Бугарија се соочува со долга серија на компромиси од кои зависат клучните национални интереси – усвојување на еврото, милијарди од ЕУ, судски реформи. А има и партии кои се обидуваат се да направат пепел
ЕМИЛИЈА МИЛЧЕВА
Политичарите често го мешаат плоштадот со парламентот, а потоа се слушаат закани како онаа што ја изрече лидерот на „Вазраждане“ Костадин Костадинов: „Нема да дозволиме Бугарија илегално да влезе во еврозоната“. Ќе ве запалиме ако треба!“
„ВАЗРАЖДАНЕ“ НЕ Е ЗАКАНА Дали пироманот е закана за стабилноста на владејачката коалиција? Не. Конкуренцијата на политичкиот пазар се засилува – многу партии ја адаптираат антиевропската реторика во умерени дози, симнувајќи го монополот на „Вазраждане“ од нишата со „европските јаничари“, „слугите на Брисел“ и „неолибералните перверзии“. Оваа мобилизирачка алатка веќе е затапена.
По седум парламентарни избори за 4 години, арогантното однесување и вулгарните изрази не „горат“ толку, бидејќи, гласачите стануваат отпорни на радикализацијата и на монотематскиот непријател. А ривалската партија „Величие“ се обидува да ги зајакне своите позиции со спротивен пристап – гласни охрабрувачки пораки и ветувања за промени.
БИТКАТА ЗА ЕВРОТО Бугарија е на прагот да стане 21-ва членка на еврозоната – историска можност што ја потврди премиерот Росен Желјазков по неговите средби во Европскиот парламент. Подготовките течат без голема врева – се очекува владата на Желјазков да побара вонредни извештаи за конвергенција поради исполнување на критериумот за инфлација. Бугарската народна банка одобри уредба за обезбедување ликвидност на банките по усвојувањето на еврото. И парламентот го закотви валутен одбор со закон – се одржува фиксниот курс од 1,95583 лева за 1 евро и според него ќе се конвертираат сите износи во лева. Курсот не може да се менува, бидејќи, има одлука на парламентот, ги потсетија Костадинов и Драгомир Стојнев од БСП. Не е дека Костадинов не знае.
Социјалистите и „Има таков народ“ (ИТН), партнерите на ГЕРБ-СДФ во владејачката коалиција, најверојатно ќе го разменат своето противење на единствената валута. Партнерите на БСП во обединетата левица, како АБВ, но и од ИТН, ги повторуваат мантрите на „Вазраждане“ – сега не е време, Бугарија не е подготвена.
Добрата вест е дека нема претстојни закони поврзани со еврозоната кои бараат нивни гласови, лошата вест е дека буџетот за 2025 година … може да го затвори прозорецот кон еврото. Владата на Росен Желјазков сè уште не го доставила до парламентот, но секое популистичко трошење ќе биде скапо.
Доколку Бугарија сепак добие одлука за влез во еврозоната од 1 јануари 2026 година, претстои нова жестока дебата во владејачката коалиција и надвор од неа за ослободените средства од девизната резерва. Според правилата на валутен одбор, тој ги покрива левовите во оптек, што изнесува 31,078 милијарди лева на крајот на 2024 година.
Овие милијарди не можат да се трошат самоволно. Дел од ослободените средства ќе одржуваат резерви во евра, но одлуката за остатокот ќе ја донесат Владата и БНБ. Дали ќе се трошат за враќање на надворешниот долг, финансирање инфраструктурни проекти и други национални приоритети – допрва ќе се носат одлуки.
ДАЛИ БУГАРИЈА САКА 4,3 МИЛИЈАРДИ ЕВРА? Покрај еврото, коалицијата мора да најде заеднички јазик и за Планот за закрепнување и отпорност (РРП). Бугарија сериозно заостанува – од вкупно над 5,6 милијарди евра, добиени се само 1,37 милијарди евра. Причината? Политичката полемика околу електраните на јаглен. Додека PVU бара распоред за нивно затворање, коалицискиот договор им гарантира поддршка.
И тука левицата вади стар адут – АЕЦ Белене. Иако сите знаат дека проектот е мртов, БСП се обидува да ја спречи продажбата на двата руски реактори на Украина, како и секаква помош за земјата нападната од Русија. Договорот сè уште не е затворен, откако минатата есен парламентот даде уште 180 дена за преговори и услов цената да не биде помала од 1,2 милијарди. лева, сумата платена за опремата. Рокот истекува во март, а украинскиот парламент веќе го овласти Киев да ги купи реакторите. Но, бугарската страна истражува дали може да се користат парогенераторите за нуклеарната централа Белене во нуклеарната централа Козлодуј.
Работата на ПВП е итна, бидејќи рокот за апсорпција на средствата е средината на 2026 година. По состанокот со претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, премиерот јасно стави до знаење дека тој и неговите коалициски партнери ќе работат „на рушење на некои политички разлики поврзани со реформите на ПВП“. Познат е големиот проблем – електрани на јаглен, за кои Патоказот за јаглеродна неутралност сега го наведува само рокот за нивно затворање – 2038 година. Но, ИТН и БСП се противат. Дополнително, веќе неколку години на власт, без разлика кој, не можат да постигнат разбирање за законот за личен стечај, исто така услов од ЗЈН. Сега БСП поднесе свој нацрт, различен од трипати ревидираниот што се чека во парламентот.
СОСТАНОЦИТЕ ЌЕ БИДАТ ПОД ЛУПА Претстојниот избор на членови на Врховниот судски совет (ВСС) исто така има потенцијал да ја експлодира коалицијата. Неговата сегашна политичка квота датира од 2017 година, кога ја предводеше втората коалициска влада на ГЕРБ. Партијата на Бојко Борисов доби четири претставници, тројца за БСП и по двајца за Обединети патриоти и МРФ. Сега во коалицијата што ќе дели квоти и влијание се повторно ГЕРБ и БСП, но и ДПС, иако во намален состав, и „Има таков народ“. За да бидат избрани во ССК, на 11-те ќе им требаат 160 гласа, бидејќи имаат 126. Проблемот со овие гласови што недостасуваат ќе предизвика и судир меѓу владејачката партија. Која политичка сила и да биде поканета, договорот бара таа да добие одобрение од сите четворица во владиниот сојуз.
ПП-ДБ има 37 пратеници, реформите во правосудството им дадоа значење на нивните политички битки, но тие останаа надвор од власта. МРФ Нов почеток на олигархот Пеевски има 30 пратеници, но и непоканет, санкциониран за корупција според Законот Магнитски, може да врши влијание преку други партии, како што е направено повеќе од еднаш.
Распределбата на пратеничките места меѓу политичките сили во идниот ССС ќе го одреди и изборот на „големата тројка“ – главниот обвинител и претседателите на врховните судови. ПП-ДБ навести подготвеност за учество. Копретседателот на пратеничката група на ПП-ДБ, Николај Денков, во парламентот изјави дека се подготвени да учествуваат во преговорите за органите со мандати – „со јасни правила и јасна одговорност на политичките сили“. „Доколку регулаторите бараат наша вклученост, ќе влеземе во процесот ако има смисла“, рече Денков. Доколку не влезат во процесот, во следните пет-шест-седум години моќта во регулаторите и судскиот систем ќе остане во (скоро) исти раце.
Бугарија се соочува со долга серија на компромиси, од кои зависи иднината на клучните национални политики како што се еврозоната, ЕМУ и судските реформи.
Подметнувачите на пожари оставаат само пепел.
