На кабинетот на премиерот Петков му беше изгласана недоверба, очигледно пред се’ заради неговата подготвеност да го повлече ветото за отворање на пристапните преговори на Северна Македонија со ЕУ. Но, неколку дена подоцна, францускиот предлог, кој фактички значи укинување на тоа вето, беше усвоен со убедливо мнозинство – поточно со дополнителни услови
ВЛАДАН МАРЈАНОВИЌ
За почеток, едно прашање, кое не е само од реторичка природа. Дали е случајно, и ништо повеќе од случајност, што првата влада на членка на Европската унија која падна од почетокот на руската инвазија на Украина е владата на самата земја во која, освен што има историски најблиски односите со Москва од сите членки на ЕУ, лажниот руски наратив за причините и карактерот на овој конфликт беше убедливо најдобро прифатен од јавноста?
Кирил Петков, претседателот на бугарската влада, на која минатата недела и беше изгласана недоверба во парламентот – неколку недели по популистичката антипартиска Има таков народ (ИТН) на забавувачот и политичкиот измамник Слави Трифонов ја напушти четворката. членка на владејачката коалиција, оставајќи го премиерот без функционално мнозинство – не верува во вакви случајности. Кога им се обрати на парламентарците на седницата на која се гласаше за соборување на неговиот кабинет (со 123 гласа „за“ во 240-члениот дом), економистот образован на Харвард зборуваше отворено. Како одговорен за падот на власта, која се фокусираше на борбата против системската корупција и вечните канцерогени рани на бугарското општество, Петков ги означи пред се оние на кои најмногу им пречеше таквата ориентација на неговиот тим – моќниот олигарх- мафијашката хидра и нејзините политички експоненти, во кои сега дури и голем број пратеници на ИТН кои застанаа на страната на премиерот во гласањето вклучуваат своја партија; но, бидејќи, владата постојано ја следеше линијата на ЕУ и НАТО во однос на агресијата врз Украина, така и Русија – конкретно, руската амбасадорка во Софија, Елеонора Митрофанова.
Обвинувањата како второто, се разбира, се вообичаено тешко да се докажат дури и кога влијанието на некој ваков фактор е очигледно. Понекогаш се потребни децении; во други случаи никогаш не се наоѓаат материјални докази кои потврдуваат такво нешто. Доволно е да се потсетиме на децениската малигна американска акција во Латинска Америка, со чилеанскиот пуч како најдрастичен пример. И затоа на Москва и беше лесно преку бимбо портпаролката на МНР задолжена за тие работи со сарказам да одговори на обвинувањата на бугарскиот премиер. Но, неспорно е дека Петков и неговата влада, покрај сите натрупани домашни проблеми, мораа да се справат и со зголемена (про)руска пропаганда од почетокот на агресијата врз Украина – и тоа во земја во која некои политички сили се дури посилно наклонети кон Русија.
Има отворено проруски партии во владејачката коалиција (само номинално социјалистичка, но всушност одамна националистичко-конзервативна БСП) и во парламентарната опозиција (ултрадесничарска Преродба); И шефот на државата Румен Радев се смета за симпатичен кон Москва. Некои бугарски медиуми, а особено на најпопуларната тамошна социјална мрежа Фејсбук – која со години е плодна почва за дезинформации насочени кон поттикнување антизападно и зајакнување на проруските чувства – до 24 февруари, а особено после него, систематски шират заговор. теории и озлогласени лаги за тоа што се случува во Украина. (Исто како што е и место да се потсетиме, низ целата земја се шират измислици и параноични теории за пандемијата, што може да се најде во добар дел од објаснувањето зошто Бугарија има убедливо најмал процент на вакцинирани луѓе од сите членки на ЕУ.
И така екстремно антиваксерски насочената партија Препород така добро мина на изборите минатата есен) А една недела по почетокот на инвазије врз Украина Петков по куса постапка го сменил смени министеррот на одбране Стефан Јанева заради тоа што како опис на руската интервенције користио циничну формулацију „специјална војна операција“ – термин кој, откако го лансираше Владимир Путин, стана неизоставен дел на орвеловског новоговора на пропагандата на Кремљ.
Сега, во ироничен пресврт, се шпекулира дека можеби Јанев, кој беше привремен премиер од мај до декември минатата година, повторно да се најде во таа улога доколку се покаже дека ќе има нови парламентарни избори (кои доколку ги има, се четврти од април минатата година) што се чинат неизбежни. И ќе бидат неизбежни доколку не успее ниту еден од трите обиди за формирање нова владејачка коалиција: Петков и неговата партија Продолжуваме со промени (ПП) имаат право на еден таков обид, а во случај на нивен неуспех, другите ги добиваат своите два шанси – што во овој случај би значело пред се за многу години владејачката централно-десничарска партија Граѓани за европски развој на Бугарија (ГЕРБ), што е сега најголемата партија во опозицијата.
Сепак, колку што рускиот фактор можеше да придонесе за падот на владата, формално таа беше соборена од други причини. Кога ИТН поднесе оставка од владата на почетокот на јуни, Трифонов како причини за ваквата одлука ги наведе несогласувањата во владејачката коалиција во однос на буџетот, а особено подготвеноста на Петков да го повлече бугарското вето за почеток на пристапните преговори на Северна Македонија со ЕУ – вето со кое ќе се обиде есента 2020 година да му го продолжи престојот на власт, активираше тогашниот премиер и лидер на ГЕРБ, Бојко Борисов. Згора на тоа, практично сите бугарски партии, вклучително и оние од владејачкиот блок – а истото чувство е доминантно кај граѓаните – гледаат неповолно (да не речам непријателски) на можноста да и се овозможи на Северна Македонија да ги отвори преговорите со ЕУ; или барем не додека Македонците прво не се откажат од сопствениот национален идентитет, историја и јазик.
Само два дена по предлогот за недоверба на владата, парламентот ја поддржа иницијативата на Демократска Бугарија (ДБ), либерален член на владејачката коалиција во заминување, 170 пратеници гласаа „за“, „против“ 37, да даде Владата, сега во технички мандат, овластување да ја одобри преговарачката рамка за Северна Македонија, вклучително и наводниот компромисен предлог со кој Франција излезе непосредно пред крајот на шестмесечното ротирачко претседавање со Унијата. Навистина, тоа беше направено со поставување дополнителни, суштински услови за Скопје, со кои тие го отфрлија францускиот предлог „во постоечката форма“ уште пред да се изјаснат за тоа во Софија.
Странските медиуми ваквата одлука на парламентот ја протолкуваа како потег кој води кон конечно отстранување на бугарското вето. Но, поточно изгледа толкувањето на пратеникот на ДБ, Хрис Иванов, кој изјави дека Бугарија не се откажала од ветото, туку всушност го зајакнала. Затоа што, рече тој, во иднина Северна Македонија „кога нема да сака да ги исполни своите обврски или да ги прекрши, тоа ќе го прави како кандидат за членство во ЕУ, па целото европско семејство, не само Бугарија, ќе стои зад инсистирање на исполнување на барањата.“ . Ова објаснува зошто Елисавета Белобрадова, исто така членка на ДБ, го опиша францускиот предлог како „досега најдобрата понуда што ја добила Бугарија“, таква што дава „европски гаранции дека бугарските интереси ќе бидат заштитени“. Иако очигледно и таков предлог, врз основа на кој Северна Македонија би морала да вклучи голем број бугарски услови во својата преговарачка рамка со ЕУ, не ги задоволува максималистичките барања на Софија: затоа што сега, како што беше речено, нови се испорачани заедно со него. Кои, меѓу другото, го вклучуваат, на пример, инсистирањето ниту еден документ во евроинтеграцискиот процес да не може да се толкува како бугарско признавање на македонскиот јазик.
Значи, кога наводно либералните, проевропски сили во Бугарија стојат зад таквите барања, јасно е што друго може да се очекува од другите.
Но, тоа е тема за друг текст. Што се однесува до внатрешно-политичката ситуација во Бугарија, јасно е дека изгледите за излез од зелената гранка продолжуваат да се движат во тесен опсег од слабо до ништо: само Петков и неговиот истомисленик и колега од Харвард Асен Василев, уште минатата година, беа најагилните министри во преодната влада, а потоа како водечко дуо на оваа во заминување, тргнаа да ја расплетуваат џиновската корумпирана сплетка на бугарската политика, стариот, гнил режим најде начин да возврати и да го поткопа овој обид да се оттргне земјата од она што многу личи на нејзината судбина – како што на крајот на краиштата, тоа е случај и со повеќето други балкански земји. Засекогаш во јазот помеѓу она што би можело да биде и она што всушност е, Бугарија, доколку новата влада ја формираат старите политички сили, ќе остане на местото на кое, со своите врсници во соседството, најверојатно и припаѓа: на назад на Европа.
(авторот е уредник во белградски НИН а тксто е објавен пред изменетиот предлог на ЕУ за решавање на спорот со Бугарија; опремата е на Глобус)
