Визата е дозвола што може да се укине. Која може да се повлече со дискрециона, иако не произволна, одлука на овластено лице. Не без причина, но може да биде и апел до јавниот или државниот интерес. Тоа е секако политичка причина. Ова право произлегува од суверенитетот на земјите
ВЛАДИМИР ГЛИГОРОВ
„Сите погранични градови го покажуваат најлошото во една земја“. Допир на злото
Беше интересно да се прочита образложението на австралискиот суд, но самата одлука не беше неочекувана. Бидејќи, како што соопшти надлежното министерство, нема право да се посети Австралија или која било друга земја. Визата е дозвола што може да се укине. Која може да се повлече со дискрециона, иако не произволна, одлука на овластено лице. Не без причина, но може да биде и апел до јавниот или државниот интерес. Тоа е секако политичка причина. Ова право произлегува од суверенитетот на земјите. Во секој поединечен случај можеме да размислуваме за одлуката на една земја, што сакаме. Впрочем, во оваа работа е важно што мислат граѓаните на таа земја, бидејќи токму тие, барем во демократските земји, одлучуваат што е, а што не е во јавен интерес.
Се разбира, правата на граѓаните може да се намалат, да се заменат со некаква дозвола. Ова се случува насекаде во светот за време на пандемијата. Потребни се визи, така да се каже, за да се влезе во продавница или ресторан или тениски натпревар. Исто како минување на границата. Тоа се секако сите политички одлуки.
Можеби е полесно да се види проблемот на овој начин. Да претпоставиме дека условот за влез во ресторан е вакцина или болест од минатото. И да претпоставиме дека целта на политиката за јавно здравје е да се поттикне вакцинацијата. Тогаш не е неочекувано луѓето во ресторан кои се вакцинирани да немаат разбирање за некој што не сака да се вакцинира, туку повеќе би сакал да се разболи за да може да посетува ресторани. Затоа што неговиот пример, доколку се генерализира, претставува закана за јавното здравје. Во случај на преминување на границата, дозволата може да се одземе. Во земјата мора да се користат други средства (на пример, задолжителна вакцинација или казнување или, алтернативно, компензација).
. Ве очекуваат многу изненадувања на граница. Во конзулатите треба да има известување дека визата не гарантира влез во државата. Кога е потребно да се разговара со лицето кое ја издава визата, тоа треба да се нагласи. На некои граници потребно е да се наведе причината за посетата, а да се наведе и адресата за време на престојот. Во една прилика на аеродромот во Лондон морав да објаснам дека има австриска виза со неограничен рок на важност за да ми дозволат да влезам во авион за Атина. Никој не зборуваше германски, а јас имав југословенски пасош. Конечно, англискиот полицаец решил да пишува дека визата трае до одреден датум, па бидејќи не е напишана, мора да важи неограничено. Моето објаснување не вредеше, неговото беше.
Сè е речиси очигледно. Етничките предрасуди се поголем проблем. Луѓето на границата, но не само на неа, понекогаш ја прават следнава грешка – ако е голема веројатноста следниот криминалец што сака да влезе во земјата да биде од етникум, голема е веројатноста дека следниот припадник на тој етникум група ќе влезе во земјата криминалец. Истата грешка како оние кои мислат дека се соочуваат со проблеми на граница само затоа што се припадници на етничка група.
Многу поважно е вистинското кршење на правата на границите. За разлика од тенисер со виза, бегалецот од некој пекол, како југословенскиот во 1990-тите, всушност има право да бара засолниште во други земји. И во југословенскиот случај многумина го искористија тоа право. Но, во многу други случаи тие права се прекршуваат, меѓу другото, и со градење ѕидови. Да не зборуваме за етничка дискриминација.
Овде само сакам да кажам дека проблемот со визите воопшто не мора да биде прекршување на нечии права, додека кај бегалците тоа е речиси секогаш случај – се кршат меѓународни, домашни или конечно природни, човекови права.
Со цел јасно да се види разликата помеѓу дозволите од секаков вид и права, Европската Унија е добар пример. Целиот систем на дозволи за преминување на границите е заменет со еднакви права. Но, тоа не е случај на границите на самата Унија, каде што се потребни дозволи, а правата се почитуваат и не се почитуваат.
Кај таканаречените политички емигранти, важно е да се напомене дека тие обично не можат да работат, дека не можат да добијат дозвола за работа, додека не се донесе одлука за нивниот статус. И економските иселеници велат дека немаат право на работа. Повторно, луѓето често сфаќаат дека е невозможно да се оправда лекувањето на бегалците на граница, само дека не се грижат премногу за тоа, па дури и го сметаат за оправдано затоа што сметаат дека ова прекршување на правата е корисно.
Иако правата што ги имаат бегалците, тие доаѓаат од сознанието дека сите ние, со одредена веројатност, сме бегалци.
Но, кога станува збор за оспорување на правото на работа, нема неправда. Всушност, се смета за сосема природно што правата на работа се ограничени со државната граница. Значи не само што нема право, туку е многу тешко да се добие дозвола. Затоа што државата и на крајот на краиштата политичката јавност се грижат за домашните работници и нивната благосостојба, кои странските работници доколку се вработат ќе се сметаа за загрозени.
Иако сите, со одредена веројатност, сме насочени кон светскиот пазар.
Во некои земји, потребно е работодавачот да докаже дека работата што му се нуди на странец не може да ја работи никој во земјата. Колку сериозно се сфаќа ова е друго прашање. Колку сериозно може да се сфати воопшто? Сепак, ретко кој гледа дискриминација во тоа. Онаму каде што границата е единствената причина, наводно не е. Додека последица е секако дискриминација, и тоа двојна. Странец со или без виза, ако успее да ја помине границата, ќе работи неформално, а тоа што е поевтин, бидејќи нема права, ќе влијае на платите и вработувањето на домашните работници. И корупцијата не треба да се игнорира бидејќи е потребна дискрециона одлука или за да се издаде дозвола или да не се спречи неформално вработување.
Во економската миграција, вистинското прашање е зошто воопшто да има граница? Се чини природно дека секој може да работи таму каде што има работа за него. Секако, за да има работа, потребни се инвестиции. Што може да дојде и од другата страна на границата, понекогаш дури и да се домашни. Повторно, воопшто не е очигледно зошто е потребна оваа разлика во правата меѓу странските и домашните инвестиции.
Земете го примерот на инвестиции во рударството. Интересот на граѓаните е на пример да ја заштитат животната средина, а интересот на претприемачите е да инвестираат во вадење и преработка на руда. Договор, или трговија, може да се постигне меѓу граѓаните и претприемачите, доколку се врши рударство со заштита на животната средина. Проблемот настанува ако владата е корумпирана и им издава дозволи на претприемачите со пренесување на еколошките трошоци на граѓаните. Ова потоа доведува до зголемување на регулаторниот ризик. Ова е ризикот со кој се соочуваат граѓаните или претприемачите (или и двете) кога властите се корумпирани и издаваат дозволи или ги одземаат во зависност од количината на мито или силата на граѓанскиот отпор.
Ова може да се генерализира. Една од карактеристиките на корумпираните и авторитарни власти е тоа што тие имаат тенденција да бидат на страната на странските претприемачи бидејќи можат да плаќаат поголем мито. Последица може да биде дека за домашните претприемачи е попрофитабилно да инвестираат во странски земји доколку во нив има помала корупција. Дополнително, со оглед на можната политичка нестабилност, постои и поголем регулаторен ризик, ризикот преку ноќ да се променат условите за добивање дозволи или тие да бидат укинати или да се промени законот. Што потоа ги брка од земјава и домашните и странските инвеститори.
Повторно, ако се земе како пример Европската унија, дозволите може да се заменат со права кои не ги дискриминираат домашните или странските претприемачи. Како работниците. Повторно во рамките на Унијата, не од другата страна на границата.
Во сржта на сето ова е суверенитетот на државите. И добрата и лошата страна на суверенитетот најлесно се гледаат на граница. Ја оставам таа тема на страна. Доволно е овде да се каже дека како што демократските земји се разликуваат од автократските, така се разликуваат и оние кои одговорно, а не произволно ја користат дискреционата моќ на границата. Но, нема еднакви права на граница, дури и кога има права.
