Кој се загрижува заради бендот што успеа со неколку шеги? Но, се работи за конфликт меѓу двајца политички опортунисти, како што преовладуваат на музичката сцена, што е всушност и логично, бидејќи секој музичар сака да ја „радува“ својата просечна публика
JOСИП МЛАКИЌ
Во едно од претходните изданија на „Експрес“ опфатив една од „најважните“ теми на загрепските квази левичари или, да го употребиме изразот што го употреби Миљенко Јерговиќ, загрепските културни туристи кои повеќе од дваесет години редовно одат на аџилак во Сараево, како еден вид левичарска балканска Мека. Се работеше за тоа каде да се јадат најдобрите кебапи во Сараево. Кај Жељо или кај Хоџиќ, прашањето е сега! Сите со вообичаен череп во раката.
Ова би можело да послужи како еден вид вовед во прегледот на современата сараевско-загребска урбана митологија, која за чудо, опстанала речиси недопрена повеќе од две децении, без оглед на фактот дека е феномен што е приближно веродостоен како што се произведените чанти на Гучи. во Нови Пазар.. Второто, подеднакво важно прашање, кое е споредливо со квалитетот на кебапите во сараевските кебапчилници во поглед на неговиот фокус на „подоброто минато“, е какво е вистинското сараевско „Забрането пушење“, она на Сеје Сексон (Давор Сучиќ) со загрепска адреса, или „белградскиот“ во „сопственост“ на Нелет Карајлиќ (Ненад Поповиќ), заверен со „еден до двајца“.
Тоа е вистинска мала културна војна со низок интензитет од смртоносно сериозни актери, како да се работи за распределба на клириншкиот долг во спорот за имотот за поранешна Југославија, кој започна на денот кога Неле Карајлиќ на почетокот замина од Сараево во Белград. по војната во Босна и Херцеговина, заедно со онаа од Шијановиот филм: „За Белград, за Белград…“. Оттогаш до денес, таа војна избувнува одвреме-навреме, најчесто во Загреб, што е еден вид парадокс. За Белград не сум сигурен, но во Босна и Херцеговина, освен во „Република Сараево“, никогаш не сум слушнал дека некој го интересираат слични дилеми. Кому му е гајле за бенд кој одамна го надживеа своето време и ја градеше својата „харизма“ пред се на неколку добро поставени „шеги“, од кои две се издвојуваат. Првата е „Зеница блуз“, најпознатата песна на „оригиналниот“ No Smoking, брилијантно аранжирана и отсвирена песна која одлично се вклопи во еден сејугословенски културен феномен, а тоа беше сараевската „Топ листа на надреалисти“, каде Неле Карајлиќ , како еден од клучните актери на Забрането пушење и на „Топ листа на надреалисти“, беше своевидна врска. Втората „шега“ се однесува на инцидент од еден од концертите на „Забрането пушење“ во осумдесеттите, што честопати беше прикажан како политичка провокација од прв ред. Станува збор, секако, за познатата Карајлиќева објава за „цркна Маршалот“.
Загрепското Забрането пушење не успеа да пласира ниту една успешна „шега“ во повоениот период. Најблиску до тоа беа со песната „Филџан повеќе“ од петтиот истоимен студиски албум „Забрането пушење“, т.е. првиот албум на „Загребска истурена станица“. Песната е заснована на романтичен мит за Бошњаците, што се појави по војната, за тоа како, ако при секое речиси ритуално пиење кафе се оставаше по една шолја на страна, ако случајно се појави ненајавен гостин. Овој мит всушност го велича гостопримството на еден народ, односно мерхаметлук от (милост кон ближните оп.а.) и кој како и секој мит е приказна за крајности, односно приказна во која национален патос и кич се среќаваат.
Оваа лажна традиција може да се опише на примерот на скокање од стариот мост во Мостар, спортско-туристички настан што се одржува секоја година. Иако формалниот натпревар во скокање започна во 1968 година, денес настанот се споменува во континуитет, кој започна со изградбата на мостот. На плакатите, на пример, мора да пишува „456-ти скокови од Стариот мост“. Во едно од моите дамнешни интервјуа, разјаснувајќи ја актуелната политичка ситуација во Босна и Херцеговина, користев парафраза на познатата изјава на Крлежа за хрватската култура и српскиот херојство, ставајќи ја во босанско-херцеговски контекст: „Спаси нè, боже на хрватскиот култура, српско херојство и бошњачки мерхаметлук“. Со други зборови, Господ да не чува од патетични гестови, како онаа „дополнителна чаша“, што полека се претвораат во митови.
Годинава во Горажде, по повод одбележувањето на трагедијата во Сребреница, беше поставена инсталација од околу 8.000 филџани за настраданите во Сребреница. Значи, зборуваме за банален и евтин мит кој се користи дури и за комеморативни цели.
Објавена е причината за последната ерупција на „вулканот“ Сараево-Белград-Загреб, а откажаниот концерт на Нелет Карајлиќ и Стефан Миленковиќ во Загреб, наречен „Рок Ел Класико“, кој требаше да се одржи во паркот Хала, а на која „Белград“ доби забрана за пушење со Стефан Миленковиќ, требаше да ги изведе песните на „Забрането пушење“ во „класични“ аранжмани. Причина за откажување на концертот беше најавената тужба на Давор Сучиќ, кој забрани изведба на негови авторски песни на концертот. По тој повод, пред да се знае дека концертот ќе биде откажан, Неле Карајлиќ гостуваше во емисијата на ХРТ „Недељом у 2“ на Александар Станковиќ, каде зборуваше за причините за напуштањето на Сараево пред војната и за неговото „недоразбирање“ со „Сараево“, всушност со дел од гласната и популистички настроена сараевска културна елита, која се позиционираше како врховен арбитер во сè, без разлика дали се работи за култура или за идеолошки прашања. Во прилог за емисијата, Ахмед Буриќ ја објасни суштината на „недоразбирањето“ меѓу „Сараево“ и Нелет Карајлиќ: приближно кажа како Карајлиќ треба да каже само едно „Извини!“ и се ќе му беше простено. Всушност, тоа е ритуално посипување со пепел, по можност пред телевизиски камери, претпоставувам, гест со кој „сараевските арбитри“ се наметнуваат како мерка на нештата. Од сличен карактер е и „недоразбирањето“ меѓу Емир Кустурица и „Сараево“. Слично размислува и Давор Сучиќ, за кого е применлива познатата изјава на Ројс за тоа како може да излезе од ХДЗ, но не и ХДЗ од него: доволно е во оваа изјава ХДЗ да се замени со Сараево за да стане јасно на што мислам.
Ова е всушност конфликт меѓу двајца политички опортунисти, какви што преовладуваат на музичката сцена, што е всушност и логично, бидејќи секој музичар сака да ја „радува“ својата просечна публика. Меѓутоа, проблемот настанува во моментот кога некој, неиспровоциран, се наметнува како морален арбитер. Критикувајќи го Карајлиќ, бранејќи го сопственото Сараево, кое веќе не може да се следи, Давор Сучиќ во таа прилика во подкаст, како одозгора, изјави: „Непобитно е дека имало (злосторства во воено Сараево, оп.а.). Меѓутоа, во контекст на Сараево, секогаш треба да се кажат некои факти кои се неопходни за целокупната слика. Тие зборуваат за Цаца, за сараевските криминалци, господари на војната, животот и смртта, но не велат дека дванаесет сараевски полицајци умреа апсејќи го тој Цаца. Некој да ми каже кажи во кој град на Југославија загинаа дванаесет полицајци апсејќи криминалец што малтретира сограѓани од друга вера, нација. Дали ова се случи во Сплит, Загреб, Белград, Нови Сад?“.
Меѓутоа, Сучиќ заборава дека на истиот Цаца му бил извршен најмасовниот погреб во повоената историја на Сараево и дека тој, без разлика што убил дванаесет свои полицајци, бил погребан на неколку метри од гробот на Алија Изетбеговиќ. Реториката на Сучиќ го следи патот на наметнување колективна вина, нешто што им е дозволено само на оние кои се на „правилната страна на историјата“. Слични приказни, во разни варијации, што е еден од стандардите на таа откачена сараевско-загрепска митологија, се случуваат постојано, со предвидливи, речиси стереотипни улоги, кои потсетуваат на вестерн, каде што некој е, според правилата на „жанрот “, бидејќи таа приказна е аразлична, не чини, „позитивните“ (ние, односно нашите во Загреб), додека другите, пред сè, прават на босанските Хрвати и Срби да им се дава улогата на „негативци“, презрени селани.
Сучиќ, зборувајќи и за својот „вечен предмет“, Нелет Карајлиќ, за да ја нагласи „разликата“ меѓу двајцата, изјавил: „Овде (во Загреб, оп.а.) бев станар шест, седум години, но не потфрлив, не бев гладен, немав потреба да зборувам за заканата на Хрватите во Сараево, што секако ќе ми го подигне рејтингот и кредитот овде“. Залагањето за правата на сараевските Хрвати, барем во тој дел од сараевско-загрепските кругови, никогаш не го подигна ничиј рејтинг, напротив: можеше само да му го намали рејтингот. Овде станува збор и за опортунизам. Во Сараево, Сучиќ имаше сосема поинаква приказна: кога Жељко Комшиќ им го украде вториот мандат во Претседателството на Босна и Херцеговина на Хрватите и кога на босанската телевизија не можеше да се најде ниту еден од Хрватите од Босна и Херцеговина кој ќе „урби и орби“. поддржиувајќи го, спасот се појави во ликот на Давор Сучиќ, кој (само поради оваа причина, оп.а.) дојде од Загреб во ток-шоуто „60 минути“ на Бакир Хаџиомеровиќ на Сараевската Федерална телевизија, со цел јавно, како Хрват, да го предизвикува со ништо, освен со ласкање на неговата цел на публиката да и ја објави својата посветеност на Жељко Комшиќ. Што, се разбира, е чист опортунизам, бидејќи секое левичарско „антифашистички ѓубре“, и од Сараево и од Загреб, сакал да се качи во возот на Комшиќ без возен ред, во кој се е само добро, има првокласно виски и лоши шеги, гарантирано.
