И покрај фактот дека Пјонгјанг неодамна објави фотографии од лидерот на Северна Кореја на отворањето на фабрика, шпекулациите за тоа што се случи со Ким во претходните недели не стивнаа. Оттука и на аукцијата за можен наследник, но и прашањето како да се контролира нуклеарниот арсенал на изолираната држава
СТЕФАН СЛАВКОВИЌ
Ким Јонг Ун е здрав. Ким Јонг Ун е болен. Ким Јонг Ун е мртов. Ким Јонг Ун е жив. Ким Јонг Ун во моментов потсетува на мачката на Шредингер, главниот лик на познатиот експеримент со мислата, во зависност од тоа кога еден весник објавува нови информации. Со важна додавк – тој сè уште е лидер на Северна Кореја, земја која многумина ја нарекуваат најизолирана во светот, и која има респектабилен нуклеарен арсенал, непропорционален на вклученоста во меѓународните текови на пари, луѓе и добра. Со оглед на фактот дека скоро сите сознанија за здравствената состојба на Ким Јонг Ун доаѓаат од севернокорејската пропагандна машинерија, која ќе ја вари идејата за слобода на медиумите секој ден и ќе ја исплука како лош тутун, едноставно нема сигурни заклучоци.
Сликите на Ким Јонг Ун од Пјонгјанг од петокот, кога тој свечено отвора фабрика за преработка на ѓубрива, северно од главниот град, беа објавени. Со ова официјално заврши неговата дваесетдневна пауза од јавниот живот, за време на која остатокот од светот расправаше дали 36-годишниот Ким Јонг Ун, со оглед на својата дебелина и склоност кон чашката, оперирал одреден дел од кардиоваскуларниот систем и дали тој сè уште е меѓу нас или тој страдаше од корона или нешто друго. Главната причина за црните претскажувања беше фактот што тој не присуствуваше на големата прослава на 15 април, роденденот на покојниот Ким Ил Сунг, неговиот дедо и основачот на Северна Кореја. Иако ова е најважниот национален празник, сегашниот лидер веќе отсуствуваше од големата парада еднаш, во 2014 година, кога беше отсутен далеку подолго од шест недели, поради операција на глуждот.
Во секој случај, споменатите слики јасно ја покажуваат трагата на десната рака на државникот, врз основа на која некои американски професори по медицина сугерираат дека на Ким Jонг Ун навистина му бил вграден стент во неодамнешното минато. Овие тврдења се поддржани и со снимките на американски сателити, кои покажуваат дека претседателскиот воз бил оставен во депото во одморалиштето Вонсан од 21 до 23 април. Ким Јонг Ун можеби бил на рехабилитација таму, како што сугерираше јужнокорејското разузнавање. За тоа време, поточно на 22 април, лидерот на Северна Кореја, наводно, го испратил најважното во серија меѓународни испраќања, писмо до сирискиот претседател Башар ал Асад. Сепак, тогаш зошто никој не се видел на снимката од неговото дебелксто тело?
Сепак, објавените фотографии не беа доволни за повеќето од заинтересираните. Сликите се стари или не се автентични. Тие мора да го имаат еден од двојниците на Ким Јонг Ун на нив. Тој ќе ги растераше сите сомнежи со тоа што едноставно ќе се појавеше пред камерата, по можност во живо. Тогаш зошто не го стори тоа? До заклучувањето на ова прашање, немаше доволно силен доказ дека Ким Јонг Ун е жив или мртов. Тој несомнено беше виден за последен пат на 11 април, на состанокот на Политбирото на владејачката Работничка партија на Кореја.
Ден по објавувањето на сликите, се случи блага застреност меѓу Северна и Јужна Кореја на граничниот премин Черовон, за среќа без човечки или материјални загуби. Иако причината не е позната, шансите дека станува збор за една од посериозните инциденти се многу мали и веројатно станува збор за еднократно недоразбирање. Проценките дека се подготвува нова корејска војна се претерани, иако тензиите растат. Државните и медиумските апарати во Јужна Кореја се обидоа да ги ублажат тие сомнежи, делумно објавувајќи информации дека Ким Јонг Ун е во Вонсан, а причините би можеле да бидат двојни: оптимистите велат дека Сеул се грижи за стабилизирање на ситуацијата и дека исти луѓе се вештачки поделени во две заедници а циниците тврдат дека се сака да се спречи хуманитарна катастрофа. Имено, не би било прв пат луѓето од Северна Кореја да ја искористат неизвесноста и да се обидат да избегаат на југ во колони.
За време на мандатот на таткото на Ким Јонг Ун, Ким Јонг Ил, имало помеѓу илјада и три илјади дезертери годишно. Откако дојде на власт Јонг Ун, бројот почна да се намалува и во моментов изнесува неколку стотици годишно. Во Јужна Кореја моментално живеат 33.500 граѓани на Северна Кореја и тие основаа политичка партија на почетокот на годината, затоа што не се задоволни од отстапките што ги прави Сеул кон Пјонгјанг. И тие се долгорочно за обединување, тврди Тае Јонг Хо, официјален претставник на партијата и поранешен севернокорејски дипломат, но не и по цена на игнорирање на злосторствата на службениот Пјонгјанг.
Потенцијално, судбината на Северна Кореја без Ким Јонг Ун на власт не само што ќе влијае на иднината на Корејскиот Полуостров, туку ќе ја диктира и глобалната геополитика. Кина, како единствен сигурен политички партнер на Северна Кореја, може да испадне и грижлива мајка која ќе се грижи во периодот на смена на власта, но и како злобна маќеа која ќе го искористи интересот за формирање на новата администрација под нејзина контрола. Проценето е дека нејзините постапки ќе зависат од договорот со Америка. Трамп се грижеше за решавање на севернокорејското прашање пред изборите, по две средби во текот на 2018 и 2019 година во Сингапур и Ханој, што не вродија со плод. Американскиот претседател тогаш побара целосна денуклеаризација, но тој се откажа од преговорите кога, како што се тврди, Ким Јонг Ун тоа го условуваше со укинување на меѓународните санкции. Неговиот советник и шеф на дипломатијата Ри Јонг Хо изјави дека Северна Кореја бара само олеснување на санкциите на Обединетите нации. Меѓу присутните беа претседателот на Јужна Кореја Мун Џaeа-ин и кинескиот претседател Си Џnинпинг. Молча, но несомнено беа заинтересирани набудувачи.
Посебен проблем е опасноста дека, во случај на смрт на Ким Јонг Ун или посериозна болест, меѓу дваесет и триесет единици нуклеарно оружје ќе паднат во погрешни, нервозни раце. Затоа, непосредно по разговорот смената на Ким Јонг Ун од јавниот и политичкиот живот, се започна со наддавање со своите потенцијални наследници.
И, прва личност на списокот беше жена – помладата сестра на диктаторот, 32-годишната Ким Јо Јонг, која според Пјонгјанг била присутна на церемонијата на отворање на фабриката. Своето образование го добила во Берн, како и нејзиниот помоќен брат и таа започнала да ја обликува својата независна политичка кариера во 2014 година, кога била назначена за заменик директор на многу влијателниот Оддел за пропаганда и агитација на РПК. Како де факто главен државен пропагандист, член на Централниот комитет на РПК и заменик член на Политбирото, смирената и ненаметлива Јо Јонг ужива голема доверба во партијата и кај населението. Уште поважно, тој развива многу блиска врска со Јонг Ун. На крајот на краиштата, кој би можел подобро да го замени од одговорното лице за неговите јавни настапи? Од друга страна, големо прашање е дали таа би можела да се бори за моќ во длабоко патријархалната корејска политичка култура, чија матријархална форма, парадоксално, зависи и од појавата на моќни луѓе. Ким Ил Сунг, Ким Јонг Ил, Ким Јонг Ун – сите претходни лидери на Северна Кореја беа дебели и свежо избричени, без брадата ала Кастро и сталинистички мустаќи, без аскетскиот став на Хо Ши Мин, затоа што мораа да се идентификуваат со културно важната фигура на мајката. Тука нема место ниту за жена.
Најстариот во тековната династична тријада, Ким Јонг Чул (38) се чини дека е целосно незаинтересиран за политика. Во 2007 година, тој се обиде кусо дараководи со кадрите во РПК, само што подоцна си даде оставка од јавната функција. Сепак, познато е дека го обожава Ерик Клептон, бидејќи присуствуваше на неговиот концерт во Лондон во 2015 година. Според сведочењето на поранешниот „судски готвач“ во Пјонгјанг, Кенџи Фуџимото, починатиот Ким Јонг Ил немал добро мислење за Јонг Чул, еднаш велејќи дека „тој не е воопшто добар, затоа што се однесува како девојче“.
Ова не е единствената анегдота што се раскажува деновиве за односите во рамките на династијата – рускиот дипломат Константин Пуликовски пред дваесетина години имаше неформален разговор со Ким Јонг Ил за време на неговата посета на Русија за можните наследници. „Јас ги сакам сите нив, но моите синови се со празни раце“, наводно рекол Ким Јонг Ил и отворено ги фаворизира своите две ќерки – Ким Јо Јонг и четириесет и петгодишната Ким Сол Сонг, чии политички аспирации завршија со позиции во органите за безбедност на Ким Ил Јонг. Неговото преостанато службено дете, покојниот Ким Јонг Нам, беше отруен во 2017 година на аеродромот во Куала Лумпур во специјална операција. Ако го прашавте зошто тој ја изгубил својата позиција безмалку една деценијата пред смртта на таткото, па дури и можноста да дојде на чело на Северна Кореја, тогашниот шеф на државата самоуверено одговорил дека тоа (убиството) е причината за внатрешната демократска реформа за која се залагал. Ако го прашавте Ким Јонг Ил за неговиот син тој престана да сметате на него затоа што го посрамоти семејството во 2001 година, сакајќи тој да влезе во Токио Дизниленд со лажен пасош. Зошто беше убиен како политички безопасен поединец, никој не знае, освен Ким Јонг Ун.
Меѓутоа, ако се оддалечиме од новите димензии на висока политика, оние чиј интерес завршува во облиците на лица и тела во фотелји, ќе видиме дека сè уште постои династија во Северна Кореја. Не семејните, колку и да се важни, туку и структурните, официјалните. Многу е можно да се усвои виетнамскиот модел, според кој земјата ќе биде водена од сенките на лица како што се поранешниот главен разузнавач Ким Јонг Чоле, сегашниот главен офицер за контраразузнавање Џонг Кинг Теак, премиер и главен економски планер Ким Џeа Рионг и де факто втор најмоќен човек во земјата. Хаеа, која во различни периоди од последните децении вршеше највисоки и најважни работи во армијата и државата. Пред една година, тој беше избран на позиција аналогна на претседателот на државата, што, заедно со Ким Јонг Ун, го прави меѓународно најприсутен човек во Северна Кореја.
Но, династиите денес не се разликуваат многу од оние од средниот век – саботажата и предавството се составен дел од борбата за моќ и затоа не е изненадувачки што решението за сомневање за судбината на Ким Јонг Ун се очекува како чад над Систинската капела.
