Тоа е напишано во самиот документ. Договорот ќе стане составен дел од процесот на пристапување на Србија во Европската унија и со тоа документот е обврзувачки. Истото важи и за Косово. Договорите од Охрид и Брисел се добри за двете страни. Тоа не е унилатерален потег во кој само на едната страна се дава се
ДРАГАНА ПЕЈОВИЌ
При предавањето на акредитивните писма на претседателот на Србија, во декември минатата година, Анке Конрад, заедно со вообичаената амбасадорска порака за „силната поддршка на Германија за европскиот пат и политиката за регионална стабилност“, пренесе и невообичаена за првата средба со српскиот функционери и домашна јавност – очекувањата на Германија Србија да воведе санкции кон Русија. Во една од првите реченици изговорени од овој поранешен жител на Москва и студент по славистика, по преземањето на дипломатските должности во Белград, прашањето со кое го започнала интервјуто за НИН е зошто Србија би вовела санкции за земја која е една од нејзините најважни меѓународни партнери, особено кога на маса е прашањето за зачувување на нејзиниот територијален интегритет.
„Руската агресивна војна против Украина е јасно нарушување на интегритетот на таа земја. Тоа е неиспровоцирана војна, на која реагираше Европската унија, врз основа на нејзините вредности, вредности кои сите ги споделуваме – мир, стабилност, безбедност. Реагираше со санкции и осуди на таа агресивна војна. И Србија ја осуди таа војна. И во процесот на пристапување, очекувањата се Србија, како и секоја друга земја-кандидат, да се приклучи на санкциите. Тоа е очекувањето што го пренесов, но реков и дека Србија ќе одлучи дали ќе го направи тоа“, одговара амбасадорката Анке Конрад.
За кој пакет санкции се мисли? Дали ова, на пример, вклучува и затворање на руските медиуми, што неодамна беше тема во институциите на Унијата?
– Како што знаете, Европската унија усвои неколку пакети санкции, секој нареден се надоврзува на претходниот и се надеваме дека Србија ќе се приклучи на сите овие санкции. Кога ќе ја погледнеме целата слика, гледаме дека има санкции против други земји, како Иран или Белорусија, на кои Србија исто така не им се придружи. Станува збор за санкции кои се воведени како резултат на конкретни акти, но повторувам, на Србија е да одговори на тие очекувања.
Процесот на европска интеграција е во застој, но и поддршката на граѓаните за влез во Европската унија е на многу ниско ниво. Се толкува дека оваа недоверба е последица на притисокот што ЕУ го прави врз Србија во врска со санкциите кон Русија и во врска со Косово и Метохија. Како го гледате расположението на граѓаните?
– Откако сум овде, често имав можност да видам, читам, а тоа беше кажано и во разговорите со амбасадорите, дека граѓаните го изразија своето незадоволство од тоа што се оди пребавно и дека не може да се направи напредок. видливо. Но, ако ги погледнеме работите подетално, и како има промени кои веќе позитивно се одразиле на животот на граѓаните. Процесот на пристапување во ЕУ вклучува различни реформи, последните беа во областа на правдата, а овие реформи носат подобрувања за граѓаните. На крајот на краиштата, една земја не е прифатена како таква во ЕУ, туку како земја со сите нејзини граѓани. Во право сте, понекогаш има чувство дека работите не напредуваат доволно, тоа се забележува во Брисел и во однос на различни области како демократијата, човековите права, независните институции. Нетрпеливоста владее и се очекува поголем напредок. Има и други области каде работите се подобри, како на пример економијата. Убеден сум дека во таков процес двете страни се важни и ЕУ постојано потенцираше дека мора да работиме на забрзување на интеграцијата. Навистина е можно да се работи на порешителен начин, а кога го велам тоа, не мислам само на Србија, туку и на другите земји кандидати. Можам само да потврдам дека има многу дискусии за тоа што друго може да се направи за да се забрза процесот на пристапување. И понекогаш, сериозно да ти кажам, не разбирам што можам да видам во медиумите овде, каде што наводниот притисок на ЕУ на разни теми е секогаш во центарот на вниманието, а често едвај читаш ред за тоа што ЕУ веќе направи за оваа земја. Зачудена сум што позитивното е секогаш во втор план. Тогаш не е ни чудо што граѓаните добиваат впечаток дека ЕУ не ги сака и постојано бара нешто ново. Не знам на какви притисоци мислиш.
Еве, на пример, во јануари, претседателот Александар Вучиќ, по средбата со претставници на пет земји, рече дека доколку не се прифати француско-германскиот план, ќе се повлечат странските, па дури и германските инвестиции. После тоа, 87 отсто од германските инвеститори се изјаснија дека повторно ќе инвестираат во Србија, без разлика на тие околности, но стравот беше присутен во јавноста долго време.
– Неодамнешните истражувања покажаа дека германските инвеститори веруваат дека имаат добри услови во Србија. Проширување на своите капацитети планираат и голем број компании. Во разговорот ми кажуваат дека дошле да останат. Компаниите, пак, секогаш ги гледаат рамковните услови во една земја, условите што им се потребни за да ги зголемат своите инвестиции и да донесат одлука за инвестирање, што зависи од многу фактори. Во обезбедувањето на тие услови се вклучени и германски компании. Пред сè, кога станува збор за обука на работната сила која е потребна за проширување на капацитетите. Тие се ангажирани во дуално образование, што создава работна сила способна да работи на висококвалитетни работни места. Тоа е важен придонес од кој корист не само германските компании кога ги спроведуваат своите инвестициски планови, туку и Србија и пазарот. Затоа, важни се рамковните услови, но проценката дали тие постојат или не ја прават самите компании.
Дали се разговараше за економската соработка како потенцијална казна за неисполнување на овие политички барања?
– Тоа не е. Барем не на состаноците на кои бев присутен. Неодамна имавме разговор меѓу премиерката Ана Брнабиќ и претставници на Комитетот за исток на германската економија. Со него беше и голема делегација бизнисмени. Тие го искористија разговорот за да укажат на области каде што условите сè уште може да се подобрат. Претприемачите се тие што носат одлуки за инвестирање.
Вашиот колега Кристофер Хил неодамна изјави дека Приштина е лош, а Србија добар партнер во бриселскиот дијалог. Дали се согласувате со него?
– Договорот од Брисел го имаме како рамка за дијалог веќе 150 дена. Затоа, за нас е многу важно да го поддржиме специјалниот пратеник Мирослав Лајчак да го рестартира дијалогот кој е закочен и чија карактеристика, подолг период, е склоност кон кризи, тензии и привремени решенија без суштински напредок. Дијалогот мора да се рестартира и сите актери да сносат одговорност и треба да бидат одговорни за дијалогот, и Србија и Косово. Не смееме да го изгубиме од вид фактот дека главната цел е да им се даде можност на народот на северот на Косово, но и на Косово воопшто, да погледне во иднината и да избегне ситуација од која ќе страда целиот регион. Станува збор за економските перспективи и односите меѓу двете земји, кои ќе го ослободат потенцијалот на луѓето што живеат таму. Тоа е цел која не смееме да ја изгубиме од вид. Луѓето се во фокусот. Важно е да постигнеме напредок, а тоа го вклучува и формирањето на Заедницата на српските општини. Но, за да се постигне тоа, важно е конструктивното делување на сите вклучени во него. Ни треба ситуација во која може да се разговара, на пример, за статутот на Заедницата, но и за сите други прашања.
Германија е претставена како земја која ја поддржува владата на Албин Курти. Таа поддршка беше многу изразена во текот на постапката поврзана со барањето за членство во Советот на Европа. Кога поради кризата на Косово и Метохија, САД најавуваат санкции против Приштина, каков е одговорот на Германија?
– Можам само да повторам, Германија се залага за продолжување на процесот на нормализација на односите меѓу Косово и Србија. Тоа е нашата цел и не гледам разлика во ставовите на земјите од Квинте. Од наша страна ќе придонесеме, заедно со нашите партнери, како членка на ЕУ, тој дијалог прво да започне со цел конечно да се постигнат резултати во него. Резултатите имплицираат дека српската страна повеќепати барала – целосно да се имплементираат договорите од Бриселскиот договор склучен во 2013 година и другите договори.
Дали ги поддржувате барањата на Србите од Косово и Метохија, кои треба да им претходат на новите избори, доколку повторувањето на изборите во тие области го гледате како начин за излез од сегашната криза?
– ЕУ во повеќе наврати изјави дека општинските избори на северот не се основа за долгорочно решение. Ако сакаме да ја постигнеме целта за која зборувам, според мене, тоа значи нови избори и во услови кои ги овозможуваат. Секако, тоа е поврзано со надежта дека косовските Срби ќе се вратат во институциите, тоа е и дел од Бриселскиот договор, за да имаат чувство дека имаат суштински претставници во властите.
Од оваа гледна точка, требаше ли подобро да размислите пред вие како Европска Унија да го признаете легитимитетот на тие избори без разлика на излезноста?
– Изборите се важна алатка на демократијата, бидејќи, им даваат можност на граѓаните да го кажат своето мислење за патот по кој ќе оди нивната земја или општина. Додуша, за изборите да го дадат посакуваниот ефект, мора да има одредени предуслови. Резултатот од овие избори не отвора развојни перспективи за северот на Косово.
Оваа, како и другите кризи на Косово и Метохија, често го отвораат прашањето за регионалната безбедност. Кога зборувате за стабилноста на регионот, дали и инсистирањето на независноста на Косово го сметате за потенцијален поттик за нови барања за реорганизација на Балканот, што би продуцирало кризи?
– Се води дијалог за нормализација на односите, кој се уште не ги даде резултатите на кои се надевавме, но целта уште еднаш беше потврдена годинава во Брисел и Охрид. А во други сценарија за кои се шпекулира јас не би учествувала.
И која е точно целта? Францускиот амбасадор во Белград рече дека целта на француско-германскиот план е да се зачува мирот, да се реши конфликтот кој трае долго време. Дали вашата цел е членството на Косово во Обединетите нации?
– Целта е јасно прикажана во документите, може да се прочита, бидејќи тие не се тајни документи. Нормализирање на односите, за што се потребни различни чекори, но меѓу другото и она што беше договорено во Охрид – немешање на Косово во однос на членството во меѓународните организации. Тоа е само еден аспект во низата точки. Договорот од Охрид и Брисел е добар за двете страни. Тоа не е унилатерален потег во кој само на едната страна се дава се. Двете земји отвораат развојен пат и фокусот е ставен на создавање можности за просперитет на граѓаните и овозможување на сите граѓани можност за развој.
Дали иницијативата Отворен Балкан ја дава таа можност?
– Во принцип, секоја регионална соработка е многу важна за нас. За нас не е важно само да ја зајакнеме нашата соработка со регионот, туку и земјите од регионот меѓусебно. Ова го гледаме како инструмент што може да се искористи за создавање атмосфера што придонесува за решавање на сè уште постоечките конфликти и конфликти меѓу земјите. Затоа, во 2014 година беше покрената иницијативата на Берлинскиот процес на тогашната канцеларка Ангела Меркел, која навистина се занимава со оваа соработка на различни полиња. Без разлика дали се работи за пазарот, за обука на локалниот пазар за единствениот пазар на Европската унија, дали се работи за подобро поврзување на регионот. Знаете дека таксите за роаминг се укинати во Западен Балкан, а колку што слушам, во тек се преговори со провајдери во Европската Унија за намалување на таксите и меѓу Западен Балкан и ЕУ. Потоа, соработка на полето на сајбер безбедноста, што е проблем за повеќе земји, меѓу кои и Германија. Или се работи за поголема мобилност, а на самитот во ноември минатата година беа склучени три договори за мобилност и ме радува што голем број земји од регионот веќе ги ратификуваа тие договори. Без разлика дали се работи за климатските промени и нашиот одговор на нив или канцеларијата за млади, која им овозможува да соработуваат. Имаме, на пример, регионално климатско партнерство, имајќи предвид дека тоа е предизвик кој ги надминува границите на една земја. Се надеваме дека на следниот самит, кој ќе се одржи во Тирана, ќе имаме напредок во оваа област.
Отворен Балкан се занимава и со некои од споменатите теми, се надоврзува на нив и често се надоврзува на дискусиите кои веќе се водат во рамките на Берлинскиот процес. Можам да разберам дека се посакува напредок во некои области и преку Отворениот Балкан. За нас се добредојдени сите иницијативи кои придонесуваат за регионална соработка, но се подразбира дека најдобро е во нив да учествуваат сите шест земји од Западен Балкан. Германија го призна Косово и не само поради тоа, за нас е од особена вредност кога во регионалната иницијатива се вклучени сите. Берлинскиот процес подразбира консензус во одлучувањето и е побавен процес од Отворениот Балкан, во кој одлуките може да се носат побрзо, но одлуките на Берлинскиот процес важат за сите. Не ни е важно само Косово, туку, на пример, Босна и Херцеговина и Црна Гора.
Дебатата за меѓународно-правниот статус на охридскиот документ е жива, со оглед на тоа што не е потпишан, а српската страна усно изјави дека не го прифаќа. Како го толкувате?
– И тоа го пишува во самиот документ. Договорот ќе стане составен дел од процесот на пристапување на Србија во Европската унија и со тоа документот е обврзувачки. Истото важи и за Косово. Документот е обврзувачки и тоа прашање не се поставува.
Во бројни медиуми се шпекулира дека протестите во Србија се поддржани од западни земји со цел да ја ослабат владата во Белград и нејзината преговарачка позиција во однос на Косово и Метохија. Дали Германија ги поддржува протестите?
– Јас како амбасадор на Германија во Србија не коментирам за внатрешна политика.
