ВЛАДАН МАРИЈАНОВИЌ
Бугарски бирачи – или барем оние меѓу нив кои имаа волја за излегувањер на бирачките емста, не беа начисто за кого ќе гласаа. Прилично е јасно дека најголем дел не сакаше враќање на корумпираниот режим на поранешниот премиер Борисов
Никогаш повеќе гласање, никогаш помалку гласачи. Ова е најконцизното резиме за оваа необична година во бугарската политика.
Во краткиот период од април до ноември, бугарските гласачи дури пет пати имаа можност да одлучат кој ќе ги води во следниот период – трипати на парламентарните избори, бидејќи, по првите и вторите никој не успеа да формира нова влада; а во два кругот на претседателските избори, од кои првиот се одржа во исто време со третите парламентарни избори – и (разбирливо) заморот од честото гласање, во комбинација со апатијата присутна во минатото, си го направи своето. Првично слабиот одѕив регистриран оваа пролет продолжи да опаѓа со секоја наредна излезност, за да падне на мизерни 34 проценти во вториот круг гласање за шеф на државата минатата недела, што е најниско ниво досега забележано.
Исходот од тоа гласање во никој случај не зависеше од излезноста. Од самиот почеток се знаеше дека актуелниот претседател Румен Радев ќе извојува лесна победа кој и да му биде ривал во вториот круг; поранешниот командант на бугарските воздухопловни сили всушност речиси триумфираше во првиот круг. Сепак, тешко е да сме несогласи со оценката на поразениот финалист, ректорот на софискиот универзитет Анастас Герџиков, кој по објавувањето на прелиминарните резултати изјави дека „нерелевантно делува фактот што едниот победил, а другиот загубил во ситуација кога 80 отсто од општеството чувствува дека никој не ги претставува“.
Улогата на претседателот во бугарскиот политички систем не е преголема, но не е и само протоколарна. Меѓу другото, шефот на државата има право на вето на законите донесени од владејачкото мнозинство – а Радев тоа право опширно го користеше во долготрајниот конфликт со владата на поранешниот премиер Бојко Борисов, кога редовно повикуваше на корупција и други активности зад сцената. Претседателот, исто така, ги поддржа минатогодишните масовни граѓански протести против владата, кои во ретроспектива може да се каже дека на некој начин го означија почетокот на крајот на долгогодишното владеење на Борисов и неговата партија Граѓаните за европски развој на Бугарија (ГЕРБ). Без да ги надмине уставните овластувања, Радев одигра важна политичка улога во периодот по изборите во април, на кои ГЕРБ поединечно освои најмногу гласови, но ја загуби можноста повторно да формира влада, бидејќи неговите поранешни сојузници од екстремната десница паднаа. надвор од парламентот.а опозициските партии останаа доследни на тоа да не соработуваат со него. Техничката влада на Стефан Јанев, формирана во мај – уште еден поранешен висок офицер – ја имаше целосната поддршка од Радев да започне со демонтирање на клиентелистичко-коруптивниот систем во земјата, а тоа да го направи брзо и, со оглед на неговиот привремен карактер, многумина неочекувано почнаа да ги чувствуваат првите резултати.
Ништо од ова, сепак, во вториот круг на гласање не беше наградено со масовна поддршка од граѓаните за претседателот – без разлика колку процентуално беше убедлива неговата победа (на крајот освои скоро 67 проценти од гласовите): кога гласовите што ги освои беа споредени со вкупниот број на гласачи, сликата не е ласкава. Но, дали Бугарите може сериозно да се обвинат дека ја изгубиле волјата за гласање – по сите претходни неуспешни улични немири против тотално компромитиран режим доаѓа силната неизлезност на овогодинешните избори?
Би било, како што се вели, неправедно да се зборува за кризата на демократскиот легитимитет на сегашните и идните носители на власта во земја во која убедливо мнозинство полнолетни граѓани, од која било причина, очигледно беа убиени во мандатот. И овој месец на гласање излегле помалку од 40 отсто од гласачите, што е подеднакво поразителен биланс како и во вториот круг од претседателските избори, но е следниов: самиот исход од гласањето е доволно различен од претходниот ситуација да заслужи да се третира како добредојдено изненадување, без оглед на тоа што укажуваат податоците за излезноста
Сите погледи сега се насочени кон Кирил Петков, поранешниот министер за економија во техничката влада. Петков и Асен Василев, министерот за финансии во таа влада, успеаја да направат нешто необично: да победат на изборите само два месеци по формирањето на партијата и можноста да го имаат главниот збор во преговорите за формирање нова влада. И дипломираните студенти на Харвард и новодојдените во политиката, Петков и Василев добро ги извршуваа своите должности од мај до септември, особено во разоткривањето на корупцијата на високо ниво, и на тој начин го привлекоа вниманието на јавноста кон себе; ова особено важи за медиумски профитабилниот Петков, кој фигурира како кандидат на ПП за премиер.
Списокот на приоритети на победничката коалиција, заедно со голем број социо-економски мерки што ги содржи, изгледа како терапија препишана на тешко болно општество: вклучува запирање на корупцијата и други форми на државна кражба, отстранување на компромитираниот државен обвинител Иван Гечев, поправед дистрибуција на стоки и враќање на довербата на граѓаните во институциите.
Освен умешноста (и чесноста) на новиот совет, сепак, многу ќе зависи од подготвеноста на пациентот да се придржува до терапијата.
