Со желба да ги осуди своите договори со Бугарија, Грција и ЕУ, Скопје е на пат да го претвори членството во ЕУ во химера, да ги заостри односите со соседите до крај и да се стави целосно зависен од Москва и Белград
ВЕСЕЛИН СТОЈНЕВ
Северна Македонија се приближува на работ на самоубиствена политика – и тоа не е изненадување. Победникот на парламентарните и претседателските избори, ВМРО-ДПМНЕ го исполни ветувањето, за што доби значителна јавна поддршка (иако мнозинството граѓани не излегоа да гласаат) во маршот за национален идентитет на сметка на другите. Со желба да ги осуди своите договори со Бугарија, Грција и ЕУ, Северна Македонија е на пат да го претвори членството во ЕУ во химера и да ги заостри односите со соседите до крај, а притоа да се стави целосно зависна од Москва и Белград.
ДЕСТАБИЛИЗАЦИЈА – ВНАТРЕШНА И РЕГИОНАЛНА
Националистичкото мнозинство во Северна Македонија, исто така, ја дестабилизираше земјата етнички – по релативната рамнотежа меѓу Македонците и Албанците постигната со Охридскиот договор од 2001 година. Проевропските албански партии долго време негодуваат што европската перспектива на земјата ја попречуваат скопските владетели – исто како што Албанија страдаше од поврзувањето со Северна Македонија за почеток на преговорите за членство во ЕУ, што беше одложено поради бугарското вето за Скопје.
Новите владетели крај Вардар го дестабилизираат и Балканот во денешната тензична геополитичка ситуација. Северна Македонија отвора сериозна дупка во безбедноста на регионот, со потенцијал за разгорување на регионални конфликти, а оската Москва-Будимпешта-Белград се проширува со Скопје. Членството на Северна Македонија во НАТО дополнително го продлабочува ова безбедносно нарушување, бидејќи нарушениот сојузник создава повеќе загриженост отколку непријател.
КАКО ТОА ЌЕ СЕ ОДРАЗИ НА ВНАТРЕШНА ПОЛИТИКА НА БУГАРИЈА? Сериозно прашање за Бугарија е дали ревизионистичкиот пресврт во Скопје ќе влијае на нестабилната политичка ситуација кај нас. Една од големите придобивки за Бугарија од францускиот предлог за почеток на преговори меѓу Скопје и Брисел, потврден пред речиси две години, беше тоа што го отстрани „македонскиот проблем“ од бугарската агенда.
Проблемот со укинувањето на ветото за почеток на преговорите на Скопје со Брисел, наметнат на крајот на 2020 година од кабинетот на Бојко Борисов, беше во центарот на домашната политичка агенда и се покажа како една од причините за уривањето на кабинетот на Кирил Петков, инициран од ETC. И дури во јуни 2022 година, под акушерство на копретседателот на ДБ, Христо Иванов, Националното собрание со уставно мнозинство од 170 гласа го прифати францускиот предлог и го укина ветото за Скопје. Услов за почеток на преговорите за членство беше Бугарите да бидат вклучени во Уставот на Северна Македонија како државотворен народ, заедно со другите тамошни малцинства. И поважно беше што не станува збор за билатерален договор, туку за договор на цела ЕУ со Скопје, кој како услови во текот на преговорите ги поставува одредбите од Договорот за добрососедство со Бугарија од 2017 година. Собранието на Северна Македонија не собра мнозинство за промена на уставот, а новите владетели отворено го поставуваат прашањето за ревидирање на преговарачката рамка за членство во ЕУ, што категорично им беше демантирано од Брисел и Софија.
Веројатно политичките сили во Бугарија ќе се обидат да го искористат скопскиот ревизионизам во одмазднички националистички натпревар со цел да акумулираат политички дивиденди. Но, со политичкиот консензус постигнат пред две години, тешко е да се најде начин некој да излезе како поголем патриот – без разлика што и кај нас има многу спорови и поплаки за тоа како се штитат бугарските интереси со Француски предлог. Тоа не значи дека повторно нема да има искушувани од корумпираниот бизнис кои на „македонската карта“ ќе бараат индиции против политичките ривали за колаборација и предавство против бугарските интереси за да ги надополнат сопствените партиски дефицити.
КРАЈ ЗА НАЦИОНАЛИСТИЧКИТЕ ЕКСЦЕСИ ЗА „МАКЕДОНСКОТО ПРАШАЊЕ“? Но, националистичкиот радикализам во Скопје е и наша шанса консензусот за „македонското прашање“ да го надмине дури и нашето евроатлантско мнозинство и постепено да престане да биде терен за националистички ексцеси. И така ќе се појави ситуација во Бугарија, асиметрична на онаа во Северна Македонија. Со радикалниот развој на нашиот западен сосед нема да има помалку виновни – и СДСМ и ВМРО-ДПМНЕ беа полускриени или целосно отворени противници на договорите што ги потпиша Скопје. Затоа и двете политички сили ќе ја соберат негативноста од предвидениот неуспех. Во Бугарија нема да има повеќе заслужни луѓе по прашањето на бугарските интереси во однос на Северна Македонија – од ВМРО, „Вазраждане“, ИТН и претседателот, преку ГЕРБ, сè до ПП-ДБ, затоа што не може да си дозволи остави ја воспоставената граница „француски предлог“ со непромислено повлекување од неа или напредувај надвор од неа. Стратешка синергија има и со другата жртва на скопскиот ревизионизам – Грција, која прва го игнорираше нејзиниот договор – Договорот од Преспа од 2018 година, кој го наметна името Северна Македонија, што Гордана Силјановска-Давкова одби да го каже во својата заклетва како новиот претседател.
Најнегативен резултат од уште едно вриење на балканскиот котел е разгорувањето на омразата меѓу соседните народи. Особено омразата на Македонците кон Бугарите, која избувна по бугарското вето, која веројатно уште повеќе ќе се зголеми – и реципрочно, иако со помал интензитет, веројатно ќе расте и немилоста на Бугарите кон Македонците. Надежта е дека помладиот брат конечно ќе порасне и постариот нема да биде инфантилизиран поради него. И ова треба да се случи пред да се доведе во прашање самото постоење на државата Северна Македонија.
