Посилни, посуверени, посамоодржливи. Да се создаде Европа која се грижи за луѓето и прави разлика во нивните животи. Тоа ги штити, ја зајакнува економијата и подготвува заедничка европска иднина“, вели Де Кро.
Белгија од почетокот на годинава по тринаесетти пат го добива ротирачкото претседателство со Советот на Европската унија, а пред јавноста се обрати нејзиниот премиер Александар де Кроа. И имаше што да каже – ако Доналд Трамп победи на претседателските избори на крајот на годината и го врати слоганот „Америка на прво место“ на Соединетите Американски Држави, некако како во првиот мандат, ЕУ не треба да се плаши за своите иднина, но треба да направи слични промени на курсот.
„Треба да ја прифатиме оваа можност ставајќи ја Европа на поцврста основа. Посилни, посуверени, посамоодржливи. Да се создаде Европа која се грижи за луѓето и прави разлика во нивните животи. Тоа ги штити, ја зајакнува економијата и подготвува заедничка европска иднина“, рече Де Кро.
Оваа визија не е ништо ново. Пред осум години, кога Трамп победи на претседателските избори во САД за прв и досега единствен пат, тогашната висока претставничка за надворешна политика и безбедност на ЕУ, Федерика Могерини, претстави „Глобална стратегија на ЕУ“ чиј камен-темелник беше нешто што се нарекува „стратешка автономија“. „.. Претпоставувам затоа што оваа фраза не значеше нешто конкретно – во голема мера ги следеше упатствата неодамна претставени од де Кроа – во голема мера помина незабележано. Барем додека францускиот претседател Емануел Макрон не го врати во јавниот дискурс во обид да се наметне како нов неофицијален лидер на Унијата во отсуство на поранешната германска канцеларка Ангела Меркел.
ЕУ е насочена кон САД, но тоа не значи дека не може да соработува со други
Поранешната функционерка на ЕУ, Миријам Гонзалес Дуранте, се сомнева дека е можна некаква европска независност, и тоа од практични причини, како што напиша во авторски текст за Фајненшл Тајмс.
„Таков вид на автономија е возможен само ако блокот има внатрешна сила. Европскиот економски раст е анемичен, внатрешниот пазар сè уште е расипан, а источните и јужните земји се премногу зависни од финансиската помош од нивните побогати, посеверни соседи. Тоа е слаба основа за секаков вид „стратешка автономија““, смета Гонзалес Дуранте.
А, каде што шпанскиот адвокат гледаше на нетранспарентното трошење на средствата кај посиромашните членови како една од најголемите пречки за консолидација на Унијата, економистот и професор на Факултетот за напредни студии за општествени науки Том Пикети предложи неодамна во интервју за НИН дека економската рамнотежа треба да се зајакне на други начини. Тој изрази согласност дека ЕУ станала премногу зависна од САД, но верува и дека почетокот на единствената одржлива стратегија за излез ќе биде усвојување на заеднички даночен систем, буџет и економски политики, прво во најголемите економии на ЕУ.
Од друга страна, директорката на Карнеги Европа, Роза Балфур, за НИН вели дека иако геополитичката иднина на ЕУ може да се гледа од повеќе агли, неопходен е нешто поизразен увид.
„Европа е повеќе зависна од Америка во однос на безбедноста и енергијата отколку што беше пред руската инвазија на Украина. Сепак, поентата не е да се оддалечиме од Америка. Поентата е да се најдат соодветни партнери и да се соработува со нив, а колку повеќе се слични партнерите, толку полесно ќе се идентификуваат заедничките цели. Нивото на интеграција меѓу ЕУ и САД – во економска, безбедносна, енергетска смисла, но и во однос на соработка меѓу истражувачите, научниците, претприемачите, инвеститорите – е повисоко од сите други споредливи форми на соработка на глобално ниво. За демократиите е подобро да соработуваат и покрај нивните разлики. Од друга страна, мислам дека ЕУ треба да вложи многу повеќе труд во создавање и збогатување на глобалната мрежа на односи“, вели Балфур.
Дали Европа би можела да се одбрани без НАТО?
Почесниот професор на Сити колеџот во Њујорк и директор на програмата Голема стратегија на вашингтонскиот тинк-тенк „Defense Priorities“, Рајан Менон, во авторски текст за Foreign Policy, истакна дека претходната логика на Брисел била разумна, бидејќи секој геополитички чинител би прифатил да биде заштитен од суперсила и тоа последователно да ги намали трошоците за одбрана. Сепак, се чини дека во случај на враќање на Трамп во Белата куќа, образложението на официјален Вашингтон значително би се променило. Барем да му се верува на Тиери Бретон, европскиот комесар за внатрешен пазар, кој на крајот на минатата година ја раскажа средбата на поранешниот и потенцијален иден претседател на Америка и претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен. , од 2020 година.
„Морате да разберете дека нема да дојдеме да и помогнеме на Европа и да ја поддржиме доколку некој ја нападне. Во спротивно, НАТО е мртов, ќе го оставиме, ќе го укинеме НАТО“, наводно рекол Трамп, донекаде во склад со тогашното негово незадоволство, кога бил незадоволен од учеството на европските земји во финансирањето на Алијансата. И, иако таа ги преживеа првите четири години под Трамп, годината што претстои е геополитички значително различна од 2016 година, не само поради војната во Украина. Конфликтот меѓу Израел и Хамас, односно Појасот Газа, во зависност од тоа кој го гледа, не стивнува и доби нова (не)очекувана епизода на брановите на Црвеното Море, чии главни ликови се јеменските Хути. Предизвиците се поголеми, ги има повеќе, а прашање е дали Европа без трансатлантизмот на Бајден би поминала без штети во однос на безбедноста. Европската агенција за гранична и крајбрежна стража Фронтекс е далеку од некаква европска армија, која сепак би ја барала одбранбената независност на ЕУ, а членките за возврат би морале драстично да ги зголемат своите инвестиции во одбраната.
Воениот аналитичар Александар Радиќ смета дека „што и да мислат балканските антиглобалисти, кои не отидоа подалеку од шанкот, а знаат сè во кафеаната“, ЕУ не може без американскиот безбедносен чадор.
Белгија од почетокот на годинава по тринаесетти пат го добива ротирачкото претседателство со Советот на Европската унија, а пред јавноста се обрати нејзиниот премиер Александар де Кроа. И имаше што да каже – ако Доналд Трамп победи на претседателските избори на крајот на годината и го врати слоганот „Америка на прво место“ на Соединетите Американски Држави, некако како во првиот мандат, ЕУ не треба да се плаши за своите иднина, но треба да направи слични промени на курсот.
Во текот на последните две години, Унијата се најде во неблагодарна позиција – имаше европски, национални и мултилатерални иницијативи за зајакнување на армијата, посветената индустрија е нова, средствата протекуваат, а резултатите во Украина не се ветувачки. Но и тоа не е најголемиот проблем.
„Посветената американска индустрија е проникната од луѓе од државниот апарат, секој долар потрошен за одбрана останува во Америка, а Пентагон преговара со производителите на оружје кога склучува договори. Во Европа, државната иницијатива е придушена и понекогаш е тешко да се убедат приватните производители дека не треба да се водат само од комерцијални мотиви. Дополнително, компаниите од европските специјални индустрии секогаш имаат национална компонента во нивните сопственички структури, но таа секогаш е дел од поширок мултинационален аранжман“, објаснува Радиќ.
Од 1990-тите, кога паралелно се одвиваа идеите за Пакс Американа и европската интеграција, до денес дојде до точка дека Америка ја истисна Русија од одредени пазари, но и дека ЕУ е темелно врзана за себе. Точно е дека ЕУ започна свои идеи, работеше на формирање сили за брза реакција, но исто така е точно дека неколкуте баталјони во Европа на крајот мораа да ја извршуваат работата не само на нивните помали операции, туку и на оние во рамките на НАТО алијансата, а во практикататоа беа – војници.
Парадигматичен пример е Франција, која е една од ретките во ЕУ која го одржува угледот на својата национална армија, па пред војната во Украина имаше експедициски акции во Африка. Неколку дена по нивниот почеток, таа би морала да побара поддршка од НАТО, а нема многу причини да се верува дека би било поинаку во случај на непосредна опасност.
Студијата на Институтот за климатски истражувања во Потсдам минатиот октомври покажа дека Европа би можела да ги напушти фосилните горива и да ја заврши транзицијата кон обновливи извори на енергија, доколку до 2040 година потроши 2 трилиони евра на фарми со ветерници, соларни панели и подобрување на поврзаните технологии. Извештајот на ЕК од јули минатата година се занимаваше со различни, но слични бројки: земјите од ЕУ ќе треба да издвојуваат околу седумстотини милијарди евра секоја година за да ја завршат транзицијата до 2050 година, со фактот дека, како и во случајот со одбраната, судирот на јавниот и приватниот сектор – вториот ќе треба да го обезбеди најголемиот дел од средствата – потенцијално голема пречка.
Но, денес малку луѓе во ЕУ зборуваат за енергетската транзиција. Има уште многу неодложни проблеми…
„Во последните дваесет години, уделот на обновливите извори на енергија во енергијата „Х“ на Европа постојано расте, тука е и еден од светските лидери, но овој раст не е доволно брз да ги замени традиционалните извори на енергија. А Европа е голем увозник на јаглен, нафта и гас, како и енергија добиена од обновливи извори. Во светлината на војната во Украина, имаше обиди да се осамостои од рускиот гас, што доведе до поголема зависност од САД, кои од увозник се претворија во главен извор на енергија. Во Европа за оваа намена се изградени многу терминали за ЛНГ (течен природен гас), а се градат и повеќе. Логично, се зголемува и процентот на увоз на ЛНГ“, вели Предраг Момчиловиќ од Центарот за зелени политики.
И навистина, дваесет и седум членки на ЕУ купија 41 милијарда течен природен гас во првите шест месеци од минатата година, од кои непропорционални 17,2 милијарди завршија во Америка. Бидејќи другите значајни извозници се Русија, со која врските се повеќе се прекинуваат и која заработи многу помали 5,5 милијарди од испораката на ЛНГ, јасно е дека официјален Вашингтон наскоро ќе се етаблира како незаменлив партнер на ЕУ во областа на енергетска безбедност.
Како посебен проблем, според нашиот соговорник, се издвојува планирањето на енергетската иднина, која можеби нема да зависи од Русија, но секако ќе зависи од Кина.
„Обновливите извори на енергија во голема мера зависат од т.н на критичните метали, вклучувајќи го и литиумот, кој е речиси целосно контролиран од Кина, повеќе од седумдесет проценти потекнуваат од таму. Во превод, енергетската транзиција се повеќе ќе зависи од тоа колку Кина ќе одлучи да извезе. Затоа ЕК го предложи Законот за критични суровини, кој Европскиот парламент наскоро треба да го донесе. Целта е да се скратат синџирите на снабдување и да се намали зависноста од Пекинг. Меѓутоа, ако планот е десет проценти од критичните метали да доаѓаат од земјите на ЕУ, во споредба со сегашните три до четири, а преработката на суровините да се зголеми на триесет проценти, се поставува прашањето каде ќе биде разликата од дваесет проценти. доаѓа од. Се разбира, од увоз, што многу веројатно ќе го зголеми притисокот врз Србија да го експлоатира литиумот. „Европа губи некои од своите колонијални упоришта во Африка, на пример, која е полна со наоѓалишта на критични суровини и сигурно ќе се сврти кон непосредното соседство каде што има влијание“, вели Момчиловиќ.
