Европа се соочува со огромен економски и воен тест. Големото прашање пред сите е дали 27-те можат да создадат федерална држава
ИВАЈЛО НОЈЗИ ЦВЕТКОВ
Овој текст нема да биде анти-Трамп, иако има причина за тоа. Не ми се допаѓа генералниот некохерентен рефрен, во голема мера генериран од Фејсбук. Станува збор за Европа, нашата Европа – дури и ако е сомнително како припаѓаме на општиот поим, кој за првпат се соочува со малку старогрчката трагедија на крајот на слободната трговија, за која априори е создадена Европската економска заедница, „таткото“ на денешната ЕУ.
Да, освен еднаш кога се договорија економски, големите сили во Европа никогаш не се обединија вистински – поради голем број политички и културни проблеми. Но, сега ќе ги принуди детската игра на Трамп со царините – веќе не е време за ситни расправии во самата унија.
Веќе зборувавме за крајот на „среќната Европа“, време е да зборуваме за тоа како евентуално би можеле да излеземе од овој крај и дали ќе има нов почеток… не како бугарскиот.
МОЖЕ ЛИ ЕВРОПА ДА СТАНЕ ФЕДЕРАЦИЈА? Европската унија, ми се чини, првпат се соочува со огромен економски и воен тест, а футуристичкото прашање овде е дали тоа може да резултира со федерална држава во иднина, како американската на крајот на 18 век или германската среде на 19-ти.
Која е иницијативната и обединувачката сила? Франција со нејзините вечни социјални проблеми, а можеби и Германија со исто така растечката екстремна десница во лицето на „Алтернативата за Германија“? Како и дали е можно некој да убеди 27 земји, вклучително и нас во Бугарија, дека федералната консолидација е патот напред, за да не гледаме во далечина во задниот дел на дресовите на САД и особено Кина?
Вистината е дека новата стара администрација на Трамп може конечно да ја натера Европа да се обедини барем политички, ако не и да стане единствена земја. Второто не е исклучено, но веројатно ќе го доживеат нашите деца. Постои уште еден фактор во корист на надминување на европските разлики – тоа е факторот „североисточен“ (според покојниот Кисинџер), односно руската агресија и историското претензии над Источна Европа. Не сакам ни да размислувам што би се случило доколку НАТО се повлече од своето источноевропско крило, но сега, како што велат во казината, сите облози се исклучени, т.е. шансите за повлекување на САД, фигуративно кажано, паѓаат. Ако му веруваме на популарниот британски историчар А.Џ.П. Тејлор, и до одреден степен Ентони Бивор, Европа лесно се обедини против заедничката опасност, било да е тоа воена – како со Наполеон III или Хитлер – или економска – како сега.
ЗАВРШИ ГОЛЕМАТА ЕВРО-ЖУРКА Повоена Европа ги произведе соодветните големи лидери како Аденауер и Де Гол, кои можеа да ги видат заканите што произлегуваат од „островноста“ – оттука и идната економска унија, „таткото“ на самата денешна ЕУ, иако малку задоцнето во 1970-тите.
Но, сегашните проблеми се актуелни, а лидерите се малку сомнителни – еврото како релативно послаба валута во споредба со доларот и јуанот, неефикасната контрола на границите на унијата (од нашата патетична ограда до жртвите на море кон Италија и Грција) и обидот да се воведат заеднички правила за азил, кои сè уште не функционираат како што сакаме.
„Среќната“ Европа во последниве години не успеа да ја предвиди потребата од заедничка акција или барем законодавство за самоодржување, не можеше да го предвиди вториот мандат на Трамп и соодветно на тоа го преспа рускиот експанзионизам. Во моментов, Европа не е во состојба да се одбрани без САД воено, а делумно и економски. Зашто, како што се испостави, ова не е унија сама по себе – во услови на радосен либерализам, никој во Брисел и Стразбур, но никој не предвиде дека ќе биде потребно вистинско обединување против конкретна воена закана од Исток. За економскиот веќе зборував.
Долго продолжи големата евро-партија, на која суверенитетот и федерализмот пиеја брудершафт, но сега доаѓа супер задача – да стане воена сила која веќе не ја штити големиот брат со железната тупаница во раце. И ние во Бугарија сме дел од ова.
АКО НЕ ЈА РАЗБЕРЕ СВОЈХАТА ЗАДАЧА, ЕВРОПА Е ОСУДЕНА НА ПРОПАСТ Секако, ги користам сите фенси од зборови во светот како „интероперабилност“ и често зборувам за присвојување на културата, односно за начинот на кој разменуваме културни обрасци и погледи во Европа и што на крајот може да доведе до вистинска интеграција. Но, до неодамна, Европа си го дозволуваше луксузот да не троши за воени цели под прекрасниот нуклеарен чадор на САД. А другиот луксуз – меѓусебно расправија за помали проблеми.
Во ред, НАТО веќе има 74 години, тешко дека ќе не остави сами, се разбира – но доколку самата Европа не го разбере големиот навестување на Трамп и не почне да троши за одбрана, се чини дека е осудено на пропаст.
Исто како во раните години на Втората светска војна. Не се шегувам. Но, културниот проблем е што она што го кажа Шилер во химната на Европа, каде сите луѓе стануваат браќа, очигледно се одложува за подобри времиња…
