АНДРЕЈ ИВАЊИ
Суштинскиот проблем не е ископот на литиум, туку фактот дека демократијата е убиена. Да не беше, на таа тема ќе имаше јавна дискусија пред години во сите медиуми и во парламентот, па немаше да бидат потребни улични протести.
Граѓаните беа понесени од новото литијско востание, мислејќи дека еднаш проработило, па зошто да не и втор пат. Меѓутоа, сега околностите се сосема различни. Владата нема само да се откаже од идејата дека српскиот литиум ќе ја види светлината на денот и на западните пазари до 2028 година
Бидејќи германскиот канцелар Олаф Шолц беше во Белград, виде и поддржа, протести против ископувањето на литиум во Србија во понеделник се одржаа во Аранѓеловац, Шабац, Краљево, Барајево, Љиг, а претходно во Лозница, Богетиќ, Крупње, Коцељево, Ариље, Ваљево. , Гротко, Неготин. Пропорционално на бројот на жителите на овие градови и населени места, многу луѓе излегоа на улиците. Во апсолутна сума, тој број има помала тежина.
Луѓето реагираат на повикот за јавен негодување, загрижени дека нивната земја и вода ќе бидат отруени засекогаш и засекогаш, огорчени на локалните негативци кои сакаат да го продадат своето плодно наследство на странски негативци од која било причина, во кои ќе бидат ископани отровни јами во треската, барај батериско злато..
Граѓаните се гневни затоа што пред две години им беше ветено дека токсичната работа со Рио Тинто и литиумот е тргната од дневен ред, а сега за чудо испадна дека власта лажела. Истата власт која победи на вонредните локални избори во декември и на редовните во јуни без никаков опиплив отпор од локалното население во сите градови и општини каде што сега има протести и каде што ќе има протести.
Сега граѓаните се понесени од новото литванско востание, мислејќи дека тоа еднаш успеало, па зошто да не и втор пат, излегоа на улица, решени да се спротивстават на спроведувањето на проектот „Јадар“.
ТАКТИЧКО ПОВЛЕКУВАЊЕ ПРЕД ДВЕ ГОДИНИ Оваа мисла им дава надеж на жителите на долината Јадра, активистите за заштита на животната средина, опозициските партии и сите граѓани низ Србија кои стравуваат дека ископот на литиум кај Лозница ќе предизвика „еколошка катастрофа“, „ќе го уништи животот во западна Србија“ и пошироко, и се подготвени да се спротивстави на здружените владејачки сили.
Надеж од претходната победа во битката за литиум црпат и малку повоздржаните, на кои овој план им е сомнителен пред се поради оние кои треба да го спроведат – неуките прогресивци од различен тип кои пред се се водат од дебелината на нивниот сопствени паричници, а потоа, според службените должности, партиски интереси, додека јавноста е одамна заборавена категорија.
Единствениот политички пораз што Александар Вучиќ навистина го претрпе беше од еколошките бунтовници кога, под притисок на масовните протести и блокади на патишта низ целата земја, Владата на Ана Брнбиќ во 2022 година донесе Указ со кој формално се стави крај на проектот „Јадар“, но во суштина само на демонстрациите.
Претседателот на Србија тогаш оцени дека обвинението кај сериозен број граѓани е толку големо, што овој бран протести, како и сите останати, сам нема да се претвори во пена и дека испраќањето специјални полициски единици или партиски тепачи против демонстрантите ќе наидеа на отпор и ќе водеа до којзнае што, па тој тактички се повлече и работата се смири.
ТАКТИЧКИ НАПАД ВО СЕГАШНО ВРЕМЕ За Уставниот суд две години подоцна да ја одигра својата споредна улога, Владата, овој пат на Милош Вучевиќ, му вдахна нов живот на проектот „Јадар“ пред доаѓањето на германскиот канцелар Олаф Шолц во Белград, па се почна од почеток. Владините претставници на чело со Александар Вучиќ раскажуваат за придобивките од литиумот, а граѓаните предводени од еколошки активисти и лидери на опозицијата почнуваат да излегуваат на улица.
Сепак, репризата се одвива под сосема поинакви околности од премиерата. Во тоа време, во западниот свет во странство, зелената српска револуција беше ставена во контекст на отпорот кон автократијата и во голема мера наиде на симпатии и поддршка на западните влади и медиуми, или барем тие останаа настрана. Затоа прогресивните медиумски магнати џагорат до бесвест за застрашувачката вмешаност на некои западни тајни служби таму.
Сега Вучиќ ја доби најотворената можна поддршка од Шолц за заживување и забрзување на операциите со литиум, на кого третопласирани се претставниците на Европската унија и амбасадорите на Германија, САД и Обединетото Кралство во Србија.
Тогаш, во т.н Европа зборуваше за млади, еколошки свесни граѓани на Србија, сега наративот за Малтен е таков што оние кои се борат против ископувањето на литиум стојат на патот на сесрпскиот просперитет и напредок, како Индианците кои сакаа да го спречат доаѓањето на железен коњ или мрзливите кои мислеа дека кравите ќе паднат од страв ако возот татне низ полето.
Тогаш, од страв од реакции од Западот, Вучиќ се воздржуваше од употреба на сила против еколошките демонстранти, сега нема таков страв; тогаш еланот на широк спектар на неистомисленици беше на високо ниво и се прелеа на владејачките партии, денес критичари на режимот по неуспешните масовни протести по масовните убиства на 3 и 4 мај минатата година и разорните избори во декември и јуни се убиени во поим.
Чувството дека ништо не може да се смени во прогресивниот феуд во кој се претвори Србија, никогаш не било толку тешко.
ШТО ПОНАТАМУ? Оваа влада ќе дозволи на плоштадите ширум Србија да се одржат протести против литиум, во некои градови да бидат блокирани некои улици и на кратко да запре сообраќајот. Но, блокадите на меѓународните патишта или железници нема да се толерираат, ништо што предизвикува меѓународно внимание.
Овој пат има шанси, во тој случај да се примени сила, институционална или вонинституционална, а виновниците ќе бидат изведени пред лицето на правдата, како во случајот со демонстративната вежба кај Лозница, кога полицијата го одзеде активистот од „ Него даваме Јадар“ Златко Кокановиќ и некои негови другари. Се според словото на законот.
Овој пат Вучиќ се договори со Шолц, со комесари на Европската унија, со западни компании, со Рио Тинто дека српскиот литиум ќе ја види светлината на денот на европските пазари во 2028 година. Овој пат нема да има владини регулативи за да го спречи тоа.
Ако протестите против литиум почнат да се претвораат во нешто повеќе од исфрлање на незадоволство по улиците и плоштадите, владата ќе се обиде да ги отсече од корен со сила. Оние кои кои ќе стапнат на железница или на меѓународен пат мора да бидат подготвени за лудо обвиненија за обид за уривање на уставниот поредок или нешто слично, што повлекува неколку години затвор.
Во оваа земја, со оваа власт, секогаш сè се сведува на само една работа: дали има доволно луѓе подготвени да се жртвуваат за нешто да се промени. Со други зборови: прашање е чија желба е поголема, а чија волја е посилна, кој е спремен да оди до која должина.
Затоа што суштинскиот проблем не е ископот на литиум, туку дека демократијата е убиена. Да не беше, на таа тема ќе имаше јавна дискусија пред години во сите медиуми и во парламентот, па немаше да бидат потребни улични протести.
