Водечките аналитичари од Европската Унија и од Руија говорат за Глобус
ВЛАДО ВЕРУШИЌ – ЈУРИЦА КЕБЛЕР
Европа мора да биде многу претпазлива откако Вашингтон и Москва ја обновија трката за вооружување, истакнува познатиот аналитичар Пол Тејлор, еден од главните уредници на Политика и висок истражувачки центар „Пријатели на Европа”.
Повеќе од дваесет и пет години, Тејлор се осврнува на одбранбените прашања и улогата на Европа во „новиот” свет, а како дописник на Ројтерс известувал од Париз, Техеран, Бон и Брисел. Тој исто така беше шеф на дописништвото на Ројтерс во Израел и уредникот за европски прашања во Брисел.
Дали Европа и ЕУ треба да бидат загрижени за продолжување на трката за вооружување?
– Одлуката на САД и Русија да се откаже од Договорот за елиминирање на нуклеарните проектили за краток и среден дострел (ИНФ) во рок од шест месеци ја стави Европа во центарот на несаканата трка за вооружување. Како и во седумдесеттите години на минатиот век, Европа е во опсег на руски ракети на копно без еквивалентно американско оружје на теренот.
Сепак, контекстот е различен и нема потреба да се вратат американските ракети на копното за да се постигне одвраќање. Европејците имаат и други начини за надомест на штета, вклучувајќи зајакнување на конвенционалните способности како што воздушната одбрана, изградба на инфраструктурата за брзо зајакнување на источното крило и постојаното осовременување на своите авиони. Ова е скапо, што ќе бара зголемена потрошувачка на Европејците.
Дали постои шанса Владимир Путин и Доналд Трамп да ја вратат контролата на оружјето?
– Нема шанси за тоа. Главната причина што Кина сега е доволно голема нуклеарна сила за да ги вознемири билатералните американски и руски стратешки пресметки. Договорот INF ги остави Вашингтон и Москва изложени во Азија кога Кина, а во помала мера, Индија и Пакистан станаа поголеми нуклеарни играчи.
САД и Русија треба да имаат интерес во зачувување на барања за испитување и транспарентноста во контролата на вооружувањето со договорите од 1980-тите. Но, американскиот советник за национална безбедност, Џон Болтон, отсекогаш се спротивстави на какви било ограничувања на моќта на САД, па затоа тоа може да падне.
Каква улога има Германија во одбраната на Европа?
– Улогата на Германија е клулчна поради тоа што има најголема и најуспешна економија во Европа и има фискален простор да трошат повеќе пари за одбрана. Ако издвојувањата на Берлин достигнат 1,5 отсто од БДП за одбрана, која тоа го вети на НАТО минатата година и се уште е далеку од целта од 2 отсто на заветот, тоа би значело голема разлика во европските воени капацитети.
Но, се чини дека владата на Големата коалиција повторно ќе се ослободи од својот збор, бидејќи балансирањето на буџетот е повисок приоритет. Германија може да мисли дека има луксуз за ова прашање, бидејќи е опкружена со сојузници – НАТО и ЕУ партнери. Но, постои можност САД да им дадат приоритет на сојузниците како што се Полска и Романија.
Што ќе се случи со Обединетото Кралство по Брегзит, што може да се очекува од одбранбената соработка со ЕУ?
– Велика Британија ќе остане активен член на НАТО и може да се обиде да го надомести загубеното влијание во ЕУ, со што ќе стане поприсутна во Алијансата. Нејзините средства за одвраќање на напад со нуклеарно оружје и носачите на авиони, како и врвната разузнавачка служба и специјалните единици, ќе останат важни средства за Европа. Сепак има грижио поради Брегзит, на пример со тоа што се исклучени од договорот за сателитски систем за навигација Галилео, кој има воени цели.
Велика Британија најверојатно ќе треба да ја прифати улогата на подизведувачи во европски проекти воена индустрија, финансиран во рамките на новиот европски фонд за одбрана и Европскиот план за развој на одбраната индустрија. ЕУ ќе биде луда да ги исклучи најсовремените британски компании од своите планови за соработка со оружје. Тоа само ќе го протурка посилно во рацете на САД.
Кои се задачите во одбраната на малите земји на ЕУ, како што е Хрватска?
– Откако земјите од Централна Европа и Балтикот се приклучија кон НАТО, првично немаше воени планови за нивна одбрана. Ова постепено се промени со развојот на стратегијата за зајакнување. Од руската воена интервенција во Крим и источна Украина, Алијансата распореди заеднички вооружени сили на Естонија, Латвија, Литванија и Полска во знак на поддршка на овие земји и јасно стави до знаење дека секоја руската агресија веднаш ќе значи конфликт со сојузнички војници, или интернационализација на секој конфликт.
Стратегијата за зајакнување беше спроведена во Норвешка минатата есен, откривајќи некои големи празнини во способноста за брзо движење на силите во криза. Овие празнини, вклучувајќи аеродроми, авиони, мостови, патишта и железнички врски, мора да се отстранат со помош на структурните фондови на ЕУ за „воен потег”. Постојат бирократски пречки за движење на војници и опрема преку границите, дури и во рамките на Шенген зоната, што треба да се отстранат. Хрватска би можела да ги искористи овие средства, како и блиското италијанско пристаниште во Трст, кое ќе биде клучна за зајакнување на Словенија и Хрватска во кризата.
Колку се заканите со новите оружја на Путин?
– Има многу причини да се сомневам дека Путин намерно планира нови и постоечки воено-технички можности на Русија да ги заплаши другите. Москва сигурно постигнала напредок во хиперсонички технологија и употребата на беспилотни летала, но западните воени аналитичари се сомневаат во неговата способност тие да се интегрираат во одбранбениот систем.
Дали е реално да се формираат европски заеднички одбранбени сили наскоро?
– Не е корисно да се зборува за европската армија на начин како што тоа го направија Емануел Макрон и Ангела Меркел. Франција постира „европска стратешка автономија” а Европејците се повеќе се плашат од нив отколку што се мобилизираат, бидејќи тие предизвикуваат нереални очекувања и звучи дека Европа е подготвена да управува со закани од Русија или на безбедносните предизвици на Блискиот исток без САД и надвор од НАТО.
Кои се приоритетите на Европа кога станува збор за одбраната?
– Европа, всушност, треба да развие сопствени воени капацитети. Во нашите вооружени сили, имаме повеќе од еден милион Европејци и заедно трошиме околу 40 отсто од буџетот за одбраната на САД. Треба да ги користиме инструментите на ЕУ, како што е заедничкото истражување и развојното финансирање и субвенционира заеднички набавената одбранбена опрема. Треба да ги искористиме структурните фондови на ЕУ за да ја подобриме воената мобилност.
Исто така, треба повеќе употреба на постоечките европски борбени групи, составени од доделени националните сили во мировните и стабилизација. Ова често може да се направи под покровителство на НАТО, со цел да се избегне непотребното дуплирање на командните структури. Понекогаш можеме да го сториме тоа под национална команда за помали операции. И, на крајот, ни требаат неколку европски воен персонал за заеднички операции кога НАТО ќе одлучи да не учествува во акција. Ние не можеме да бидеме застапувачи на мирот во светот ако немаме повеќе веродостојни вооружени сили.
Максим Јусин е колумнист и надворешн политички коментатор за влијателниот магазин од Москва – Комерсант, поранешен дописник на московски „Известија“ од Авганистан, а за време на војната во Хрватска беше прв во руските медиуми кои почнаа да ја објавуваат „хрватската страна на приказната”. За време на војната живеел во Хрватска, Србија и БиХ. Го сметаат за еден од најдобрите познавачи на руско -американските односи.
Дали светот е на прагот на нова трка во оружјето што сме ја виделе за време на Студената војна? Што сега по заминувањето на САД од договорот за ракетен систем со среден и краток дострел?
– Досега, започнала технолошка трка. Русија и САД развиваат нови и модерни видови на оружје. Путин вели дека Русија развива нови револуционерни системи за да добие предност пред САД многу години однапред. Сега тоа е технолошка, но исто така и пропаганда трка, но ако Русија влегува во нова трка, постојат ризиците да се повтори судбината на СССР, кога економијата не беше во можност да ја следат САД и на крајот се направи штета вз системот.
Од Кремљ доаѓаат информации и уверувања дека Путин е свесен за оваа ситуација. Русија бара пристап до евтини, но ефикасен систем на оружје со кои се гарантира безбедноста и нејзината позиција како еден од главните светски политички фактори и дека САД имаат свест за тоа дека руски ракети може да ја погодат која било цел на теренот. Од Кремљ тврдат дека постојат такви системи, што можат да се развијат а тоа на било кој начин да не ја загрози нашата економија.
Но впечаток е дека Русија милитаризација на својата политика и општество, и дека тоа е многу борбен дух, и со тоа, според анкетите, повеќе од половина од Русите се плашат од трета светска војна.
– Значи, за милитаризацијата на политиката и пропагандата може да се одговори потврдно, но не и за економијата. Имено, погледнете ги бројките – рускиот воен буџет е 44 милијарди долари, а на САД над 600 милијарди. Русија е на ниво на Јапонија. Руската економија не е „воена“. Во моментов не постои оптоварување од ваков вид. Но, ако ги погледнете медиумите блиски до Кремљ, особено некои телевизиски канали, тогаш ви се чини дека милитаризацијата на општеството и државата е во полн замав.
Кога ги слушате и ги гледате, впечатокот е дека Русија е тврдина во регионот и дека САД немаат друга политика отколку да ја победат и да ја освојат Русија. Економијата живее во некој друг живот, но на Запад тие се среќни да го пренесат борбениот дух на дел од медиумите, кој дава обратен ефект и им помага на јастребите. Но, првиот ја турка вода на мелницата на руските радикали е Доналд Трамп, со неговите неубедливи напади врз Русија.
Неговата реторика не е помалку воинствена и заканувачка, но Русија е „црвена крпеница”. Тоа е маѓепсан круг во кој јастребите на двете страни се хранат меѓусебно.
За Русија, НАТО не е ниту сојузник ниту партнер, туку нејзин ривал, па дури и непријател.
– Да, но зошто? Исто така, дали САД го ракетен систем во Полска и во Романија? Дали воените единици на НАТО на руски граници во балтичките држави !? Помпео, Болтон и другите од тимот на Трамп многу добро ќе се согласат со нашите коњи од Министерството за одбрана и од армијата. Русија во моментот има шанса да го доведе тековниот “конфликт” или напнатост со Запад во позиција на мачка. Паметната игра на Русија може да го стори тоа.
Алтернативата е капитулација, и Русија нема да се согласи со ова. Не ја ставајте Русија во бескрајна ситуација, бидејќи ако сме заробени, а сепак ние, нуклеарната енергија, може да биде нешто. Бидете сигурни – во случај на конвенционална војна во која Русија ќе биде на работ на пораз, јас сум сигурен дека ќе користи нуклеарно оружје. Нема сомнение за тоа!
За Русија, НАТО не е ниту сојузник ниту партнер, туку нејзин ривал, па дури и непријател.
– Да, но зошто? Впрочем, дали САД поставуваат ракетен систем во Полска и во Романија? Дали воените единици на НАТО се на руските граници, во балтичките држави !? Помпео, Болтон и другите од тимот на Трамп многу добро ќе се согласат со нашите јастреби од Министерството за одбрана и од армијата. Русија во моментот има шанса да го доведе тековниот „конфликт” или напнатост со Запад во пат позиција. До умна игра Русија може да го стори тоа.
Алтернативата е капитулација, и Русија нема да се согласи со ова. Не ја ставајте Русија во капитуланстка ситуација, бидејќи ако сме таква опасност ни сме сепак нуклеарната сила, не го заборавајте тоа. Бидете сигурни – во случај на конвенционална војна во која Русија ќе биде на работ на пораз, јас сум сигурен дека ќе користи нуклеарно оружје. Нема сомнение за тоа!
Но, сепак, економски, Русија, е далеку од земји со кои се натпреварува. Економски таа е на ниво со Шпанија, живее главно на нафта и гас, санкциите дури како и наштетија.
– Мислам дека тие се свесни за администрацијата на Кремљ и на фактот дека ќе се зборува за диспропорција меѓу Русија и Западот, но оружјето споменати од страна на Путин очигледно создава и обезбедува гаранција дека Русија може да се справи со Запад и да ги потврди своите амбиции во меѓународната политика.
Како тоа може да влијае на животниот стандард, бидејќи Русите последниве години, сепак, почна да живеат многу добро, можно откажување може да влијаат на политичката ситуација?
– Денес тоа не е толку катастрофална перспектива, како што тоа беше случај и во 2015 година, кога имаше задоцнување во развојот. Денес, економијата има раст од околу 2 проценти, што не е доволно за отворање на шампањско, но сигурно е блокиран негативен тренд и растот е во пораст. Сегашната цена на нафтата, секако, оди во прилог на Русија.
Во Русија, цената под 65 долари за барел може да значи сигнално ѕвонче, Русија сега не само што може да го издржи, туку сосема удобно да се чувствува. Од друга страна, санкциите ги поттикнаа и ги поттикнаа неактивните делови на економијата, како што се земјоделството кое забележа значителни трендови на раст во последниве години.
Западот треба да ги отфрли сите шпекулации дека бунт сличен на оној во Украина може да се случи во Русија. Во моментов, таква „опасност” не постои. Тука луѓето се убедени дека Украинците ја уништија државата и нацијата, а ова, како вакцината, силно дејствува на Русите.
Значи, Путин е сигурен, без оглед на одреден пад на популарноста?
– Да, сегашната политичка номенклатура не е компромитирана.
НАТО се шири, што во Русија провоцира речиси бес.
– Треба денес да создадеме атмосфера во Русија и на Запад, дека ние не сме непријатели. Па, нека НАТО се прошири, нека и Србија влезе таму, но тоа само значи дека Русија има повеќе и повеќе свои лобисти во НАТО. Дали НАТО размислува за тоа? Мислам дека може да биде мирно ако ЕУ почне да размислува со главите на Французите и Германците, а не на Полјаците и Естонците, бидејќи ги зајакнува радикалите овде.
Зошто ЕУ ја поддржа украинската провокација со Кримскиот мост и воведе дополнителни санкции? Сите знаат дека тоа е провокација, но Запад не го смири Киев, туку само ги охрабри антизападните чувства овде. Трамп ја турка ЕУ во конфликт со Русија, а Европа и Русија треба да имаат дијалог, додека во САД н дојде некој помирен од Трамп.
Дали Западот е виновник за нова тензија во односите?
– Не, воопшто не. Русија направи многу грешки по стапките кога Украина е во прашање, но од неа научи лекции и гарантирам дека Путин не размислува за новиот „Крим” или новиот Домбас. Како што Западот направи многу идиотски грешки во Сирија и во Либија. Русија го реши прашањето на Сирија за три години, со што Западот и земјите од регионот не знаеја што и како. Реалноста на она што Русија го направи во Сирија денес е прифатена од сите.
На пример, Кина има ракети што можат да го погодат секој агол на Русија.
– Политиката на Трумпа кон Кина и Русија нè фрла во прегратка. Кина не е опасност за Русија. Ние не сме сојузници, но во сегашната ситуација сме прагматични партнери. Никој не се занимава со кинеската воена закана во Москва.
