„Политиката се повеќе се претвора во имитација на демократијата. Додека целата власт е во рацете на извршната власт“, рече Горбачов во коментар на начинот на кој Путин ја водеше државата. Но го прифати анектирањето на Крим!
Неговото друго оружје за справување со стагнацијата на системот беше демократијата. За првпат се организираа слободни избори за Конгресот на народните пратеници. Ова олабавување на угнетувачкиот режим предизвика превирања меѓу многуте и различни националности што го сочинуваа огромниот Советски Сојуз.
Немирите во Казахстан во декември 1986 година најавија нов период на немири.
Горбачов сакаше да стави крај на Студената војна, успешно преговарајќи со американскиот претседател Роналд Реган за постепено укинување на цела класа оружје преку Договорот за нуклеарни сили со среден дострел.
Тој најави и еднострано намалување на советските конвенционални сили, истовремено ставајќи крај на понижувачката и крвава окупација на Авганистан.
Но, неговиот најтежок тест дојде од земјите припоени од Советскиот Сојуз против нивна волја. Таму, отвореноста и демократијата доведоа до повици за независност, кои на почетокот Горбачов ги задушуваше со сила.
Распадот на СССР започна во балтичките републики на север. Летонија, Литванија и Естонија се ослободија од влијанието на Москва, предизвикувајќи лавина која се прошири на руските сојузници од Варшавскиот пакт. Сето тоа кулминираше на 9 ноември 1989 година, кога, по масовните демонстрации, на граѓаните на Источна Германија, најтврдокорниот од сите советски сателити, им беше дозволено слободно да преминат во Западен Берлин.
Реакцијата на Горбачов не беше да испрати тенкови, што беше традиционалниот советски одговор на таквиот отворен отпор, туку да објави дека обединувањето на Германија е внатрешно германско прашање.
Во 1990 година, Горбачов ја доби Нобеловата награда за мир „за водечката улога што ја одигра во радикалните промени во односите Исток-Запад“.
Но, во август 1991 година, старата комунистичка гарда во Москва вриеше. Таа изврши воен удар и Горбачов беше уапсен додека беше на одмор на Црното Море. Шефот на московската партија Борис Елцин ја искористи шансата и стави крај на пучот, апсејќи ги демонстрантите и лишувајќи го Горбачов од речиси целата политичка моќ во замена за неговата слобода. Шест месеци подоцна, Горбачов го снема.
Работата на самата Комунистичка партија беше забранета, а Русија тргна во нова, неизвесна иднина.
Михаил Горбачов продолжи да игра важна улога во руските и меѓународните работи, но неговата репутација во странство секогаш беше поголема отколку дома.
Кога се кандидираше за претседател на Русија во 1996 година, освои помалку од 0,5 отсто од гласовите.
Во текот на деведесетите, тој се приклучува на меѓународниот круг на предавачи и одржува контакти со светските лидери, за многу неруси остана херојска фигура, а добитник е и на бројни награди и признанија.
Тој претрпе тежок личен удар кога Раиса почина од леукемија во 1999 година.
Нејзиното постојано присуство покрај него даде човечки печат на политичките реформи на нејзиниот сопруг. Горбачов остана жесток критичар на Владимир Путин, актуелниот руски претседател, кого го обвини дека води сè порепресивен режим. „Политиката се повеќе се претвора во имитација на демократијата. Додека целата власт е во рацете на извршната власт“, рече Горбачов.
Сепак, во 2014 година тој го бранеше референдумот што доведе до анексирање на Крим. „И кога Крим претходно беше припоен кон Украина врз основа на советските закони, што значи партиски закони, народот не беше прашан за тоа“, рече Горбачов, додавајќи дека „затоа сега самиот народ одлучи да ја исправи таа грешка“.
На 90-тиот роденден на Горбачов во март 2021 година, претседателот Путин го пофали како „еден од најистакнатите државници на модерното време кој остави значаен белег во историјата на нашата земја и светот“. Тоа беше со цел да се стави крај на тоталитарниот систем и Студената војна, како и да се намали нуклеарното оружје, рече Путин.
Но, остана големо жалење за државниот удар и распадот на Советскиот Сојуз.
Многу Руси сè уште го сметаат за виновен за распадот на заедничката земја.
Иако беше прагматичен и рационален политичар, Михаил Горбачов не сфати дека е невозможно да се спроведат неговите реформи без да се урне централизираниот комунистички систем што милиони во СССР и пошироко повеќе не го посакуваа.
(крај)
