Самитот во Тирана е јасан сигнал дека регионот припаѓа на Европа, а не Руси или Кини или на трети земји
ЈОВАНА ЃУРОВИЌ
Во Албанија за прв пат се одржа самит на 27 земји-членки на ЕУ и земји од Западен Балкан. На крајот од самитот, лидерите издадоа декларација со која, меѓу другото, ја потврдија перспективата за членство на земјите од Западен Балкан и ги повикаа кандидатите на земјата да ја усогласат својата надворешна политика со Брисел и да воведат санкции кон Русија. На самитот беше потпишан договор за пониски цени на роаминг меѓу земјите од Западен Балкан и ЕУ, кој ќе стапи на сила во октомври 2023 година. ЕУ најави милијарда евра за помош на регионот и енергетскиот сектор. Наим Лео Бешири од Институтот за европски прашања оценува дека овој самит јасно покажува дека „регионот и припаѓа на Европа, а не на Кина или Русија“, но членството нема да биде можно без исполнување на одредени услови.
На последната прес-конференција, лидерите на ЕУ инсистираа дека е „историско“ тоа што самитот се одржа за прв пат во земја што не е членка на ЕУ и дека ја потврди европската перспектива на балканските земји.
„Иднината на ЕУ ќе биде безбедна со Западен Балкан како дел од неа и затоа процесот на интеграција е клучен. Двете страни ќе треба да вложат напори, земјите кандидати ќе напредуваат во управувањето, ќе се борат против корупцијата, а ЕУ ќе мора да се посвети на интеграцијата на Западен Балкан. Договорот за роаминг е чекор напред“, изјави претседателот на Европскиот совет, Шарл Мишел.
Домаќинот на самитот, албанскиот премиер Еди Рама, изјави дека одржувањето на средбата во Тирана е показател дека „на Европската унија и е потребен Западен Балкан, исто како што на ЕУ и е потребен Западен Балкан“.
Претседателот на Србија, Александар Вучиќ, кој присуствуваше на самитот во Тирана по неколкудневно двоумење, по средбата изјави дека е „добро што отишол таму“ и дека „разговорите биле отворени и искрени“.
Вучиќ на Инстаграм објави дека имал средби со францускиот претседател Емануел Макрон, холандскиот премиер Марк Руте, унгарскиот премиер Виктор Орбан и други официјални претставници.
Што пишува во Декларации од Тирана?
На крајот од самитот, како што е наведено на веб-страницата на Европскиот совет, договорена е заедничка декларација со која се бара поддршка за перспективата за членство на Западен Балкан во Европската унија и се повикува на забрзување на пристапниот процес . Се констатира дека војната во Украина го загрозува глобалниот и европскиот мир и се истакнува важноста на стратешкото партнерство на ЕУ и земјите од Западен Балкан.
Во Декларацијата, земјата повторно е повикана да ја почитува надворешната и безбедносната политика на ЕУ во однос на санкциите против Русија. Земјите кандидати се повикани да продолжат со реформите, особено во областа на владеењето на правото и да најдат трајни решенија за билатералните спорови и отворените прашања.
Посебно се истакнува поддршката за дијалогот меѓу Белград и Приштина и се истакнува очекувањето дека ќе се постигне напредок кон правно обврзувачки договор за нормализација на односите.
„Уште еднаш го нагласуваме нашето силно очекување дека сите минати договори ќе бидат целосно почитувани и имплементирани без одлагање. Апелираме до двете страни да се вклучат во конструктивно решавање на нивните спорови и да се воздржат од еднострани и/или провокативни дејствија кои можат да доведат до тензии и насилство, како и реторика која не е соодветна за дијалог.
Се наведува дека пакетот помош на ЕУ од 1 милијарда евра за земјите од Западен Балкан ќе помогне да се санираат последиците од енергетската криза и да се забрза транзицијата кон обновливи извори на енергија. Се бара од земјите да ја усогласат визната политика на ЕУ со цел подобро да управуваат со миграцијата и да ја зајакнат заедничката борба против тероризмот и организираниот криминал.
Пред почетокот на самитот, телекомуникациските оператори од Балканот и земјите од ЕУ потпишаа декларација за намалување на цената на роаминг од 1 октомври 2023 година. Европската унија подготви пакет за поддршка во енергетскиот сектор за земјите од Западен Балкан во вредност од една милијарда евра, од кои 500 милиони евра се за итни потреби, додека остатокот од парите ќе бидат распределени во форма на кратки и среднорочни мерки, пренесува ФоНет.
Од 500 милиони евра, Србија може да смета на буџетска поддршка од 165 милиони евра, Северна Македонија и Албанија по 80 милиони евра, Косово 75 милиони евра, Босна и Херцеговина 70 милиони евра и Црна Гора 30 милиони евра.
Директорот на белградскиот Институт за европски прашања, Наим Лео Бешири, за Глас Америка изјави дека на самитот во Тирана е испратена пораката до балканските земји дека ЕУ ги прифаќа ама има едно „ама“ – земјите ќе стануваат членки на ЕУ кога ќе ги исполнат условите за тоа. Со други зборови, тие нема да бидат со затворени очи кон неспроведување на реформите. Второто „ама“ е дека може да се очекува дека ЕУ нема да престане да дава средства за клучни капитални проекти, но од друга страна, но не и на некои земји што ќе работат против ЕУ. Ако го сумираме ова, ќе видиме дека ова прашањето е упатено до Србија, која е единствената што не воведе санкции кон Русија.
