Путин се почувствува силен и ја нападна Украина. А неговите успешни медиумски напади наведоа многу Бугари да веруваат дека НАТО всушност напаѓа некого, дека во Донбас владее геноцид и дека окупаторите биле мировници. Што навистина се случува?
ИВАЈЛО ДИЧЕВ
Чекавме да видиме која причина Путин ќе најде да ја нападне Украина. Нападна без причина. Поточно, без причина во сегашноста. За артилериските, извинете, вербалните подготовки за инвазијата, Путин се сврте кон историјата.
Тој му објасни на светот дека Украина е измислена земја, каде што живееле и Русите и православните пред Договорот за пристапување кон Русија во 17 век. Своето постоење им го должи на болшевиците кои ја создадоа оваа република без да ги прашаат милионите што живееја во неа. Тогаш Сталин ги помести своите граници на запад – на сметка на освоените територии на Романија, Унгарија и Полска. Хрушчов потоа му го дал на Киев полуостровот Крим. Таков комунистички волунтаризам. Дали треба да го почитувате територијалниот интегритет на таков ентитет?
Не знам дали вреди да се влезе во историска дебата со автократот од Кремљ. Потсетете се дека Киевска Русија е неколку века постара од московска Русија, земете ги предвид неуспешните обиди да се воспостави автономна украинска република по 1917 година, уништена од Советска Русија. Историјата е одлично место, може да се најдат факти за поддршка на различни тези. Прашањето не е точно која е историската вистина. Без разлика како и зошто настана, Украина денес е независна, меѓународно призната држава.
По говорот на Путин, на Интернет се појавија мемиња во форма на историски мапи на Отоманската и Римската империја, придружени со повици до земјите што се појавија на нивните територии, како Бугарија, веднаш да се откажат од својот суверенитет. Тогаш сè уште бевме расположени за шеги.
Користењето на историјата за политички цели не е од вчера; во последниве години, сепак, станува сè понаметлив.
Погледнете ја само нашата уцена кон Северна Македонија. Главните аргументи се всушност сосема слични на оние на Путин. Тоа беше држава измислена од Коминтерната, немаше идентитет, всушност таму зборуваа бугарски. Ако се појави под одредени историски околности, тогаш нема реалност – иако ние ја признавме како држава, исто како што Русија ја призна Украина, приближно во исто време. Абе фала богу немаме сериозна војска да одиме да ја земеме како што веќе пробавме!
На друго место сакаат да си играат со историските фантазии
Не мислите ли дека оваа историска реконструкција е само наш патент? Трамп дојде на власт со барање да ја направи Америка „повторно голема“ (како кога?). Борис Џонсон „ќе ја врати контролата“ (кој му ја одзеде?). Ердоган, од друга страна, редовно нè заковува, нарекувајќи ги народите од неговата поранешна империја „блиски на неговото срце“.
Историските фантазии се омилени особено на екстремно десничарските политичари. На пример, главниот претендент за претседателската функција во Франција, публицистот Ерик Земур, редовно го скандализираше населението со смешни – на пример, дека фашистичкиот режим на Виши им „давал“ на нацистите само Евреи со странско државјанство, а го „спасил нивните“. штое вообичаено место, и кај нас, дури и се користи како извор на гордост).
Целиот сегашен конфликт е разбиен со историски аналогии. А зошто ја нападна Либија? Значи, што баравте во Виетнам? Кина, во својата тешка и колеблива позиција, потсети дека нивната амбасада била бомбардирана пред дваесет години и рече дека НАТО „должи крв“. Бугарските русофили веднаш го изнесоа нашиот тежок историски комплекс на благодарност до ослободителите, вешто заборавајќи дека Украинците кои беа нападнати денес можат да се сметаат за ослободители.
Зошто велам фантазии? Затоа што сериозната историска наука се чува да не стане оружје во рацете на политичарите. Историчарот знае премногу за да биде националист, напиша Ерик Хобсбаум: тој ја разбира повеќеслојната природа на процесите, ги гледа противречностите во каузалноста. Видете, популистот вади настани што му се кажуваат, ги оптоварува со огорченост и страсти, па ги разобличува „митовите“ на официјалната наука, која крие разни вистини од граѓаните.
Кај нас овие популисти се легија и нивните тези понекогаш влегуваат во комични противречности – тангри против славофили, носталгичари против антикомунисти. Во Русија, сепак, нема демократија: инвазијата, и во историјата и на територијата, е командувана од еден центар. Што се случува во главата на овој центар – денес никој не разбира. Многу набљудувачи велат дека Путин почнал да развива специфична параноја (зборот значи „надвор од умот“), не ги гледа луѓето, живее во паралелна реалност. Ова се должело на епидемијата од која се плашеше – ковидот: требаше да се направат три теста пред некој да го сретне, а огромната маса од двете страни на која седеа со Макрон требаше да спречи инфекција.
Зошто Путин се чувствува силен? Поверојатно е дека тој се чувствувал силен поради поделеноста во Америка и појавата на крајнодесничарски или само подмитливи предавници во Европа. Заради насобраните резерви во злато и вртоглавата цена на нафтата. Поради невидениот успех на неговите хибридни медиумски напади, поради кои денес повеќето Бугари мислат дека НАТО всушност напаѓа некого, дека во Донбас владеел геноцид, а окупаторите биле мировници.
Или можеби веќе сме на раскрсницата на цивилизацијата за која пишуваше Јувал Ноа Харари кога војната ќе се врати како начин на водење политика „со други средства“. Навистина, демократскиот свет може да ги стегне ремените и да ја исклучи бруталната суперсила која одбива да игра според правилата. За жал, транзицијата од војна во мир е бавна, додека блицкригот – и под Хитлер и Путин – е молскавично брз.
