Се започна, навидум, безопасно, со објава на популарен блог, а потоа аферата ескалираше. И дури тогаш јавноста дозна дека здравствената инспекција уште порано утврдила дека во болницата во Требиње се користи индустриски кислород наместо медицински кислород и дека најголемиот снабдувач, ТГТ Техногас, нема лиценца за трговија или производство на медицински кислород. Логично, постоеше основано сомневање дека истиот модел на снабдување се применува во сите болници во РС
Не се памети дека нешто ја потресе Република Српска како неодамнешната афера „Кислород“, таа лагнуваше и стануваше со таа тема, а јавноста исто така е збунета и поделена во барањето одговор на едно едноставно прашање: каков кислород, медицински или технички, пациентитете примале во локалните здравствени установи во последните неколку години? Се очекува дека одговорот за тоа ќе го даде Обвинителството, кое, како што беше откриено, презема сеопфатна истрага.
Се започна, навидум безопасно, со објава на популарен блог, а потоа, со малку двоумење, татнеше во сите правци. И дури тогаш јавноста откри дека здравствената инспекција претходно утврдила дека во болницата во Требиње наместо медицински кислород се користи индустриски кислород, а потоа дека најголем снабдувач е ТГТ Техногас од Лакташи, чиј директор Станислав Каџо, поранешен полициски министер на РС, немал дозвола. Во овој бизнис – за трговија или за производство на медицински кислород, постојат 6 компании ангажирани во овој бизнис со потребни лиценци, но се главно од друг субјект – Федерацијата на БиХ, и се уште се чини дека моделот на снабдување беше ист во сите болници и други здравствени институции на Република Српска.
Опозицијата не чекаше со часови, туку ги обвини властите во Република Српска дека го трујат народот поради дополнителен профит, бидејќи, како што рекоа, увезуваат многу поевтин технички кислород и го претставуваат како медицински, како лек. Тие го повикаа врвот на СНСД, Милорад Додик. Веднаш побараа смени, апсења и се што оди со тоа. Агенцијата за лекови на Босна и Херцеговина, исто така, потврди дека нешто не е во ред во „бизнисот со кислород“.
Властите реагираа со испраќање примероци од болниците во Бања Лука и Приедор во лабораторија во Србија, со што се потврди дека кислородот што го земале има повисок степен на чистота од оној што е пропишан за медицински цели. Сепак, ниту тоа не убеди дел од јавноста, особено што Агенцијата за лекови го забрани тој дел од работата на споменатата компанија Техногас.! Се чини дека конечниот збор за се ќе го дадат судските органи, бидејќи, работата е премногу сериозна за да се бара излез на друго место. Дотогаш, кислородот се набавува под многу драматични околности, бидејќи, тоа е ретка стока во целиот регион, и сите локални здравствени институции се на критични резерви.
Приказната, според тоа, не е завршена, но многу сомнежи остануваат и збунуваат. На пример, опозицијата ја започна целата приказна преку градоначалникот на Бања Лука, Драшко Станивуковиќ. Тој беше многу остар, даде безброј изјави, поднесе кривична пријава против голем број одговорни лица во целиот синџир на снабдување, но за голем дел од јавноста не беше веродостоен. Сите опозициски партии имаат здравствени комитети во кои седат многу истакнати локални лекари. Тие главно не се рекламираа, или само повремено, и ќе изгледаше многу посериозно ако зборуваа за целата приказна. Се разбира, зборуваа и други опозициски лидери, но сето тоа беше повеќе збунувачко отколку разјаснување на работите. Ситуацијата не беше подобра ниту од страна на властите, освен политичарите од општ тип, па зборуваа само раководителите на здравствените институции, па се стекна впечаток дека тие повеќе ги бранат своите позиции отколку што ги разјаснуваат работите.
Неверојатно е, во време кога во јавноста постои сомневање за целиот систем, како што е здравствениот систем, дека разни медицински здруженија, вклучително и медицинскиот оддел на локалната Академија на науките и уметностите, молчат. Нивниот молк поттикнува секакви теории на заговор и ја прави целата ситуација уште понејасна.
Дополнителен проблем за владата е фактот што четири лица се веќе во притвор – директорот на Институтот за јавно здравје на Република Српска и тројца директори на приватни компании кои набавуваа залихи за локалниот здравствен систем за време на оваа пандемија. Осомничени се разни махинации, набавени маски преку една туристичка агенција и, верувале или не, тие беа продадени осумнаесет пати поскапо на здравствените институции, а други шиеа заштитни одела во градот Шипово и забележаа дека се работи за скапи увезени вселенски костуми. Обидите на премиерот Радован Вишковиќ и министерот за здравство Ален Сераниќ да ја објаснат ситуацијата во целиот здравствен сектор изгледаат многу неубедливи, понекогаш карикатурирани. Се срамат себеси, но и многумина, тоа не е фраза, само посветени здравствени работници кои ја работат својата работа на свој начин.
Опозицијата уште порано подготвуваше протести, но во аферата „Кислород“, се чувствува дека владата е слаба и организира прилично остар протест во Бања Лука. Не толку масивно како што очекуваа, но исто така и не толку слаби како што тврдат медиумите блиски до властите. Сепак, впечатокот е дека на внатрешно ниво, има времиња на многу поостри судири отколку што беше досега во Република Српска. Проблемот на Додик е што скандалите се стигнуваат еден со друг, и тој не наоѓа формула како да се одбрани од помладите опозициски лидери. Беше многу полесно да се справите со ривалите од неговата генерација сите овие години, овие помлади се арогантни, јасни, самоуверени. Младите луѓе од неговата партија изгледаат прилично бледи, дури и збунети, и единственото нешто што јавно го артикулираат е да го обожаваат својот претседател. Додик се обиде да одговори на протестот во Бања Лука со локален протест во Бјелина, но тоа беше доста неубедливо.
На внатрешно ниво во Република Српска, сливот може да бидат три барања на опозицијата од протестот во Бања Лука. Првиот е да се обезбеди телевизија на БН со дигитален сигнал, како и за телевизија АТВ. БН, која е комерцијална телевизија. Првата одамна е најгледана во Република Српска, а која се смета дека е блиска до опозицијата, а АТВ се смета за блиска до владата. Со уредите за дигитален сигнал управува локалниот јавен сервис RTRS. Другите две барања се однесуваат на отстранување и гонење на сите во скандалите во здравствениот сектор. Понатамошната драматургија до општите избори во октомври следната година веројатно зависи од судбината на овие барања. (нин)
