Некои моменти стануваат битни – радикализацијата н а протестите за расна еднаквост некаде ги загрижуваат белците, па и оние кои гласаат за демократите. Дали Бајден може да смета на поддршка во партијата за да постави Афроамериканка за потпретседател?
МИЛАН КРСТИЌ
Трката за седиштето на најмоќниот човек на планетата се забрзува. Неодамнешните анкети на јавното мислење на национално ниво му даваат предност на демократот Џозеф Бајден пред сегашниот американски претседател, републиканецот Доналд Трамп. Бајден води во сите 12 релевантни истражувања, објавени во јуни. На десет истражувања, неговата предност пред Трамп е поголема од 6 проценти, во три дури е двоцифрени (10-14 проценти).
Дури и анкетите на конзервативните медиуми, кои секогаш се грижат за добриот рејтинг на Трамп, како што е „Фокс њуз“, му даваат на Бајден солидна предност. Таа предност е поголема од предвидената предност на Хилари Клинтон во однос на Трамп во јуни 2016 година. Анкетите покажуваат дека Бајден е помалку одбивен за Американците од претходниот кандидат на демократите, за кои повеќе од 50 проценти од граѓаните зборуваа негативно, но во вкупниот скор таа сепак доби повеќе гласови од Трамп. Значи, Трамп има право во принцип кога тврди дека таквите резултати не треба да се земат здраво за готово.
ПРАВИЛА НА ИГРАТА Бидејќи изборот на претседател на САД го прави „изборниот колеџ“ не е се во бројките во тотал. Секоја од педесетте држави има однапред определен број избирачки гласови во „колеџот“, пондерирано така што помалите држави имаат поголемо влијание од нивниот процентен удел во американското население. Победникот на изборите во една држава ги добива сите нејзини избирачки гласови, дури и ако победи со само еден глас разлика (исклучоци се Мејн и Небраска). Според тоа, анкетите на јавното мислење на национално ниво не можат да дадат конечна слика, па затоа е важно да се погледнат оценките во одделни држави.
Повеќето сојузни држави скоро секогаш гласаат за кандидат на иста партија, а вистинската конкуренција се спроведува само во мал број на „колебливи држави“. Трамп победи во 2016 година благодарение на победата во Пенсилванија, Висконсин, Мичиген, Охајо, Флорида, Аризона и Северна Каролина. Според сегашните анкети на јавното мислење, Бајден има предност во повеќето споменати „колебливи држави“, а тој сериозно му се приближи на Трамп во некои земји кои се традиционално прорепубликански, како што се Тексас и Џорџија. Тоа значи дека Бајден би имал мнозинство гласачи во овој момент.
ЗАСПИЕНИОТ ЏО Иако сегашниот претседател во суштина беше во преизборна кампања од стапувањето на должноста, периодот на шок допрва треба да дојде. Затворањето на државите заради епидемијата на „ковид-19“ ги забави предизборните активности во Соединетите држави. Новото забрзување на кампањата му дава на Трамп шанса за нов импулс. На пример, веднаш по републиканската конвенција на крајот на јули 2016 година, анкетата на јавното мислење спроведена од Си-Ен-Ен за прв пат ја забележа предноста на Трамп во однос на Хилари Клинтон. Не би било изненадувачки ако се случи сличен скок на поддршката сега, по враќањето на големите митинзи на Трамп и по конвенцијата на републиканците во август.
Добра можност за зголемување на поддршката за Трамп ќе бидат трите есенски директни дебати на кандидатите. Треба да се има предвид дека овој пат неговиот противник во дебатата ќе биде далеку помалку квалификуван и не е особено харизматичен – го викаат „заспаниот Џо“, па Трамп би можел да биде подобар со вербални судири отколку во дебатите со Хилари Клинтон. Тој секако ќе ја насочи острицата на својата кампања на оние „колебливи“ земји кои се клучни за неговата победа, и тој нема да троши ресурси и време на земји каде што нема шанси, како што се Њујорк или Калифорнија.
ПАД ШТО СЕ НАДОМЕСТУВА Процентот на луѓе кои имаат позитивно мислење за претседателството на Трамп на почетокот на оваа година беше на високо ниво. Според истражувањето на Галуп, во текот на првите месеци од 2020 година, Трамп постојано забележал солиден резултат на 49% од граѓаните кои ја пофатиле неговата работа. Овој резултат е близу до рејтингот на Џорџ В. Буш (46%) или Барак Обама (49%) од средината на 2004 односно 2012 година, соодветно – околу пет месеци пред нивниот успешен реизбор. Исто така, ова е големо зголемување во однос на историскиот минимум од само 35% од поддршката што ја имаше Трамп во 2017 година.
Последиците од пандемијата „ковид-19“ и протестите по убиството на Џорџ Флојд несомнено оставија последици врз рејтингот на Трамп. Неодамнешната анкета на Галуп покажува дека само 39 проценти од граѓаните сега ја поддржуваат работата на претседателот, иако други агенции велат дека 42 до 47 проценти ја поддржуваат. Падот, според тоа, несомнено постои, но Трамп сè уште е далеку над нивото на поддршка што ја имаше веднаш по стапувањето на должноста.
ЕКОНОМСКИ ПАРАМЕРИ Како што падна, поддршката за Трамп би можела да порасне брзо. Економијата е клучна тема за неговата кампања. Пред кризата предизвикана од пандемијата, Америка забележа многу добри економски резултати. Просечниот економски раст на Соединетите држави во првите три години од претседателството на Трамп беше поголем од просечниот раст за време на вториот мандат на Обама, а во некои четвртини го надмина 3 проценти. Невработеноста беше на ниво од само 3,5 проценти на почетокот на 2020 година, што е најдобриот резултат во последните пет децении.
Потоа избувна пандемија и американската економија падна за околу 5 проценти во првиот дел од годината, а стапката на невработеност отиде на историско ниво од 14 проценти. Сето ова доведе до пад на поддршката за економските потези на претседателот. Истражувањето на магазинот „Економист“ и агенцијата „You.gov во средината на март годинава покажува дека дури 54 проценти од Американците ја поддржуваат економската политика на претседателот, а 40 проценти се против. Истражувањето од почетокот на јуни покажува дека процентот на оние кои ја поддржуваат економската политика на Трамп се спушти на 49 проценти, а оние кои се против тоа се искачија на 46 проценти.
Како и да е, треба да се има предвид дека овој тренд може да се сврти исто толку брзо. Најновите бројки покажуваат дека повеќе од два милиони Американци биле повторно вработени во последните неколку недели. Доколку Соединетите држави се оддалечат брзо од сегашната криза, Трамп би имал можност во кампањата да посочи како само тој може брзо да ја врати економијата во претходната „одлична“ состојба во која, според нарацијата на Трамп, економијата била до „кинескиот вирус“. .
ЛИЗГАВ ТЕРЕН Политичката криза што се појави по атентатот на афроамериканецот Џорџ Флојд во Минеаполис и ширењето протести низ САД, сигурно не донесе ништо добро за претседателот Трамп, но не е невозможно неговиот понатамошен развој да има последици врз Бајден. Поради заканата да се користи армијата за да се спречат насилни протести, Трамп беше критикуван од бројни политичари и од левата и од десната страна. Сепак, како што напредува кризата, теренот станува се повеќе лизгав и за демократите. Во делови на Соединетите држави протестите се радикализираа, а во делот на Сиетл е прогласена „автономна зона“. Демократите на власт во Сиетл и државата Вашингтон реагираат претпазливо и избегнуваат употреба на сила за да не се антагонизираат левото крило на нивната партија.
Сепак, ова води до одреден скептицизам кај центристите, а особено кај неопределените гласачи кои се плашат од анархија. Токму оваа група, како и цврстата основа на конзервативните гласачи, за кои наредбата е од клучна вредност, се испратија пораките на Трамп дека протестите што „се закануваат на редот“ треба да бидат потиснати по секоја цена. Трамп исто така остро се спротивставува на намалувањето на средствата за полицијата, додека демократите имаат сериозни поделби по ова прашање.
Иако Бајден исто така се спротивставува на радикалните протести и кратењето на буџетот за спроведување на законот во принцип, демократите не се далеку од консензус за многу прашања што произлегуваат од тековната криза. Барајќи да добие поддршка од левичарите, но и неопределените гласачи во центарот на политичко-идеолошкиот спектар, Бајден може да остане со кратки ракави на двата фронта. Доколку ситуацијата дополнително се радикализира, тоа уште повеќе ќе го продлабочи родовиот јаз и ќе ги намали неговите шанси за победа.
ИГРАЊЕ СО ЗИЦЕР Бајден ја предлага претседателската номинација пред се на повлекувањето на останатите кандидати на демократскиот естаблишмент кои застанаа зад него, за да се спречи номинацијата на Берни Сандерс. За разлика од Хилари Клинтон, Бајден сфатил дека естаблишментот не е доволен и дека треба да изгради мостови на левото крило на партијата, а во последните месеци формираше заедничка комисија со Сандерс за да ги усогласи програмските платформи. Но, Бајден досега не направи премногу чекори на ова поле. Доколку не успее да понуди реални програмски компромиси на левото крило, тоа би можело да ги демотивира дел од гласачите од овој спектар.
Исто така, Бајден вети дека ќе номинира жена за потпретседател и навести дека може да биде Афроамериканка. Ваквиот избор би бил навестување за Бајден да ја зацврсти својата поддршка меѓу жените и Африканците и да ги мотивира да излезат на гласање на 3 ноември. Сепак, не би било невозможно, заради договори со сопствената опозиција или погрешна проценка, Бајден да не го задржи ветувањето и ја промаши оваа цел, што Трамп би можел скапо да го казни.
