Стабилноста на цените мора да биде главна и единствена цел на економиите на Западен Балкан, а на фискалните власти останува да ги поддржат монетарните власти овој пат, исто како што ги поддржуваа за време на пандемијата, кога лесно се договорија за експанзивна економска политика со цел да се отстранат здравствените последици од населението и економијата на Ковид
Инфлацијата во регионот на Западен Балкан е сè уште висока и ќе бидат потребни меѓу една и три години за да се достигне целниот опсег од два до три проценти годишно. Монетарната политика беше фискална поддршка за време на пандемијата и дарежливи економски мерки за поддршка и на граѓаните и на економијата, но сега е моментот кога фискалните власти треба да возвратат на таа поддршка, без да ја подгреваат инфлацијата и на тој начин да им помогнат на централните банки да се справат со растечките цени. клучни пораки кои можеа да се слушнат од гувернерите на централните банки на земјите од регионот, кои на почетокот на неделата се собраа на јубилејниот самит на министрите за финансии и гувернерите на централните банки од регионот, организиран од Асоцијацијата на Српски економисти.
Отворајќи го овогодинешниот Самит во Бечиќи, Александар Влаховиќ, претседател на Здружението на економисти, рече дека прогнозите за економско закрепнување се нешто пооптимистички отколку што беа во есента 2022 година, додека инфлацијата, особено во САД, се намалува на побрзо темпо од очекуваното неодамна.
Имаше и пад, односно стабилизирање на цените на енергијата, додека глобалните синџири на снабдување се побрзо се воспоставуваат“. Се намалуваат шансите за долга и длабока рецесија. Ако тоа навистина се случи, сигурно е дека рецесијата ќе биде техничка и плитка, односно некои земји од ЕУ, како што е Германија, може накратко да бидат погодени од неа“, рече Влаховиќ, предупредувајќи дека се уште има многу ризици, а пред се. , неизвесност за времетраењето и интензитетот на конфликтот во Украина, можно забавување на економскиот раст на Кина, криза во банкарскиот, односно финансискиот сектор, која неодамна се случи во САД и Швајцарија, како и можно пукање на балонот. на пазарот на недвижности во Кина и прелевањето на таа криза во остатокот од светот.
Зборувајќи за регионот на Западен Балкан, Влаховиќ посочи дека инфлацијата е највисока во последните две децении, односно дека инфлаторните притисоци сè уште се присутни, иако во некои земји се појавуваат оптимистички знаци. „Според податоците од април, две земји, Србија и Северна Македонија, имаат двоцифрена стапка на инфлација, додека другите веќе ја намалија инфлацијата под 10 проценти. Во Албанија е само 4,6 отсто“, рече претседателот на Здружението на економисти, завршувајќи го говорот со податоци кои говорат за стагнација во процесот на пристапување на земјите од регионот во Европската унија, како и на терен. на економската конвергенција. „Нашата конвергенција, односно пристапот кон развиените економии на ЕУ се намалува, моментално сме на четвртина од развојот на најразвиените земји, третина од земјите од Југозападна Европа и половина од развојот на земјите. на Централна и Источна Европа. Истражувањето на Фридом Хаус покажува дека сè уште живееме во делумно слободни земји, дека имаме хибридно-транзициски режими, додека истражувањето на Репортери без граници покажува дека нивото на слобода на медиумите е проблематично во повеќето земји од регионот“, рече Влаховиќ, сакајќи да укажуваат на важноста од градење силни институции.во земјите од регионот.
Радоје Жугиќ, гувернер на Централната банка на Црна Гора и Жељко Јовиќ, вицегувернер на Народната банка на Србија, се согласија дека двете клучни задачи на нивните институции се цената и финансиската стабилност, но различно ја рангираа важноста на овие две цели. Така, Жугиќ ја ставил финансиската стабилност над ценовната, а како причина го навел фактот дека без финансиска стабилност нема стабилен економски раст, додека за Јовиќ ценовната стабилност, односно борбата против инфлацијата е поважна од финансиската стабилност. Жугиќ изјави дека Централната банка на Црна Гора, земја која го користи еврото како своја валута, нема други инструменти за борба против високата инфлација освен политиката на задолжителните резерви на банките, нагласувајќи дека поради наглото зголемување на референтната каматна стапка на Европската централна банка, нагло зголемување на каматите имаше и во Црна Гора.
„Мислам дека реакцијата на ЕЦБ можеше да биде поинаква. Зголемувањето на каматните стапки требаше да започне порано, што ќе овозможише зголемувањето да биде постепено отколку што беше. ЕЦБ долго се двоумеше да почне да затегнува, а потоа беше притисната од растот на инфлацијата и наеднаш и на краток рок ја зголеми каматната стапка, што влијаеше на наглото зголемување на каматните стапки на деловните банки. Освен високите каматни стапки, сите други параметри се на нивниот историски максимум, а задоволни сме и од приливот на странски директни инвестиции, дознаки, како и историските приходи од туризмот, кои всушност ни ги финансираат дефицитите“, рече гувернерот на Централна. Посочуваат од Банката на Црна Гора, наведувајќи дека инфлацијата во таа земја со 17,2 отсто, што беше највисока стапка, сега се спуштила на ниво од осум отсто.
Во слична ситуација е и Централната банка на Косово, чиј гувернер Баским Нурбоја истакна дека таму е увезена инфлација и дека монетарните власти немаат инструмент со кој можат да влијаат на нејзино смирување. Исто така, политиката на зголемување на задолжителните резерви на банките не се промени, бидејќи се оцени дека тоа ќе има негативно влијание врз каматните стапки и кредитната активност.
За Борис Вујчиќ, гувернер на Хрватската народна банка и Тина Жумер, заменик-гувернер на Банката на Словенија, спиралата на раст на цените и платите е особено проблематична, иако во двете земји стапката на инфлација е значително пониска отколку во повеќето на преостанатите економии од Западен Балкан. Имено, Вујчиќ вели дека во Хрватска имало реален пораст на платите, односно платите пораснале повеќе од стапката на инфлација, а нивниот раст, по години на обратен тренд, овојпат доаѓа од приватниот сектор. Според него, овој пат, за разлика од минатото, приватниот сектор го турна растот на платите, па и покрај тоа што во неговата земја инфлацијата се намалува побрзо отколку во ЕУ во просек, стравот од спиралата на инфлација и плати сè уште важи.
Иако меѓу земјите од регионот имаат најниска инфлација од само 4,6 отсто во април годинава, вицегувернерката на Банката на Албанија, Љуљета Минхози вели дека тоа е постигнато благодарение на тоа што локалната економија се потпира пред се на енергија од хидроизвори, и затоа е помалку погодена од растот на цената на гасот на светските пазари. Дополнително, додава таа, цената на струјата е регулирана, па тоа всушност влијаеше на многу помал скок на цените во споредба со другите земји во регионот. „Владата сега размислува да го укине регулирањето на цената на струјата, па ќе видиме како тоа ќе влијае на растот на цените. Во секој случај, инфлацијата е нашиот најголем предизвик, бидејќи се уште има изразени инфлациски притисоци, а тие овојпат најмногу доаѓаат од пазарот на трудот. Нашиот пазар на труд е многу ригиден, имаме најниска стапка на невработеност во последната деценија и недостаток на работна сила. Затоа, постои притисок врз заработката. Затоа сметаме дека инфлацијата е наша главна задача, но и проблем“, рече вицегувернерот на Централната банка на Албанија.
Жељко Јовиќ, вицегувернер на Народната банка на Србија, истакна дека НБС не гледа причина за дополнително зголемување на референтната каматна стапка, која во моментов изнесува шест отсто. Јовиќ истакна дека и пред политиката на зголемување на оваа стапка, НБС применуваше политика на зголемување на репо стапката, што влијаеше на ликвидноста на пазарот. „На тој начин влијаевме на инфлацијата до април минатата година, а потоа почнавме со постепено зголемување на референтната каматна стапка. Дека оваа политика имаше ефект врз каматните стапки на банките се гледа од забавувањето на кредитната активност. Нашата политика имаше ефект врз преносот на каматните стапки на пазарот, прво беше забележано зголемување на варијабилните каматни стапки на кредитите во динари, а потоа се намали растот на кредитната активност. Сега е 4,4 отсто, а до неодамна тие стапки на раст беа двоцифрени“, рече Јовиќ, наведувајќи дека НБС не гледа причини за зголемување на референтната каматна стапка во следната година. „Стапката од шест отсто делува во насока на намалување на инфлацијата, што е наша примарна цел“, изјави вицегувернерот на НБС, истакнувајќи дека нашата централна банка покрај ценовната и финансиската стабилност го поддржува и економскиот раст.
Анита Ангеловска Бежоска, гувернер на Народната банка на Северна Македонија, истакна дека, за разлика од Албанија, економијата на Северна Македонија е многу ранлива на енергетската криза, што ја отежнува не само борбата со инфлацијата, туку и со курсните разлики. „Мораме да останеме мудри кога станува збор за борбата против инфлацијата, таа сигурно ќе остане висока до крајот на следната година. ММФ инаку оценува дека референтните каматни стапки во регионот на Западен Балкан се пониски отколку што треба и затоа постои ризик тие дополнително да се зголемат.
Сенад Софтиќ, гувернер на Централната банка на Босна и Херцеговина, инсистираше на фактот дека инфлацијата не е ексклузивен проблем на монетарните власти, односно дека тие не се семоќни во борбата за нејзино намалување доколку немаат соодветна поддршка од фискалните власти. Зборувајќи токму за соработката и координацијата на двете економски политики, тој посочи дека нивната соработка со фискалните власти е задоволителна, но истакна дека времето кога и фискалната и монетарната политика биле во функција на санирање на последиците од пандемијата. помина, односно таквата политика на дарежливи придобивки економијата и населението сега беше контрапродуктивна и спротивна на монетарната политика.
Гувернерите во Бечиќи во писмото повторија дека ова е време во кое фискалната политика мора да биде крајно претпазлива, сите нови придобивки мора да бидат прецизно насочени и ограничени, бидејќи ако се започнат фискални стимулации, тоа ќе ја подгрее инфлацијата и ќе ја направи претходната борба со високи и брзиот раст бесмислено.цената. Од Борис Вујчиќ можеше да се слушне најконкретен став дека ова е време кога фискалната политика треба да возврати на монетарната поддршка што ја доби за време на пандемијата. На ова инсистираше и Анита Ангеловска Бежоска од Народната банка на Северна Македонија, која изјави дека контекстот во кој се најдовме за време на пандемијата сега е сосема поинаков. „Во времето на пандемијата, двете политики беа координирани и работеа кон иста цел, рака под рака, а сега тоа е невозможно. Сега ценовната стабилност и враќањето на инфлацијата на целите мора да бидат приоритет, сега нема поважен фокус од тоа, а фискалната политика мора да ја поддржи монетарната политика на тој пат. Во спротивно, високата инфлација ќе трае долго, а тоа не е добро за никого“, посочи таа, наведувајќи дека нивото на јавниот долг во регионот е за околу 10 проценти повисоко отколку пред пандемијата. „Јавниот долг е зголемен поради дарежливата политика и доколку вака продолжи, ќе ги принуди централните банки уште повеќе да ја заострат монетарната политика, а тоа потоа негативно ќе се одрази и на стапката на економски раст и на нивото на долг“, истакна таа.
Гувернерите посебно се осврнаа на одговорноста на фискалните органи кога станува збор за зголемување на платите, што се должи на ригидниот пазар на труд и притисокот врз платите поради недостигот на работна сила, што се должи на побарувачката за повисоки плати поради значително зголемување на цените. Потсетувајќи дека земјите од регионот веќе поминаа низ периоди на неконтролиран раст на цените и опасноста што демне кога инфлацијата и платите ќе почнат да се тркаат меѓу себе, кој кого ќе надмине, челниците на централните банки на земјите од регионот потсети на фактот дека високата инфлација никому не му користи. Ниту државите, особено оние со високи стапки на јавен долг, ниту економијата, ниту населението, особено сиромашните и граѓаните со најниски примања. И повторија дека се оптимисти кога станува збор за смирување на цените, но дека борбата дефинитивно се уште не е завршена, особено ако опуштањето дојде порано отколку што треба.
