Имаме документи за признавање на македонскиот јазик – ова е разговор на директорот на Државниот архив Емил Крстевски за белградска „По
Почетоците на архивската дејност на македонско тло датираат уште од античко време, кога во Александрискиот архив се чувал вреден материјал. Архивот постоел во Скопје заедно со Археолошкиот музеј, од 1926 до 1940 година, под раководство на Државниот архив во Белград, а по Втората светска војна, во 1951 година, официјално бил формиран Државниот архив на НР Македонија – се сеќава Емил Крстески.
Тој е директор на таа институција која веќе се подготвува да го прослави својот 70-ти роденден во 2021 година и официјален претставник на македонската влада во процесот на сукцесија на архивскиот материјал.
Какво е значењето на Државниот архив денес, особено кога го имаме предвид нападот врз идентитетот на македонскиот народ?
– Државниот архив е многу важна историска, научна и културна институција, еден од главните столбови на нашиот национален идентитет. Благодарение на архивските документи и материјали што ги чува, тој претставува ризница на колективната меморија и националните вредности на македонскиот народ. Тој е сведок на минатото и сегашноста, чии темели се, всушност, сведоци на нашата национална свест.
Државниот архив е појдовна точка во истражувањето на генезата и историскиот развој на македонската нација, македонскиот јазик, историјата, традицијата и културата, како најважни елементи на идентитетот на еден народ, а е важен и за нашата меѓународна афирмација и „одбрана“. против, како што спомна, напад на нашиот идентитет. На пример, имаме документација од Кабинетот на претседателот и Секретаријатот за европски прашања во врска со официјалното признавање на македонскиот јазик од Обединетите нации и од Европската Унија.
Колку е важна соработката меѓу државните архиви, особено меѓу архивите на земјите од поранешна СФР Југославија?
– Нашата институција е рамноправна членка на Меѓународниот архивски совет, како и на неколку различни меѓународни институции и организации од областа на архивирањето. Благодарение на тоа имаме пристап до податоци каде има документи поврзани со историјата на Македонија и идентитетот на македонскиот народ и другите етнички заедници.
Од особено значење за Државниот архив е соработката со архивите на земјите од поранешна СФРЈ. Како официјален претставник на македонската влада за сукцесија, сметам дека е важно да се заврши процесот на сукцесија на архивите од поранешната заедничка држава, поточно да се отворат воени, дипломатски и цивилни архиви во Белград и секој наследник да го добие документот. И материјал релевантен за неговата историја. Очекувам дека наскоро повторно ќе имаме конференција со колегите и дека ќе направиме важен чекор во таа насока.
Државниот архив на РСМ подготви предлог закон за архивска дејност. Што опфаќа овој закон и колку е важна неговата примена?
– Државниот архив подготви нацрт на тој закон и го достави до Министерството за информатичко општество, кое, како овластен предлагач треба да спроведе јавна расправа и да предложи негово донесување во Собранието на РСМ. Донесувањето на овој закон, всушност, би придонело за подигање на јавната свест за значењето на архивскиот материјал и за унапредување на архивската дејност. Секако дека е во согласност со меѓународните архивски стандарди и меѓународните договори што ги потпишавме. Изградбата на современа архивска легислатива и донесувањето на нов закон за архивска дејност значително ќе го подобри статусот и третманот на архивскиот материјал.
Колку дигитализацијата влијаеше на подобрување на архивската дејност?
– Државниот архив се прилагодува на технолошките достигнувања. Електронската модернизација овозможи автоматска обработка на архивски документи и историски податоци, дизајн на апликативен софтвер за формирање на единствен информациски систем и дигитализација на архивското наследство. Тоа е процес кој планираме да го забрзаме. Ова трајно ќе ги заштити архивските документи, ќе придонесе за нивна полесна и побрза достапност до сите оние кои се заинтересирани за нашата историја.
