Посетата на Путин на Пекинг можеби не е толку сигнал за неговото учество во создавањето нов диктаторски свет, колку знак за почетокот на крајот. Поројот од руски врвни функционери што паѓаат од балкони не може да го скрие растечкото незадоволство кај елитата на Кремљ
ЕВГЕНИЈ ДАЈНОВ
Диктаторите комуницираат со демократскиот свет преку провокации. Тие прават нешто погрешно или скандалозно и со тоа испраќаат порака до цивилизираниот свет: „Ајде да видиме што ќе направите, слабаци“. Понекогаш ова води до успех и станува знак на сила. Примери се анексијата (Anschluss) на Австрија кон Германија, спроведена од Хитлер, и анексијата на Крим, спроведена од Путин. Во двата случаи, ниту една цивилизирана земја не направи ништо навистина суштинско за да ги спречи овие очигледни кршења на законитоста и меѓународниот поредок. Така, Хитлер и Путин почнаа да изгледаат силни и да привлекуваат поддршка, сојузници и аплауз.
Сепак, понекогаш провокативното однесување е знак на слабост и може да го означи почетокот на крајот на диктатурата за која станува збор. За да се справиме со диктаторите, треба да можеме прецизно да ги доловиме и процениме овие моменти. Бидејќи би имале едно однесување кон растечка диктатура (ние стоиме во дефанзива), а друго – кон воспоставувачка диктатура (се префрламе на офанзивно однесување).
Посетата на Путин на Пекинг можеби не е сигнал за неговата вмешаност во создавањето на нов диктаторски свет, туку знак за почетокот на крајот. Во овој поглед, настанот би личел на изградбата на Берлинскиот ѕид во 1961 година од неговите комунистички претходници.
КОГА КОМУНИЗМОТ ЈА ПОКАЖА СВОЈАТА СЛАБОСТ Да почнеме со Ѕидот. До 1961 година, доктрината на советскиот комунизам беше експанзионистичка: дека ќе расте, ќе освојува сè повеќе територии сè додека не го преземе целиот свет. Главниот противник, Западот, се сметаше за осуден на пропаст, пропаѓање, скапување, неизбежно распаѓање. Според доктрината, тој беше во одбранбена позиција, осуден од неуништливата моќ на растечкиот комунизам. Беше само прашање на време кога ќе се сруши и ќе биде покорен.
Сепак, со појавата на Ѕидот, играта целосно се промени. Тоа беше очигледно кршење на меѓународните договори што беа во сила во тоа време, но не издаде сила, туку слабост. Оној што гради ѕидови против друг е во дефанзива. Западот никогаш не градеше ѕидови против СССР затоа што никогаш не беше слаб. СССР, сепак, изгради ѕид зад кој се криеше.
Во следните месеци, слабоста на советскиот комунизам беше откриена во уште два инцидента.
На почетокот на јуни 1962 година, во Новочеркаск избувна сосема невидено востание во СССР. Иако веднаш беше задушено од тенковите на Црвената армија, ова востание беше знак дека советскиот „естаблишмент“ воопшто не е толку силен како што изгледаше однадвор. Неколку месеци подоцна, во октомври истата година, светот ја гледаше таканаречената „кубанска криза“. Русите тајно (така мислеа) префрлија ракети во Куба, насочени кон САД, чија држава Флорида беше оддалечена само 140 километри. Претседателот Кенеди му рече на советскиот лидер Хрушчов да ги отстрани ракетите или да се соочи со војна. По неколку дена плукање и закани, советскиот лидер се повлече и ги си ги врати ракетите. Потоа СССР се скара со Кина и светскиот комунизам се подели на два дела пред невидениот економски и политички подем на наводно осудениот Запад.
Победата на комунистичкиот Виетнам над САД во Виетнамската војна не ја промени целосната слика, и на почетокот на 1970-тите, советскиот комунизам, заедно со неговите сателити (како што е Бугарија), се најде принуден да побара од Западот „гаранции“ дека повоените граници во Европа нема да бидат прецртани со сила. Дотогаш, советската пропаганда немаше ништо против таквото прецртување, сè додека тоа беше во корист на СССР. Ненадејниот излив на советска љубов кон стабилни граници беше нов знак на слабост, кој кулминираше со потпишувањето на Хелсиншкиот договор од 1975 година. Според комунистите, ова беше нивна победа – тие ќе го задржат она што веќе го имаат, без да мора да војуваат со Западот. Но, во својата слабост тие не ја видоа стапицата: дека цената на ветувањето за неповредливи граници беше да потпишат пакет документи во кои се обврзуваат да ги почитуваат човековите и граѓанските права на нивната територија. Режимите сметаа дека ова е празен муабет за да се измами непријателот. Но, покренувањето на прашањето за човековите права се покажа како темпирана бомба што го ослабна советскиот комунизам до тој степен што до крајот на следната деценија, европските комунистички режими паднаа без никој да ги прекрши нивните државни граници. Во 1991 година, самиот СССР се распадна, а Американците испратија стотици товарни авиони со храна за да ги спасат Русите од глад
Да видиме како изгледа посетата на рускиот претседател на Пекинг во оваа историска позадина. Да, посетата на вашиот јужен сосед не е толку предизвикувачка како изградбата на Ѕидот во срцето на Европа. Но, тука има и познати симболи и скриени значења..
Ако Путин го прифатил ова, тогаш се нашол во позицијата на Хрушчов во 1961 година. Тој се откажал од сонот за уништување и потчинување на „колективниот Запад“ и прифатил да остане регионална сила, потчинета на Кина, но без да има поголеми проблеми со Западот. Со затворањето во азиското јато, Путин де факто објавува дека нема ниту амбиција ниту моќ да го собори нашиот свет. Ако аналогијата со 1961-1962 година е точна, наскоро ќе видиме каскада од други знаци на слабеење на Русија и ограничување на нејзините амбиции. И можеби тие веќе се таму. Западот (со исклучок на хаотичниот Доналд Трамп) решително застана на страната на жртвата на руската агресија, Украина – и очигледно ќе вложи сè повеќе напори да ја уништи руската воена машина за следната генерација. Руската економија очигледно, иако бавно, се урива. Поројот од руски врвни функционери што паѓаат од балкони не може да го скрие растечкото незадоволство кај елитата на Кремљ.
Како и во претходниот пример, сепак, одлучувачкиот фактор е конечниот, разорен удар. А ова е политичка задача. Во 1970-тите и 1980-тите, тоа го спроведе триумвиратот Маргарет Тачер-Роналд Реган – „полскиот“ папа. Тие ја разбраа слабоста на советската империја и, наместо да се помират со нејзиниот бавен пад, решија да ѝ нанесат смртни рани. Чекаме да видиме дали има такви лидери меѓу сегашните западни политичари.
Во секој случај, како што рече Черчил во слична ситуација: „Ова не е крај. Ова не е ниту почеток на крајот. Но, може да се покаже дека е крај на почетокот“.
