Во раните 90-ти, Михалоoлакос стана активен во масовните демонстрации против името на северни соседи на „Грција Македонија“ и учествуваше во физички напади врз политички противници: Белградско време своевремено објави дека членови на оваа партија учествувале во масакрот кај Сребренива!
МИЛКА КОСАНОВИЌ
По пет и пол години од „судењето на грчкиот Нирнберг“, тричленниот апелационен суд во Атина на 7 октомври донесе одлука дека Златна зора е „криминална организација облечена во наметка на политичка партија“. Ова е првпат од Втората светска војна да се осуди европска политичка партија како криминална организација. Златна зора е прогласена за одговорна за најмалку две убиства: на дваесет и седумгодишен мигрант од Пакистан Сахзат Лукман и триесет и четиригодишниот антифашист и рапер Павле Фисас.
Партијата била вклучена и во други 32 криминални дејствија во кои, според судските истражувања, индиректно било вклучено раководството на Златна зора затоа што издавало наредби за тие дејствија. Казните беа изречени на 13 октомври. Двајца од обвинетите за убиство беа осудени на доживотен затвор; „фирерот“ на Златна зора, Никос Михалољакос и другите членови на нејзиното раководство, кои беа обвинети за водење на оваа криминална организација, добија по тринаесет години затвор. Останатите обвинети беа осудени на пет до седум години затвор
Златна зора е родена во фашистичкото опкружување на екстремно десничарската воена диктатура што владееше со Грција од 1967 до 1974 година. Доживеа вистински подем само за време на Светската економска криза во 2008 година, кога Грција беше под притисок на должничката криза и Меморандумот за штедење, што доверителите им го наметнаа на Грците. Додека грчкото општество се бореше со длабока рецесија, оваа неонацистичка партија привлече стотици илјади разочарани гласачи. На парламентарните избори на 12 јуни 2012 година, таа освои 425.990 гласови (6,92 проценти) и осумнаесет места во парламентот, со што стана третата најсилна партија по конзервативната Нова демократија и левата Сириза. Генералниот секретар на Златна зора, Никос Михаљоjакос, не можеше ни да сонува за ваков изборен резултат, тој е син на грчки полицаец, кој соработуваше со нацистите за време на Втората светска војна.
Во 1976 година, Михалоjакос беше обвинет за учество во екстремно десничарска терористичка организација; после тоа тој се прогласи за приврзаник на националсоцијализмот, идејата за „супериорност на ариевската раса“ и Хитлер. Во своите текстови тој ги бранеше нацистите велејќи дека нивните масовни егзекуции за време на окупацијата биле само одмазда за отпорот на народот кон окупаторот. Во декември 1980 година, тој започна со издавање на списанието „Златна зора“ за нескриена неонацистичка идеологија, а во 1981 година беше обвинет за соработка со Државната информативна служба, од која добивал плата како таен агент со псевдонимот Астианакс (Αστυάναξ – Крал на градот). Во 1985 година, тој го основа „Националното народно движење – Златна зора“.
Во раните 90-ти, Михалоoлакос стана активен во масовните демонстрации против името на државата северни соседи на Грција „Македонија“ и учествуваше во физички напади врз политички противници. Вреди да се спомене дека многу членови на Златна зора беа доброволци на страната на Србите во Босна, како дел од „Дрина корпус“. Тие исто така учествуваа во окупацијата и масакрот во Сребреница и подоцна беа обвинети како „воени злосторници“. („Подемот на златната зора“, „Време“ бр. 1142)
По 2000 година, неонацистичката Златна зора се фокусираше главно на антиимигрантската реторика. На изборите во 2009 година таа собра 30.000 гласови. По 2010 година, кога кризата и штедењето си го направија своето и грчкото општество се повеќе тонеше во очај, а присуството на тројката ја поткопа националната независност на грчкиот народ, тие ја добија својата „златна можност“. Благодарение на токсичната комбинација на масовна невработеност и ксенофобија (поради огромниот проток на бегалци низ Грција), недостаток на перспектива и прекумерна параноја во општеството, малата неонацистичка партија започна да го освојува теренот, да привлекува „револтирани“ гласачи и да стане сè поодржлива политичка сила.
На изборите во 2012 година, Златна зора за прв пат влезе во парламентот. „Фирерот“ Михалолјакос славеше со фалење дека зад себе има „500.000 војници“, осврнувајќи се на своите гласачи. Во исто време, многу медиуми, иако прикриено, сè повеќе ја промовираа Златна зора како противтежа на левичарската Сириза, која исто така динамично растеше во тоа време. Нацистичката партија отворено го следеше својот „активизам“, што значи „насилство насекаде“. Нејзините „нападни одреди“, кои ги создаваше и обучуваше воено според нацистичкиот прототип, прогонуваа, тепаа и прободуваа мигранти, припадници на ЛГБТ заедници, синдикати, комунисти и други политички неистомисленици. Грчкото општество, иако мнозинството ги осуди ваквите постапки, беше главно вкочането од општата криза и не се спротивстави доволно на галопирачкиот фашизам.
Сепак, ладнокрвното убиство на триесет и четиригодишниот рапер Павле Фисас, познат како Килах-П, кој паднал прободен во населбата на работничката класа во Пиреја, значеше активирањето што го означи почетокот на крајот на Златна зора: тој беше убиен од неговиот член Рупакјас. Коментирајќи го овој трагичен настан, британски новинар напиша дека „многу е полесно да се прободе рапер, антифашист, со нож отколку да се спротивставиш на ајкулите на капитализмот кои го понижуваат твојот народ“. Реакциите на тој политички атентат беа насилни, проследени со масовни антифашистички демонстрации низ цела Грција.
Меѓународната реакција беше исто така остра. Притисокот на Европската унија, тогашната грчка коалициска влада на конзервативната НД и левицата Пасок, реагираше решително, па на 28 септември 2013 година грчката антитерористичка единица го уапси Никос Михалоjакос, неговиот заменик Никос Папас и уште неколку партиски функционери. Издадени се 32 потерници, 22 лица се уапсени, од кои три жени; меѓу приведените има и полициски службеници. Сите се обвинети за организирање и учество во криминална банда, организирање убиства, тепања, расистички напади, уцени, нелегално носење оружје, перење пари итн. На обвинетите им беше одреден притвор, но по осумнаесет месеци беа пуштени да се бранат од слобода.
Во меѓувреме, Златна зора учествуваше нормално на изборите. Иако беше очигледно дека станува збор за неонацистичка организација, имаше многу Грци, претежно жртви на економската криза, поддржувачи на расизмот и теориите на заговор кои ја поддржуваа. За време на владеењето на Сириза, како што Грција се опоравуваше економски и полека излегуваше од долгата криза со долгови, моќта на Златната зора ослабе; како што одминуваше судењето, многу од неговите членови и раководители заминаа. На изборите во 2019 година, Златна зора изгуби 60 проценти од својата гласачка маса и остана надвор од собранието со 2,9 проценти освоени гласови.
Повеќе од 20 000 луѓе ја чекаа и славеа пресудата пред Апелациониот суд во Атина. Мајката на убиениот рапер Магда Фиса, која стана симбол на антифашистичката борба во Грција, по убиството на нејзиниот син, ги крена рацете кон небото извикувајќи „Павлос успеа! Син ми!“ Славеничката атмосфера ја нарушија околу две илјади полицајци кои го обезбедуваа митингот: без никаква причина, тие започнаа да ги растеруваат насобраните луѓе со водени топови и солзавец, со што потсетуваат на фактот дека некогаш Златна зора освои до педесет проценти од гласовите на избирачките места. Врската помеѓу екстремната десница и полицијата е проблем што сè уште не е решен.
Веднаш штом беше објавена пресудата, англиската верзија на Википедија го смени влезот за Златна зора, па сега таа вели дека „Златна зора е криминална организација што се претстави како екстремно десничарска неонацистичка политичка партија“. Твитер веднаш ги откажа наредбите на целото осудено раководство на Златна зора, а во британскиот „Гардијан“ новинарот и писател Даниел Трилинг напиша: „Ниту еден активист за човекови права, ниту еден новинар кој не го документира расистичкото насилство, ниту антифашистички активист што организира масовни протести, без волонтерски групи адвокати и без докази за жртви и сведоци, никогаш немаше да има таква пресуда! Расизмот, дискриминацијата и ултра-десниот национализам не исчезнаа од Грција. Исчезна само едно движење кое се обиде да го спроведе на организиран начин со најстрашно насилство! ”
Министерот за надворешни работи, Никос Дендиас, кој беше министер за правда во 2013 година и го испрати досието Златна зора до државниот обвинител, го нарече 7 октомври „датум за одбележување на одлука што станува правен преседан на европско ниво, бидејќи отсега нема да може да се функционира криминална организација облечена во наметка на политичка партија “.
Грчкиот премиер Кирјакос Мицотакис рече дека „нацистичката формација, откако беше осудена на избирачките места, сега е осудена на суд. Тоа е доказ за моќта на парламентарниот систем и независното судство. Единство, вистина и регуларност. Но, судењето за нацизмот, нетолеранцијата и насилството во општеството продолжува “. Поранешниот премиер Алексис Ципрас и претседател на опозициската Сириза, ја опишаа оваа одлука како „историска“, но додадоа: „Знаеме дека завршивме со Златна зора, но не завршивме со фашизмот, кој е постојано присутен каде што се напаѓани мигранти и бегалци, незаштитени луѓе. каде и да се заплашуваат и злоупотребуваат слабите и различните, а тоа се случува во нашето соседство, во нашите училишта. Ние мора да се бориме против тоа секој ден “.
Со оваа пресуда, Грција слави уште една победа на демократијата и затвора едно болно поглавје од својата понова историја. Но, крајната десница и нацистичките организации продолжуваат да гнездат низ цела Европа, а насилството што тие го вршат е симптом на проблемот, а не на неговата кауза. Условите под кои тие се појавија во Грција, денес постојат во многу други земји.
