам да основам компанија во рок од 18 минути на интернет, да управувам со компанијата, па дури и да поднесам годишен финансиски извештај преку Интернет. Исто така постојат и многу други услуги, како што се е-даноците и е-обичаите.
Вие моментално работите како директор на салонот за е-Естонија. Кои се главните активности и цели на овој технолошки центар?
– Горда сум што помогнав да се создаде инспиративна приказна за е-Естонија, да и помогне на Естонија да добие меѓународно признание и да изгради единствено место за секој технолошки ентузијаст. Ова е место за средба на G2B (влада-бизнис) и B2B (бизнис-до-бизнис), и нашата цел е да ги поттикнеме глобалните креатори на политиката, директори на корпорации, инвеститорите и меѓународните медиуми низ приказна за успехот на е-Естонија, но, исто така, да се изградат линкови со водечките естонски провајдери на ИТ услуги. Е-Естонија Салоните, по седум години од нивното настанување се повеќе стануваат иницијатор за многу важни политички одлуки на највисоко ниво, беше домаќин на повеќе од 4.000 делегации од 130 земји. Само минатата година, повеќе од 10.000 луѓе не посетија. Јас сум горда што успеав да го променам начинот на размислување на некои од највлијателните луѓе од целиот свет и да ги поттикне на тоа е-владеење да станува реалност во нивната земја.
Каспар Корјус извршен директор на е-престој, неодамна го објави лансирањето на есткоин. Што мислите за оваа идеја и што би значело дека естон навистина оживува?
– Каспар ја претстави својата идеја и сон за есткоинот, бидејќи, постои голем интерес за е-Resident заедниците. Сепак, во реалноста, estcoin-от никогаш нема да биде лансиран како криптовалута, но може да се постави како криптотокен, или како нова можност за инвестиција. Ваквите можности во моментов се дискутираат внатрешно.
Марио Драги, претседател на Европската централна банка, ја отфрли оваа идеја, велејќи дека ниту една земја во еврозоната не треба да воведе сопствена валута. Какво е вашето мислење за ова?
– Тој има право и да ја штити стабилноста на Унијата. Идејата не беше да се воведе нова валута, туку токен. И ова е само идеја за сега.
Кои се плановите за е-Естонија во наредниот период? Кои се главните цели што сакате да ги постигнете?
– Сакаме да отстраниме што е можно повеќе административни процеси во јавната администрација. Значи, нашата крајна цел е нулта бирократија. Дигиталната економија е уште една област за развој, со оглед на тоа што парите се движат брзо и сакаме да можеме да го анализираме пазарот во реално време. Предвидливата медицина и автономните возила се две области на кои работиме. Секако вреди да се спомене е 5G мрежа, која треба да се тестира во Естонија оваа година.
Што треба да направи некоја земјата за да стане (или барем да се обиде да стане) дигитално општество, како Естонија?
– Парите или технологијата не се секогаш главни фактори за успех. Ако имате дигитално раководство, ништо не може да ве спречи.
