Гордан Јелениќ, професор на Градежниот факултет и заменик-ректор на Универзитетот во Риека, открива зошто на неодамнешниот протест го носел палестинското знаме и зошто тројца полицајци го однеле во полициската станица во Риека
По повод нападот на израелските доселеници врз палестинскиот режисер Хамдан Балал, кој заедно со неговиот израелски колега, кој е Евреин, неодамна доби Оскар за документарниот филм „Нема друга земја“, разговаравме со заменик-ректорот на Универзитетот во Риека, Гордан Јелениќ. Додека Хамдан Балал бил одведен во затвор од израелски војници откако бил претепан, Јелениќ во придружба на сопругата бил одведен во полициската станица во Риека од тројца хрватски полицајци, бидејќи носеле палестинско знаме по Ноќниот марш во Риека по повод прославата на Денот на жената. Палестинското знаме тогаш му беше одземено на Гордан Јелениќ и не му беше вратено, па една недела подоцна тој се појави на пропалестинскиот митинг во Загреб само со палестински шал.
Професорот на Градежниот факултет во Риека, Јелениќ, во интервју за „Национал“ вели дека денес Палестинците ги плаќаат долговите на Европа, која со векови ги прогонувала Евреите, а најдрастичен пример е Холокаустот во Втората светска војна. „Проблемот со насилство и окупација, а сега и геноцид врз Палестинците е присутен речиси 80 години. Скандалозно е што цел народ се казнува за нешто за што апсолутно не е виновен. Државата Израел е создадена како резултат на вековниот прогон на Евреите во Европа“, посочува професорот Јелениќ за Национал.
Гордан Јелениќ има и истакнати меѓународни научни референци. Од 1999 до 2003 година престојувал на Империјал колеџот во Лондон, на одделот за аеронаутика. Таму бил и постдокторски независен истражувач, а во 1998 година станал софтверски инженер одговорен за развој и имплементација на процедури за пресметка со конечни елементи.
„Го носев палестинското знаме поради мртвите луѓе, како и оние живи затрупани под урнатините, ампутирани екстремитети на отворено и без анестезија, изложени на глад, жед, студ“.
НАЦИОНАЛ: Израелските доселеници го претепаа Хамдан Балал, овогодинешниот добитник на Оскар за документарниот филм, на окупираниот Западен Брег, а потоа израелската војска го однесе облеан во крв. Десетици еврејски доселеници го нападнаа палестинското село во кое живееше Балал, што беше потврдено од активистичката група Центар за еврејско ненасилство. Дали ја следевте ситуацијата околу тој настан?
– Сознанијата ми беа добиени од медиумите. Според она што го дознав, Хамдан Балал излегол од својата куќа кога слушнал дека во нивното село дошле илегални израелски доселеници. Ова е нешто што често се случува на Западниот Брег, а особено ескалира по војната во Газа. Во сенката на таа војна, таков терор досега однесе речиси илјада животи на Палестинци. Со оглед на тоа што, покрај режија, кој како коавтор годинава му донесе Оскар за документарен филм, Балал се занимава и со фотографија, па се обиде да го сними доаѓањето на израелските колонисти пред семејниот дом. Но, во еден момент сфатил дека и неговото семејство може да биде загрозено. Тој се сврте и тргна кон куќата за да и каже на сопругата да ја заклучи вратата, а израелските колонисти го следеа и двајца израелски војници.
НАЦИОНАЛ: Што се случило тогаш?
– Тие го фрлиле Хамдан Балал на под и почнале да го удираат со кундаци од пушка. На крајот го привеле. Ноќта ја поминал во сосема нехумани услови. Морал да спие на подот, смрзнувајќи се под климата. Следниот ден бил пуштен од притвор, па настанот го пријавил во медиумите. Го прочитав во британски Гардијан. Што се однесува до тој настан, верувам дека е верно пренесен. „Гардијан“ не беше единствениот медиум кој ја објави таа застрашувачка приказна, која не ги поштеди и другите лауреати на најпрестижната награда во филмската индустрија, иако, за жал, не предизвика осуда на Американската филмска академија што тие, а верувам и многу други, ја очекуваа.
НАЦИОНАЛ: Полицијата во Риека ве приведе затоа што го носевте палестинското знаме за време на Ноќниот марш по повод Денот на жената. Како ја доживеавте таа неочекувана ситуација?
– Мислам дека како членови на академската заедница треба да пренесеме важни пораки до општеството, но и до нашите студенти. Иако сум професор од областа на СТЕМ, затоа, не работам со општествени науки, во таа прилика само сакав да одговорам на поканата на организаторите на средбата, без размислување дека би можел да бидам изложен на медиумите. Се случи спротивното. Да не бев заменик-ректор за наука и уметност на Универзитетот во Риека, убеден сум дека моето апсење во полициската станица немаше да има толкаво влијание во јавноста.
НАЦИОНАЛ: Без разлика на вашите желби, се најдовте под рефлекторите и во позиција од голем јавен интерес. Значи, каков е вашиот став за палестинското прашање?
– Проблемот со насилството и окупацијата, а сега и геноцидот врз Палестинците, е присутен речиси 80 години. Скандалозно е цел народ да се казнува за нешто за што апсолутно не е виновен. Државата Израел е создадена како резултат на вековното прогонство на Евреите во Европа. Не беа виновни Палестинците. На крајот на краиштата, тие ниту живееле во Европа, ниту имале врска со прогонот на Евреите, а цехот денес го плаќа тоа. На Палестинците неоправдано им беше врачен предлог-законот за милениумскиот прогон на Евреите во Европа, кој кулминираше со нацизмот и холокаустот за време на Втората светска војна. Денеска сме сведоци на исчезнување на цел народ, Палестинците и молчиме за тоа. Не сме способни ниту да го искажеме нашиот став, а камоли да преземеме акција за да го спречиме тоа. Република Хрватска уставно се заснова на принципите на Националниот антифашистички совет за народно ослободување на Хрватска од Втората светска војна. Затоа, таа е создадена врз резултатите на партизанската антифашистичка борба која ги победи нацизмот и усташизмот и нивниот вирулентен антисемитизам. Денешната произраелска политика на Република Хрватска затоа е особено непријатна за нас. Сметам дека нашата земја треба да ја признае Палестина, како што неодамна направи соседна Словенија и со тоа да придонесе за разрешување на оваа страшна трагедија.
НАЦИОНАЛ: Нападот врз оскаровецот се случи на Западниот Брег, а палестински извори штотуку објавија дека повеќе од 50.000 Палестинци, главно цивили, загинале во израелската воена акција во Газа.
– Го носев палестинското знаме во Риека токму поради тие мртви луѓе, како и оние живи затрупани под урнатините, ампутирани екстремитети на отворено и без анестезија, изложени на глад, жед, студ, без право на образование, хуманитарна помош, сопствен дом и најосновно човечко достоинство. Повеќето од нив се цивили, односно жени и деца. Дојдов со палестинското знаме затоа што организаторите на Маршот по повод Денот на жената, покрај главната цел, а тоа е поддршка на жените за нивната еманципација под слоганот „Феминизам без граници“, специјално ги поканија сите оние кои сакаат да се солидаризираат со борбата против окупацијата и геноцидот во Палестина. Организатори беа неколку здруженија: Граѓани на Риека, ЛОРИ, Паритер и СОС Риека – Центар за ненасилство и човекови права. Бидејќи јас и мојата сопруга не подготвивме никаков транспарент во таа прилика, се чинеше соодветно да го донесеме палестинското знаме. Да не беше таа покана од организаторите, немаше да дојдам со палестинското знаме, иако таа тема ми е исклучително важна.
НАЦИОНАЛ: Но само вие се појавивте со палестинското знаме?
– Колку што видов, јас бев единствениот што се појави со палестинското знаме, но веќе го немам. Го добив пред 25 години кога живеев во Лондон и бев постдокторски соработник и предавач на Империјалниот колеџ. Сега знамето ми го одзеде полицијата во Риека, па се појавив на собирот за поддршка наречен „Правда за Палестина“, две недели подоцна во Загреб, само со палестински шал. Состанокот во Загреб го организираше Иницијативата за слободна Палестина по повод едностраното раскинување на примирјето од страна на Израел, по што пред десет дена Израел во еден ден уби стотици Палестинци, исто така, претежно жени и деца. На собирот присутните граѓани имаа можност да ги напишат имињата и презимињата на убиените Палестинци на огромниот црвен тепих подготвен по тој повод и да го прочитаат прогласот на организаторот. Во прогласот се изразува надежта дека борбата за праведен свет, на кој и самите припаѓаме, ќе ја доживее историската можност да се напише името на последното дете чиј живот не можевме да го спасиме од садистичкиот дизајн на државата Израел и нејзините помагачи.
„Немам намера да платам казна бидејќи тоа е во спротивност со повисоките хрватски закони. Треба да го негуваме правото на мирно собирање и изразување на својот став, затоа што нашето законодавство го признава тоа.
НАЦИОНАЛ: Зошто ви е важна таа тема? Дали се работи за некои лични причини?
– Не се работи за лични туку за општи мотиви. Мислам дека е историска неправда кон Палестинците за сето она што му претходеше на создавањето на државата Израел. А тоа беа две илјади години антисемитизам, кој се манифестираше низ цела Европа, а кулминираше со Холокаустот, програмата за истребување на Евреите за време на Втората светска војна. Антисемитизмот е првенствено европски проблем. Иако и семитските народи се Арапи, како што арапскиот јазик е исто како хебрејскиот семитски јазик, кога зборуваме за антисемитизам, мислиме на омраза кон Евреите. Во текот на својата илјадагодишна историја, Европа покажа нетрпеливост кон Евреите. Холокаустот беше и главната причина зошто јавното мислење во светот го поддржа формирањето на израелската држава. Сметам дека е скандалозно што гревовите на европскиот континент, кој го измисли антисемитизмот, денес ги плаќаат Палестинците. Чувствувам голема одговорност на Европа за тој проблем.
НАЦИОНАЛ: Но, Палестина е призната од повеќе од 140 земји, а неодамна тоа го сторија и Шпанија, Ирска, Норвешка и соседна Словенија.
– Тоа е точно, но Република Хрватска не ја призна Палестина како држава. Го посочив овој факт, но ми рекоа дека се’ ќе ми кажат во полициска станица. Таму, пак, ми рекоа дека нема да се вмешаат во тоа, туку работата ќе ја препуштат на судијата за прекршоци. Добив казна од 200 евра, но се жалев на таа пресуда и сега го чекам исходот од таа жалба. Поднесов пријава во полициска станица. Она што веќе сега можам да го кажам, без разлика на исходот од прекршочната постапка, е дека немам намера да ја платам таа казна. Мислам дека е во спротивност со повисоките хрватски закони. Треба да го негуваме правото на мирно собирање и изразување на сопствениот став и верувам дека хрватското законодавство го признава тоа бидејќи овие вредности се втемелени во Уставот на Република Хрватска. Во конкретниот случај, изразувањето на солидарност со напатените, тероризираните, окупираните луѓе врз кои Израел врши геноцид, треба да се сфати и како повик за мир. Постојат и некои правни принципи за правните приоритети во спротивставените толкувања.
