Истрагата веројатно ќе открие како функционирала една сложена организација за препродавање на сопствени деца од регионот секако со помош на официјални органи
Емина Халиловиќ (74) од Брчко на 25 февруари отишла кај својата прва сосетка Захиде Ѓого, за која вели дека со години води градинка.
Во рацете носела чизкејк и супа, но не можела да и подари на соседот.
„Не можев да поминам покрај полицијата. Бев изненадена“, вели Халиловиќ. Била повеќе шокирана од информацијата дека полицијата во куќа од црвена тула без фасада пронашла 31 дете на возраст од неколку месеци до 12 години.
По барање на обвинителството во округот Брчко, во североисточна Босна и Херцеговина, полицијата приведе осум лица поради сомнение за трговија со деца, што се казнува со затвор до 10 години и за сторено кривично дело запуштање и злоупотреба на дете.
„Полицајците пронајдоа 31 дете на 25 февруари 2025 година и ги однесоа на безбедно место“, потврдила за Би-Би-Си српски Џевида Хукичевиќ, портпарол на полицијата во Брчко. Истрагата, која таа ја опишува како „сложена“, вклучува и други државни полициски агенции, како и Европол, додаде таа.
Таа не можеше да открие повеќе детали, бидејќи, се работи за деца.
Соседите велат: „Не забележавме ништо чудно“
Емина Халиловиќ, која последниве седум години живее во Брчко, често гледала деца кај соседот, а и кажала дека тоа се претежно деца Роми од Хрватска.
„Тие деца не беа затворени. Тие секогаш играа надвор“.
„Таму имаше деца на наши политичари и полицајци. Таа (Захида) водеше градинка“, вели Халиловиќ.
Захида, продолжи таа, самата не водела нерегистрирана градинка и додаде дека соседите рекле дека секогаш имала женско лице кое и помагало.
„Не можев да забележам ништо чудно. Децата играат овде, никој никогаш не бил болен“, додава првиот сосед на Захида.
Таа рече дека видела некои родители кои доаѓаат да ги посетат нивните деца и дека некои од нив испратиле пари за наводна грижа.
Што велат надлежните?
12-годишното девојче кое тропнало на вратата на соседот и кажало дека не сака да се врати во куќата од која побегнала, открило дека можеби нешто контроверзно се случува во „куќата на ужасите“, како што медиумите ја нарекоа нелегалната градинка.
Со неа имало и две помлади девојки, потврдија од Обвинителството, објави сајтот на Радио Слободна Европа.
Во изјавата на главниот обвинител Радмило Ивановиќ се наведува дека полицијата пред два дена уапсила три лица – две од Брчко и едно од Бања Лука, главниот град на Република Српска, еден од двата ентитета на БиХ. Тие се осомничени за трговија со луѓе, трговија со деца и занемарување или злоупотреба на дете.
По судска наредба е претресен објектот во кој биле децата.
Обвинителот Ивановиќ изјави дека меѓу приведените има и роднини на децата кои тврдат дека се нивни родители, но нема докази дека тие всушност се нивни деца.
„Децата не се идентификувани, немаме информации за кои деца се, ниту кои се нивните родители, тројцата за кои е предложен притвор се од Босна и Херцеговина.
„Одредени девојки направија гинеколошки преглед“, изјави Ивановиќ.
Лекарите ги прегледале и другите деца. Утврдено е дека не живееле во хигиенски услови, имале одредени паразити“, вели обвинителот.
„На 25 февруари 2025 година, полициските службеници пронајдоа 31 дете и ги однесоа на безбедно место“, потврди за Би-Би-Си Џевида Хукичевиќ, портпарол на полицијата во Брчко.
Истрагата, која таа ја опишува како „сложена“, вклучува и други државни полициски агенции, како и Европол, додаде таа.
Таа не можеше да открие повеќе детали, бидејќи се работи за деца.
„Ми дадоа пари, а јас го сакам мојот син“
Соседите: „Не забележавме ништо чудно“
Емина Халиловиќ, која изминативе седум години живее во Брчко, често ги гледала децата кај соседот и и кажала дека тоа се претежно деца Роми од Хрватска.
„Тие деца не беа затворени. Тие секогаш играа надвор“.
„Таму имаше деца на наши политичари и полицајци. Таа (Захида) водеше градинка“, вели Халиловиќ.
Захида, продолжи таа, не ја водела сама нерегистрираната градинка и додала дека соседите рекле дека секогаш имала женско лице кое и помагало.
„Не можеа да забележат ништо чудно. Децата си играат таму, никој од нив никогаш не бил болен“, додава најблискиот сосед на Захида.
Таа вели дека видела некои родители како ги посетуваат нивните деца и дека некои од нив испраќале пари за наводна грижа за децата.
Што велат надлежните?
Од каде се децата?
Децата се од повеќе градови, а неофицијално меѓу нив има и деца од Бања Лука и Мостар, град во Херцеговина. Медиумите во Хрватска објавија дека некои деца имаат пасоши од таа земја, најмладата членка на Европската унија.
„Наводно од нас (БиХ) се издадени пет пасоши и во моментов го проверуваме тоа“, изјави за Би-Би-Си Људевит Мариќ, портпарол на Министерството за внатрешни работи на Херцеговско-неретванскиот кантон, со седиште во Мостар.
Повеќе детали соопшти хрватскиот министер за внатрешни работи Давор Божиновиќ.
Тој тврди дека осомничените се дел од мобилни групи на луѓе кои се движат од држава во држава и кои имаат различно државјанство.
„Идентификуваните лица се потенцијални сторители на еден од најтешките облици на организиран криминал кога станува збор за деца кои можат да бидат физички, психички и емоционално малтретирани“, рече Божиновиќ.
Мехмед Мехмедовиќ, претседател на Месната заедница Ивиќи во Брчко, вели дека мештаните никогаш не нашле ништо сомнително.
„Никој од локалните жители никогаш ништо не пријавил“, вели тој за Би-Би-Си на српски.
Во Ивиќи нема традиционална градинка, но вели дека слушнал од мештаните дека Захида чувала деца.
„Внукот на сестра ми го чуваше таа жена пред 10 години. Тоа не беше класична градинка. Тоа беше приватна куќа. Не е единствената. Нема доволно сместување, па има жени кои се грижат за децата до училишна возраст“, вели Мехмедовиќ. „Затоа сето тоа беше изненадување за нас. Тоа никој не го знаеше, па ни ние. Не ни е нормално што оваа жена чува 31 дете и дека добро им оди“.
На пет минути од центарот на градот, на неколку улици од куќата во која полицијата упадна на 25 февруари, живее „Мирза“, што не е неговото вистинско име, но идентитетот е познат на Би-Би-Си. Ми вели дека Захида ги чувала децата со години и дека секогаш биле уредни.
Тој никогаш не се посомневал дека овие деца се жртви на трговија со луѓе, туку дека тоа е некаква градинка.
„Сите сме затечени“, ми вели шокиран.
Тој самиот останал во куќата, но никогаш не видел толку многу деца како што откри полицијата на 25 февруари.
„Се споменува дека има деца од Шпанија, Хрватска, Мостар, Бања Лука, има бебиња.
„Страшно е што некој оставил дете на чување на странец. Па по која логика некој од Бања Лука би оставил дете во Брчко, се прашува „Мирза“ додека се сеќава на куќата и децата што ги видел. Растојанието од Бања Лука до Брчко е околу 200 километри, а од Мостар повеќе од 300.
Луѓето во Босна и Херцеговина и во целиот регион се згрозени од веста од Брчко.
Реагираа и бројни меѓународни организации во БиХ и политичари.
Мисијата на Организацијата за безбедност и соработка во Европа (ОБСЕ) ги повика надлежните органи итно да започнат темелна истрага и да ги гонат одговорните.
Со порака дека се „длабоко вознемирени“ од веста од Брчко, посочуваат дека трговијата со луѓе е многу тешко и сложено кривично дело кое често се нарекува модерна форма на ропство. Ова кривично дело се карактеризира со сериозни повреди на основните човекови права, се вели во соопштението на ОБСЕ.
„Тоа предизвикува трајни физички и психолошки последици за жртвите и го поткопува нивното достоинство и благосостојба долго по завршувањето на експлоатацијата“, изјави ОБСЕ за Би-Би-Си.
Реагираше и УНИЦЕФ, агенцијата на ОН за заштита на правата на децата, која соопшти дека се проценува дека секоја трета жртва на трговија со луѓе е дете и дека тоа се главно деца мигранти, раселени деца и бегалци.
УНИЦЕФ, рекоа тие, се длабоко вознемирен од неодамнешните извештаи за трговија со луѓе во Брчко и им нуди соработка и помош на властите.
Драшко Станивуковиќ, градоначалникот на Бања Лука, на социјалната мрежа Фејсбук ги повика „сите нивоа на власт, без исклучок, итно да реагираат“.
„Истрагата да биде темелна и виновниците да одговараат што е можно построго“, бара тој.
За активистката и адвокатка од Брчко, Ана Котур-Еркиќ, несомнено е дека станува збор за кривично дело трговија со луѓе. Олеснителна околност би била доколку се оквалификува како родителска занемарување и злоупотреба на деца.
„Изјавата на родителите дека ги оставаат децата на нивна грижа е всушност многу наивен обид да се спречи квалификацијата на кривичното дело родителско занемарување и занемарување.
Овој случај дополнително го истакнува проблемот што Брчко нема јавна установа, Центар за социјална работа, туку постои владина филијала.
„За жал, социјалните работници повеќе се занимаваат со документација отколку со општествено корисна работа. Повеќето од правниците вработени таму, и оние што ги познавам, се всушност лишени од некаков контакт со социјалното право“, вели Котур-Еркиќ.
Таа забележува празнини во комуникацијата, особено меѓу надлежните служби. „Некој мораше да знае зошто 12-годишно дете не оди на училиште“, додава тој. Нејзе и е нејасно и како не забележале дека во одредени семејства недостасуваат едно или две деца. „Ми се чини дека недостасуваат овие информации. Клучното прашање е каде ќе бидат сместени децата. Ако ѕидовите сакаме да ги замениме со ѕидови, тоа апсолутно не е решение“, посочува таа.
Краткорочно, таа гопретпоставува сместувањето на децата во хотели или заеднички објекти, но смета дека долгорочното решение е децата да бидат посвоени или сместени во згрижувачки семејства.
Овој механизам за деинституционализација и двата ентитета се обидуваат да го воспостават веќе 10 години. „Заедницата мора да созрее затоа што зборуваме за заедница која има најголем буџет во државата, која има најголем капацитет да постигне одреден степен на развој, а сепак се однесува како вчера да излегла од феудалното време“, вели Котур-Еркиќ.
Во комплицираниот политички систем на Босна и Херцеговина, кој по војната беше поделен на два ентитета, Република Српска и Федерацијата Босна и Херцеговина, округот Брчко има посебен статус.
Затоа овој град има најголем буџет во споредба со сите други градови во државата, бидејќи има јурисдикции слични на кантоните – области на кои дополнително е поделена Федерацијата БиХ.
Сепак, во рамките на мрежата на институции и нивоа на власт, БиХ нема институционален механизам за згрижување на жртвите на трговија со луѓе, бидејќи единственото засолниште од тој тип се затвори на крајот на 2023 година поради недостиг на финансии.
Сè додека ова не се промени, жртвите на трговија со луѓе се сместени во безбедни куќи.
Тие се наменети за жртви на семејно насилство.
(продолжува во следниот број)
