Голем успех на независна Црна Гора во изминатите 15 години е што обезбеди постојан суверенитет преку членството во НАТО, вели Дејмон Вилсон, извршен потпретседател на Американскиот атлантски совет, во интервју за Гласот на Америка. Вилсон смета дека Црна Гора е лесна цел за странски влијанија
МИЛЕНА ЃУРЧИЌ
На референдум во 2006 година 55,5 проценти од гласачите гласаа за независност на земјата. Кога ќе се свртите наназад на изминатите 15 години независна Црна Гора, дали тие донесоа правилна одлука?
– Не зависи од мене или другите да процениме дали црногорскиот народ донесе правилна одлука. Суштината е во тоа што тој беше во можност да донесе одлука за својата судбина и иднина. Тоа е вистинската работа, вистинскиот исход. И, во регион со тешка историја, и неодамнешна и не толку неодамнешна, да се одлучи за својата судбина на мирен начин, на референдум, со меѓународна поддршка, без конфликти со соседите и крвопролевање, е прилично извонреден исход. Драго ни беше што можевме да ја пречекаме независна Црна Гора, да го поддржиме нејзиниот народ и нивната одлука за иднината.
Според вас, кои се најголемите достигнувања на независна Црна Гора во изминатите 15 години?
– Најголемиот успех, пред сè, е тоа што е независна, го обезбеди својот суверенитет. Мислам дека е извонреден успех што, под водство на Мило Ѓукановиќ, во тоа време и со поддршка од 55,5 проценти од граѓаните, се стекна со независност и суверенитет на мирен начин. Забележително е и тоа што ова е сторено на начин што поддржува мултиетничко, демократско опкружување на Западен Балкан. Во Црна Гора, луѓето се горди што се Црногорци, тогаш имате граѓани кои се идентификуваат како Срби, муслимани или други малцинства.
Тоа е мултиетничко општество кое функционира на демократски начин, се разбира со одреден нерамномерен развој, но во регионот е воспоставен поинаков, важен модел. Едно од главните достигнувања е, се разбира, трајниот суверенитет да се обезбеди преку членството во НАТО. Навистина е голем успех земјата да стане сојузник на САД и дел од НАТО за релативно кратко време. Тоа е извонредно достигнување и потврда за раководството на земјата, нејзиниот придонес во алијансата и нејзината решеност да биде место на стабилност во регионот, кое може да соработува со соседите.
По изборите во Црна Гора, изразивте загриженост и изјавивте дека има одредени актери во новата владејачка коалиција кои можеби не веруваат во независна Црна Гора. Дали по неколку месеци од изборот на новата влада, дали сè уште мислите дека постои причина за загриженост во врска со ситуацијата во Црна Гора?
– На црногорскиот народ е да донесе одлука за својата влада и лидерите. Изборите беа пресвртница во смисла дека доведоа до промена на власта, и ова беше потврда за многумина надвор кои се прашуваа каква е природата на изборите и состојбата на демократијата. Ова не се едноставни прашања. Се разбира, 55% од луѓето гласаа за независност, но има и такви кои не го гласаа тоа. Како тогаш го почитувате тој дел од гласачкото тело и како работи кога луѓето кои можеби не веруваа во државата имаат истакната улога во нејзиното водење? Тоа е навистина интересна и важна историска и природна еволуција.
Одговорноста за водење независна земја влијае на тоа како луѓето размислуваат за своите потези. Мислев дека она што навистина е важно не е ставот на луѓето за секое прашање, туку некои фундаментални работи – а тоа е посветеноста кон државата, нејзиниот суверенитет и независност, признавањето дека земјата се обврза да биде дел од слободниот свет, Западот . Ова не се ветувања кои се врзани за личност или партија. Овие треба да бидат трајни основи на врската. Тоа значи дека новиот тим разбира дека управува со нешто многу посебно – независна држава.
Дали новата влада презеде некои потези што ја доведуваат во прашање сегашната ориентација на Црна Гора?
– И пред да стапат на должност, јас бев среќен што слушнав гаранции и ветувања во врска со некои фундаментални работи. Атлантскиот совет е горд што е домаќин на тројца лидери на коалициите откако зазедоа одговорни позиции и се состанаа со истакнати Американци. Добивме јасни уверувања кога станува збор за нивниот став за демократијата во Црна Гора и реформите што тие сакаат да ги преземат и како сето тоа се вклопува во НАТО алијансата. Видовме и разбравме дека тие сакаат поинаков пристап, без оглед дали станува збор за Српската православна црква или односите со Србија и на нив е да одлучат за некои од овие прашања, на начин што ќе ја има поддршката од парламентот и луѓето.
За НАТО не е проблематично што нашите сојузници имаат односи со земји како Русија и Кина. Соединетите држави имаат односи со нив. Сепак, очекуваме, особено од помалите сојузници и земјите на патот кон членството во ЕУ, да го сторат тоа до одреден степен во координација со нашите сојузници и партнери за да се осигура дека никој не ги експлоатира, за да можат да бидат еднакви во овој поглед, третирани како суверени партнери и дека постојат одредени параметри. Никој не е наивен за одредени прашања и стравови – видовме обид за државен удар во Црна Гора или други руски тактики на мешање во демократиите во Европа и САД.
Не сакаме да бидеме наивни за тие тактики. Сведоци сме и на позајмување и пристапна дипломатија на Кина и на тоа како се одвивало во земји како Шри Ланка и Малдиви. И не сакаме тоа да се вкорени. Ние не сакаме Црна Гора да биде тој пример во Европа каде што сте скоро финансиски заложник заради некои од овие работи, во овој случај одлуката донесена од претходната влада. Затоа, да се биде членка на НАТО, цврсто на патот кон Европската унија, може да помогне во зајакнувањето на суверенитетот на Црна Гора и нејзината способност да носи и да се придржува до сопствените одлуки. И луѓето ќе го следат тоа.
Како новата влада се справува со овие комплицирани прашања?
– Ги споменавте моите претходни коментари кои навистина имаа врска со фактот дека кога сте во сојуз, треба да бидете сигурни дека ставате доверливи луѓе на безбедносни позиции, така што имате доверливи соговорници со НАТО и другите министерства за одбрана и разузнавачките служби на вашите партнери ., да комуницираат со некој на кој можат да сметаат и да му веруваат. Се разбира, изразена е одредена загриженост за споделување доверливи информации во Црна Гора, а тоа се случуваше и со други сојузници, но очекуваме владите да го решат ова и да се погрижат луѓето да одговараат затоа што сакаат да бидете доверлив партнер и сојузник Делумно, Црна Гора ќе обезбеди свој суверенитет и способност да ја формира сопствената иднина.
Црна Гора неодамна објави дека нема да испрати пешадиски вод во мисијата КФОР, повикувајќи се на пандемија и недостиг на буџет. Демократскиот фронт претходно силно се спротивставуваше на испраќањето на црногорските војници во мисијата на Косово. Како ќе донесе таа одлука влијаат на односите на Црна Гора со НАТО и Соединетите држави?
– Важно е да се нагласи дека да се биде сојузник не значи само дека е обезбеден суверенитетот на Црна Гора и нејзината безбедност, туку исто така им се посветувате на своите пријатели, сојузници, дека ќе ја играте својата улога. Црна Гора го стори тоа на интересни начини – со соработка со агенциите за спроведување на законот за сајбер, поморски и други прашања. Сепак, ова прашање е чувствително затоа што е разочарувачки што немаме црногорски сили во КФОР, мислам дека тоа беше многу важен придонес, нагласувајќи го Црна Гора долгорочно, од независноста, решеноста да се биде конструктивен сосед и актер во регионот. Може да работи добро со сите партнери во регионот.
Разочаран сум што Црна Гора нема да биде присутна во КФОР. Навистина е важно Црна Гора да го признае Косово и важно е да се одржи. Се разбира, има членки на ЕУ кои не го сториле тоа, но мислам дека последното нешто што Црна Гора сака да направи е да смени некои од основните одлуки, да се повлечат некои од клучните одлуки што ги донесе. Треба да има одреден континуитет и сигурност во однос на некои главни стратешки прашања како што е ова. Ова не значи дека Црна Гора не може да се залага за подобри односи со Србија. Ова е природно, зборуваме за големи економски партнери и постојат значителни историски врски. Сепак, тоа не значи дека Косово треба да биде жртва на тој процес.
15 години по референдумот, сè уште се зборува за странско влијание во Црна Гора – влијанието на Србија, Русија или, неодамна, Кина. Кое од овие влијанија најмногу ве загрижува?
– Црна Гора е мала земја и е ранлива. Таа е со големина на одделни американски области. И станува лесна цел во таа смисла. Малите инвестиции можат значително да се исплатат на места како Црна Гора. Ова го видовме од големи размери за време на кампањата за поткопување на јавната поддршка за патот на Црна Гора кон НАТО. Видовме билборди насекаде и од каде се финансираше кампањата против НАТО. Мислам дека е направена добра работа за да се посочи дека секако не произлезе од домашни извори. Тоа го видовме особено на последните избори, каде имаше многу надворешни влијанија, вклучително и несомнено од Србија.
И, тоа го видовме за време на обидот за државен удар и атентат, кога мала фракција поврзана со руските разузнавачки служби беше во можност да испланира неверојатен чин на територијата на Србија. Не можеме да бидеме наивни. Кинезите играат малку поинаква игра со економско влијание. Она што сакате да го имате е транспарентност, сила, еластичност, да не бидете подложени на манипулации од партнери со лоши намери. Затоа Црна Гора е во НАТО и е на патот кон членство во ЕУ – затоа што Соединетите држави и Европската унија не играат таква игра. Да, имаме барања, поглавја што треба да се затворат во процесот на пристапување во ЕУ, но тоа се работи што се договорени со црногорската држава на транспарентен, јавен начин, со цел да се подобри квалитетот на животот на Црногорски народ. Исто така, во интерес на црногорската влада е да одлучи дека сака да го стори тоа.
(Glas Amerike)
