Заканата од „Вазраждане“ на 27 октомври е реална, а прозападните партии засега не реагираат адекватно. Но, евентуалниот успешен настап на „Вазраждане“ може да има позитивен ефект и за неговите противници
ВЕСЕЛИН СТОЈНЕВ
Малку е веројатно дека парламентарната победа на прокремљската Австриска партија за слобода ќе има изборно влијание врз бугарскиот „Вазраждане“ (Преродба). Но, изненадувањето од победата на крајната десница во Австрија може да ги фокусира политичките перспективи на она што може да се случи овде. Во пресрет на нашата предизборна кампања, една социолошка агенција и го додели второто место на партијата на Костадин Костадинов. Засега изгледа незамисливо дека ќе го постигне успехот на Херберт Кикл, лидерот на австриската Партија на слободата, но кај нас има премногу непознати и хоризонтот на замисливо станува алармантно широк.
Прво, не е јасно колкав ќе биде одзивот. Социолозите и политиколози не исклучуваат дека ќе падне под онаа на претходните избори, но не е јасно дали и каде може да се концентрира протестен глас. Не се знае колку партии ќе влезат во парламентот – може да биде седум или девет, според различните очекувања на истражувачите. Не е јасно каков ќе биде односот меѓу двата ДПС. Освен тоа, социолошките анкети токму за овој глас се премногу условени, бидејќи, никој не може да гарантира за соодветноста на примероците и декларативните ставови кај ова вчерашно монолитно гласачко тело, ниту колкав ќе биде уделот на купениот и контролиран глас.
Под знак прашалник е и одбивањето на изборите во последен момент на голем број партии кои и да не влезат во парламентот би добиле повеќе од 1% што е доволно за субвенција – нели некој ги купува за да ги исклучи поради неучество? Исто така, не знаеме дали купениот глас не е концентриран на едно место, па стабилното учество на најголемата формација во анкетите на крајот да испадне помало, бидејќи, имало концентрација на пазарот на гласови кон само еден нов политички центар со многу финансиски можности и амбиции да играат вабанк.
Второ, не е јасно дали заканата од Преродба ќе ги мобилизира гласачите од другите партии против неа. Но, за тоа идеолошки загрозените партиски штабови мора прво да ја стават оваа закана како акцент во својата изборна кампања. Се чини дека такви се формациите главно во централно-десниот и прозападниот политички спектар – ГЕРБ и ПП-ДБ. Но, дури и да го почувствуваат тоа, тешко дека ќе имаат доволно време да го применат овој акцент како сериозна алатка за мобилизација до гласањето. И тоа барем се очекува од ГЕРБ, бидејќи Бојко Борисов постојано држи видива но не и конфронтирачка дистанца од „Вазраждане“; прво, затоа што значителен дел од неговите гласачи не се толку антируски настоени и второ, затоа што неколку пати тој останува во изолација како изборен победник и има потреба од простор за тактички маневри. На левата страна, конфронтација со посилна формација на истиот проруски терен би била самоубиствена за и онака неуспешниот обид за сериозно лево обединување уште еднаш
Само ПП-ДБ има шанса во изборната кампања да најде мобилизациски адут кај своите гласачи против закана што ја загрозува не само геополитичката ориентација на земјата, туку и основните човекови права – особено по кампањата на „Вазраждане“ против т.н странски агенти и против т.н училишна пропаганда на нетрадиционална сексуална ориентација. Со нив партијата на Костадинов го изгради својот предизборен мост, а ПП-ДБ не одговори со систематска решителност и енергија – тоа го искористија дел од нивните противници.
Но, евентуалниот многу успешен настап на „Вазраждане“ на избори може да има позитивен ефект и за неговите противници. И се чини дека може да капитализира само по изборите – особено ако на претседателските избори во САД победи Камала Харис. Тогаш „Вазраждане“ може да ја игра улогата на евроатлантски лепак за ГЕРБ, ПП-ДБ, ДПС-Доган и ИТН, што претседателот Радев и војната против Украина ја одиграа за парламентарното мнозинство на ГЕРБ, ПП-ДБ и ДПС под т.н. – сплотување.
Затоа што идејата за исто толку далечен премиер со сопствен авторитет во верзијата на ПП-ДБ (но и на БСП) е неубедлива не само предизборна, туку и постизборна. Ваквото привремено и со нејасно раководење со политичка одговорност тешко може да има поголем јавен авторитет и временски хоризонт од оној на актуелниот кабинет, кој по измените на уставот е и парламентот или некој негов невидлив дел. И сега новото раководно собрание повторно „против поголемата закана“, како по официјалните администрации на претседателот Радев и инвазијата на Украина, иако послаба, може да добие некаква вредносна легитимација. За разлика од премногу лабавото собрание на „подеднакво далечниот премиер“, засновано само на тоа што веднаш нема да има осми избори по ред.
Секако, уште едно сплотување ќе биде уште едно одложување на разрешувањето на големата дилема што е основа на политичката криза – антикорупцијата или евроатлантизмот. Затоа што на крајот зависи од ПП-ДБ, кои непроменливо се соочуваат со изборот – или си евроатлантски заедно со ГЕРБ и ДПС и антикорупциската ја оставаш на втор план, или си антикорупционист со „Вазраждане“ ( затоа што досега не владееле), но тогаш ги виткате евроатлантските перки.
Излегува дека е најтешко да се реши равенка со овие две познати. Тогаш логичното објаснување е дека или немаш храброст и вештини да го направиш тоа – затоа бараш комбинации (кабинетот Денков-Габриел) и квази-комбинации (подеднакво далечен премиер со сопствен авторитет). или се надевате на погоден момент (војната во Украина, заканата од „Преродба“), што само по себе ја отстранува контрадикторноста на равенката барем за некое време. Или, пак, немаме критична маса гласачи (но и партии да ги консолидираат) кои можат да прифатат чекор-по-чекор решение на дилемата, слично како француските гласачи кои се здружуваат со противниците против поопасни противници – како што последен пат се случи во парламентарното гласање во јули против екстремната десница на Ле Пен и Бардела.
