Неколку дена пред парламентарните изборти досегашниот премиер на Чешка стана предмет на оцрнување во т.н. Пандора документи. Во најлошо време, особено затоа што тој на претходните избори победи токму на темата откривање на злоупотребите во иф-шор компаниите!
ВЛАДА МАРИЈАНОВИЌ
Коалицијата Заедно, составена од двете главни опозициски групи во Чешка, освои 27,77 отсто од гласовите на парламентарните избори и ќе има 71 пратеничко место, додека владејачката АНО партија на премиерот Андреј Бабиш доби поддршка од 27,15 отсто, покажуваат резултати врз основа на 99,8 проценти од преброените гласови.
Бабиш и честиташе на коалицијата Заедно за постигнатата победа, но тој исто така рече дека ќе разговара за формирање на идната влада доколку претседателот Милош Земан му го довери мандатот.
Коалицијата Заедно објави дека сака да формира влада со коалицијата Пирати-градоначалници, која според овие резултати го освои третото место со 15,6 проценти од гласовите.
Единствената преостаната партија што го помина прагот од пет проценти е Слобода и директна демократија, која освои 9,57 проценти од гласовите.
Комунистите, кои имаа претставници во парламентот од основањето на Чешка во 1993 година, останаа без мандат. Во петокот и саботата на гласање во Чешка излегоа 65,67 отсдто од избирачите со право на глас.
Пред десет години, кога го основа Здружението на незадоволни граѓани (АНО), кое неколку месеци подоцна ќе прерасне во истоимена партија, Андреј Бабиш, тогаш сe уште „само“ сопственик на агро-хемискиот конгломерат Агроферт и еден од најбогатите луѓе во Чешка, влезе во политиката, тој објасни со желбата да се бори против корупцијата и другите социјални чуми, за кои, според него, ја уназадуваа земјата во тоа време; во периодот што следеше, овој милијардер-популист знаеше како да го крене својот глас против злоупотреба на офшор компании за да ги прикрие сомнителните финансиски трансакции.
Тогаш, колку е соодветно, неколку дена пред парламентарните избори во Чешка (8-9 октомври) – АНО водеше со големи шанси да остане индивидуално најсилната партија, и Бабиш со амбиција да остане на премиерската позиција, на која ги помина последните четири години,-водечките светски медиуми, во соработка со Меѓународниот конзорциум на истражувачки новинари (ИЦИЈ), започна да објавува досега најобемна документација за задкулисните офшор правци на пари на светски сили; и дека во првиот сет откриени документи, значајно место им припаѓа на потенцијалните клевети на Бабиш, иако од времето кога тој се уште не бил вклучен во политиката.
Документите што протекоа, овој пат обединети под името Пандора документи – по Панамските документи од 2016 година и Рајските документи од 2017 година – покажуваат, меѓу другото, дека Бабиш потрошил околу 22 милиони евра преку три офшор компании во 2009 година, пред да купи две со тие пари луксузни недвижности на Азурниот брег. Авторите на извештајот не сугерираат дека Бабиш тогаш нужно прекршил закон – секако, работењето во офшор зони, само по себе, не е нелегално – но објавените податоци се уште предизвикуваат сомнежи: зошто му беа потребни тие пари за да патува низ светот кога замокот и соседната вила, ако парите се чесно заработени, дали би можел да купи директно? Финансиските експерти кои имаа пристап до документите не забележаа никакво даночно олеснување во кое Бабиш може да ужива врз основа на фактот дека го купил имотот преку последната во таа мала серија офшор компании, онаа со седиште во Монако.
Се разбира, Бабиш веднаш негираше дека направил нешто спорно во 2009 година, инсистирајќи дека парите што се користат за купување недвижен имот во Франција се чисти и дека надлежните служби во Чешка во тоа време не утврдиле ништо проблематично во целата трансакција. Сето тоа може да биде вистина. Проблемот, сепак, е што Бабиш е човек под постојани основани сомневања.
Понекогаш овие сомнежи се од политичка природа. Во Словачка, каде што тој ги има своите корени, пресудата на Врховниот суд таму во 2018 година ја официјализираше автентичноста на архивските наводи, според кои тој одржувал контакти со чехословачката тајна полиција за време на комунистичкото владеење; но тоа не му наштети на неговата политичка кариера во Чешка. Многу посериозни, сепак – иако тој се уште не платил никаква цена за тоа – се сомневањата за злоупотреба на пари од европските фондови, поради што во 2015 година тој беше предмет на истрага за првпат дома и во Европа Унија. И концизно објаснување за она што е таму би барало посебен текст; во оваа прилика, доволно е да се истакне дека, откако чешката полиција во 2019 година за првпат неуспешно побара обвинение против Бабиш под сомнение за финансиска измама, овој јуни државното обвинителство доби ново обвинение од полицијата, кое се уште виси над главата – и зошто овие избори не се само политичка битка за него.
Но, ништо од тоа, дури и лошото управување со пандемијата што однесе над 30.000 животи во Чешка (по првично катастрофалната работа извршена при набавката, а особено дистрибуцијата на вакцини, ситуацијата во меѓувреме значително се подобри), не влијаеше на Бабисш да престане да биде она што беше некое време: најпопуларниот политичар во земјата. Повеќе од две години по најмасовните протести што ги имаше Чешка од падот на комунизмот во 1989 година во Прага и другите чешки градови во јуни 2019 година, барајќи негова оставка, пред гласањето оваа недела сe уште се врти околу премиерот – или барем така се чинеше.
Под водство на Бабиш и арогантниот претседател Милош Земан, кој го чува грбот во секоја прилика, Чешка покажува бројни симптоми на социјални заболувања што долго време ги зафатија земјите како Полска и, особено, Унгарија – од намалувањето на демократските стандарди па наваму. Иако на многу начини ситуацијата таму е сега уште многу подобра отколку во тие две земји, во една специфична област премиерот се покажа како исклучително успешен во наметнувањето политичка агенда, особено во предизборниот контекст. Постојано плашејќи ги луѓето со илегални мигранти од муслиманските земји, обвинувајќи ја либералната опозиција дека наводно сака нивно планирано решение и други транспарентни, но ефективни трикови од ксенофобично -расистичкиот арсенал на унгарскиот премиер Виктор Орбан – кој дојде да го посети една недела пред гласањето.
