Се ближи времето кога ќе дознаеме дали ГЕРБ-СДС и ПП-ДБ можат да владеат заедно. Ако двете коалиции се договорат за експертски кабинет, тешкотијата ќе биде да се најде кој ќе биде нејзин лидер
ЕМИЛИЈА МИЛЧЕВА
Бугарија е во политичка криза и политичарите не успеаја во обидите да конструираат стабилна влада? Зошто да не се обложите на оние кои умеат и се рационални во своите одлуки, не верни на своите избирачи – мудрите поставени од избраните?
Спонтаниот и вистински одговор е – затоа што не можеме. Политичарите што ги избравме ќе назначат на владини позиции оние кои се запознаени чии одлуки нема да ги налутат нивните електорати – без разлика дали тие електорати се неуки или интелигентни. На крајот, повторно победува демократијата која не одзема права поради недостиг на знаење или лошо образование – без разлика на конечниот резултат. „Брегзит се случи (…) затоа што злите луѓе ги лажеа глупавите луѓе. Толку од демократијата“, како што пишува Дејвид Ранциман во својата книга „Како завршува демократијата“.
Оваа недела лидерите на првите две коалиции – ГЕРБ-СДС и „Продолжуваме со промената“ (ПП) – „Демократска Бугарија“ (ДБ) – ќе треба да донесат заедничка одлука дали се способни да формираат влада и (ако одговорот е потврден) со чиј мандат и кој ќе биде премиер.
Од ПП веќе има недвосмислени сигнали дека партиските лидери Кирил Петков и Асен Василев се гледаат себеси во таков кабинет, и во исти улоги како во владата која владееше 7 месеци – премиер и вицепремиер и министер за финансии. Според вчерашната БНР, Василев, кој е пратеник од ПП, објаснил дека „за состав (на кабинет со мандат на ПП-ДБ, БА) ќе назначиме луѓе кои се и политичари и експерти кои можат да всушност ја завршат работата“.
Лидерот на ГЕРБ, Бојко Борисов, трикратен премиер, јавно објави дека нема да биде номиниран за премиер. Иако пратеник, тој не е претседател на пратеничката група на ГЕРБ, иако на чело на нивните групи се и партиските лидери кои се во 49-от парламент. „Во зависност од ситуацијата (од кои сили ќе добијат поддршка за влада), ГЕРБ има различни опции за премиер“, објасни Борисов. Кој и да биде номиниран, сепак, ќе биде премиер во сенка. Во зависност од тоа на каква поддршка може да смета од ПП-ДБ, ГЕРБ е подготвена да понуди и експертски кабинет и на малцинството, изјави пред еден ден заменичката на ГЕРБ, Деница Сачева, поранешен министер за социјала.
Вообичаеното место на паметните и специјалистите во една влада е како советници, назначени од втор ешалон, мислители и аналитичари во тинк-тенкови. Тие се свесни за тоа како функционираат системите, што ги врзува или крши.
Меѓутоа, со системите управуваат политичарите кои имаат храброст (или смелост), но во секој случај и доверба дека можат – дури и ако не знаат како.
Во кризни времиња како денес – војна на неколку стотини километри од Бугарија, неуспеси на државата на патот кон еврото и Шенген, без ниту една иницирана реформа – потребна е храброст и способност да се носи политичка одговорност. И во случај на драматичен неуспех, експертската влада, се разбира, до одреден степен ќе го зачува имиџот на партиите што ја поддржуваат. Доколку лидерите на првите две коалиции договорат експертски кабинет, треба јавно да се знае неговиот рок на работа и распоредот на задачите што треба да се завршат. Кирил Петков веќе зборуваше за мандатот, врзувајќи го со влезот на Бугарија во еврозоната, што го смета за реален, и со Шенген.
Тешкотијата ќе биде да се најде кој ќе биде лидер на таква влада. Поединци од калибарот на Марио Драги се ретки, но има многу поединци како што се предлозите за премиер од „Има таков народ“ (ИТН) во 2021 година. Пламен Николов, доктор по филозофија на правото и со искуство во продажба на опрема за пливање. Потоа, на првите избори во јули, ИТН освои 65 мандати, речиси колку ПП-ДБ – втор по гласањето на 2 април со 64 пратенички места.
Експертскиот кабинет – како што имплицираат политичарите – не е она што може да се нарече влада на упатените, епистократија. Причината е што пред загради, познавачите секогаш ќе ја извлечат својата лојалност кон партијата што ги назначила. Таквата совесност е доблест сама по себе, но не кога е потребно да се донесат смели и тешки одлуки со кои се отфрла партискиот догматизам. Дополнително, експертскиот кабинет секогаш ќе биде зависен од парламентарното мнозинство со кое раководат политичари. Во бугарската верзија, експертскиот кабинет е повеќе смоков лист за туркање политички одлуки во корист на партиите и нивните бизнис лобија отколку „моќ на мудрите“ (иако не во стилот на платоновите утопии).
Владата на Пламен Орешарски, на пример, тврдејќи дека е составена од експерти и политички фигури, за шеф на ДАНС го предложи Делијан Пеевски, сопственик на медиумска империја во тоа време. Ретко кој се сомневаше дека одлуката ја донеле лидерите на БСП и ДПС, Сергеј Станишев и Љутви Местан, и покрај тоа што никој од нив не учествувал во владата.
Каква одлука и да донесат лидерите на ГЕРБ-СДС и ПП-ДБ оваа недела, тие сигурно нема да ја избегнат својата политичка одговорност. На локалното гласање гласачите ќе го бараат. Сосема демократски при тоа.
