Од урнатините на Газа, Хамас ќе победи, не мора на бојното поле, туку во главите на палестинскиот народ, и ќе ја постигне главната цел: целосно да ја дискредитира администрацијата на Махмуд Абас, бидејќи тој ќе се појави како врховен заштитник на муслиманскиот светилишта во Ерусалим. Парадоксално, Нетанјаху не наоѓа интерес за уништување на Хамас. Токму спротивното
СТЕФАН СЛАВКОВИЌ
Pалестинско-израелскиот конфликт ќе влезе во десетти ден кога е пишуван текстов. Статистиката беше прилично црна. Девет израелски цивили го загубија животот, со 564 повредени. Еден војник загина, а двајца беа ранети. Со оглед на апсолутната диспропорција на моќта на завојуваните страни, не е изненадувачки што билансот е поголем од другата, арапска страна – најмалку двесте палестински цивили беа убиени, а 2.700 беа повредени. Убиени се дваесет и сто и триесет членови на Хамас, во зависност од изворот. Две деца ги загубија животите во Израел, а најмалку 58 од нив во појасот Газа. Не треба да заборавиме на досега невидената материјална и инфраструктурна штета во појасот Газа и над 10.000 раселени Палестинци.
Имаше некои преседани, барем во поновата меморија. Некои од 2.000 ракети што Хамас ги испука кон Израел ги погодија Ерусалим и Тел Авив, а половина од граѓаните на Израел во одреден момент мораа да се сокријат во засолништата. Од друга страна, под маската за напад врз водачите на Хамас, Израел погоди десетици станбени згради во Појасот Газа. Уби и некои водачи, иако смртта на цивилите е во прв план. Оштетена е и катна зграда во која со години се наоѓале дописниците на странски редакции, иако по едночасовно предупредување.
Пред една недела, израелската армија најпрво објави дека започнала копнена инвазија на појасот Газа, што беше демантирано кратко потоа – не пред полетувањето на ракетите од Либан. Релативна новина е насилството на улиците на Израел, а особено на мултиетничките градови како Акра, Рамла, Јафа и Лод, па претседателот на Израел, Рубен Ривлин, предупреди на можноста за граѓанска војна. Палестинците беа главните говорници во немирите, а градоначалникот на Лода воспостави паралела со Кристалната ноќ. Палестинците ги уништуваат синагогите и напаѓаат православни Евреи, арапските продавници и ресторани се кршат за возврат, а сето тоа завршува со рации и фрлање камења (палестински демонстранти) и тепање, испукување гумени куршуми и солзавец (израелски сили, вооружени до заби) .
Со оглед на секојдневната ескалација на насилството, конфликтот може да стане покрвав од Втората Интифада од 2000 година – палестинското востание против израелската воена контрола предизвикано од тогаш скокотливата посета на тогашниот премиер Ариел Шарон на планината Темпл, дел од стариот дел на Ерусалим на кој сите три абрахамски религии – јудаизмот, христијанството и исламот – го тврдат правото. За православните Евреи, на тоа плато се наоѓал библискиот Втор храм и тој е местото на изградба на Третиот храм, што ќе се совпадне со последното доаѓање на Месијата. За тврдокорните муслимани, тоа е место за аџилак и поворка, во непосредна близина на Ал Акса, џамија од 705 година. За остатокот од светот, ова е локацијата околу која започна последниот во низата конфликти меѓу Израел и Палестина, или поточно, Хамас.
Бидејќи, контекстот беше ист пред 21 година како во 2014 и 2017 година, кога конфликтите меѓу Хамас и државата Израел беа во пораст за последен пат. Денес е исто. Има договор за непосредните причини во оваа рација – првата ноќ на Рамазан, односно на 13 април, израелската полиција упадна во џамијата и ги исече каблите од звучниците од кои оџата повикуваше на молитва. Во исто време, полицијата постави барикади на портата Дамаск, најстарата од портите што водат кон стариот град на Ерусалим, каде што се собираат муслимани за време на празниците, и ги држеше собраните на пасивен нишајн. Набргу потоа, Врховниот суд на Израел, донесе одлука за протерување на четири палестински семејства, потомци на бегалци, од висококатницата во населбата Шеик Jара во источен Ерусалим, дел од градот кој се наоѓа две третини арапско мнозинство. Овој инцидент ги потсети Палестинците дека тие се граѓани од втор ред по закон, затоа што, за разлика од Евреите, тие немаат право да го враќаат имотот што им беше одземен во 1948 година, кога беше создаден Израел. Семејствата завршуваа на улица во случај на иселување. Многумина излегоа на улица, а одмаздата се зголеми во важноста и обемот, особено откако во јавноста протече видео во кое Итаман Бен Гуир, ционистички десничар и пратеник на Кнесет, и заменик-градоначалникот на Ерусалим се потсмеваат на убиените Палестинци, Дури и прошетката на Евреите на 9 мај, кога „падна“ Денот на Ерусалим годинава, празник што го означува почетокот на израелското владеење во целиот град по Шестдневната војна во 1967 година, не помогна многу да се смират тензиите, иако патот на самата прошетка беше променета и заобиколена.стар град.
Реакциите на меѓународната заедница беа во согласност со очекувањата. Во баражот за меѓусебно смирување на тензиите, турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган го нарече Израел „терористичка држава“ и САД, чиј претседател e Бајден инсистираше на тоа дека „Израел има право да се брани“, достигнаа слични апели.деескалација на насилството. Сепак, Бајден се покажа како нов тврдоглав шеф – имено, откако Кина, Норвешка и Тунис, поддржани од Катар и Египет, инсистираа на итно свикување на Советот за безбедност на ООН, Вашингтон ја блокираше седницата. По два тајни состаноци, Советот за безбедност не даде заедничка изјава – повторно заради Вашингтон. Наместо да соработува со меѓународните партнери, Бајден одлучи да ги усогласи мултилатералните напори со посетата на дипломатот Хади Амр на Тел Авив, пред јавната седница на Советот за безбедност на ООН, што се одржа во неделата. Од друга страна, Кина ја зајакна својата геополитичка позиција повикувајќи на медијација во мировните преговори.
Во четвртокот, на 13 мај, четвртиот ден од конфликтот, Хамас понуди меѓусебен прекин на огнот преку рускиот министер за надворешни работи Сергеј Лавров. Израелскиот премиер во заминување Бенјамин Нетанјаху ја одби понудата.
И тука дојдовме до единствената посебна специфичност на овој бран конфликти. Израел излезе од циклусот парламентарни избори, четири за две години, по што сепак не успеа да формира влада. Во пракса, тоа значи дека Нетанјаху, како шампион на реалполитиката, ја напушта Владата по дванаесет последователни години на власт. Новиот мандат за премиер и лидер на центристичката партија Јеш Атид, чие име е Lаир Лапид, го препозна моментот и расположението на израелските граѓани и ја изгради својата предизборна платформа во голема мерка на идејата за мирен соживот во двете земји, што според некои анкети поддржува дури 70% од израелските граѓани. Продолжувањето на насилството од Нетанјаху му одговара – од една страна, тој ќе профитира политички како неофицијален командант за одбраната, а од друга страна ќе го сврти вниманието од сериозните истраги за корупција што главното обвинителство конечно собра храброст да ги започне.
Палестинците се исто така во изборната неизвесност. На последниот ден од април, Махмуд Абас, како претседател на палестинските енклави на Западниот брег, де факто главен палестински преговарач и лидер на партијата Фатах, ги одложи првите пан-палестински избори во последните петнаесет години, сметајќи дека гласањето во Источен Ерусалим ќе да бидат неправилни поради израелско мешање. Иако Абас секако има право дека изборите во најдобар случај ќе бидат на работ на регуларноста, во Хамас, кој де факто и де јуре владее со појасот Газа од 2006 година и кој е терористички за дел од светот (Израел, САД, Велика Британија, Канада) сметаат дека причина за одложување е стравот од нивната политичка доминација. За време на конфликтот се смирија напнатите односи меѓу двете палестински страни, но прашање е на моментот кога тие повторно ќе бидат затегнати – и во која насока ќе продолжат.
„Од урнатините на Газа, Хамас ќе победи, не мора на бојното поле, туку во главите на својот народ. Во тој момент, Хамас ќе ги постигне своите главни цели: целосно дискредитирана администрација на Абас и возвишен углед, бидејќи ќе се појави како врховен заштитник на муслиманските светилишта во Ерусалим. Парадоксално, Нетанјаху не наоѓа интерес за уништување на Хамас. Сосема спротивното: тој преговараше со нив и против администрацијата на Абас со непотпишаниот договор, кој неговите влади постојано го ослабуваа и понижуваа, без оглед на цената. Исламистичката држава на Хамас во Газа му обезбедува на Нетанјаху идеален терен за отфрлање на мировните разговори и решение што би вклучило две држави. „Нетанјаху дури дозволи Катар да му помогне на функционирањето на Газа плаќајќи им на официјалните лица на Хамас“, пишува поранешниот израелски министер за надворешни работи, Шломо Бен Ами. И ова доведува до еден вид ќор-сокак – бидејќи Израел може да тврди дека го чува Појасот Газа, инаку еден од најгусто населените делови на светот, под невиден економски и сообраќаен ембарго, до степен до кој регулацијата на водоснабдувањето и сметот е секојдневен проблем, според нивната државност, Палестинците со пристап до Медитеранот можат да кажат дека се држат до Хамас од страв од израелска копнена инвазија. Историјата се чини дека содржи повеќе придонеси во корист на Палестинците.
Кога, по распадот на Отоманската империја, Блискиот исток беше поделен со Договорот Сајкс-Пик на новоформирани држави и европски протекторати, територијата на денешниот израелско-палестински лонец беше именувана во географскиот клуч – Палестина. Иако пописите во тоа време беа прилично дефицитарни и нецелосни, постои согласност дека околу 70 проценти од населението биле Арапи, претежно муслимани, дека 20 проценти биле христијани, а останатите десет проценти биле Евреи. После векови гетоизација и дискриминација низ целиот свет, кои кулминираа со отворен антисемитизам во втората половина на 19 век, некои еврејски интелектуалци започнаа да се залагаат за создавање на еврејска национална држава, под покровителство на ционизмот. Мадагаскар и Руанда беа во центарот на вниманието, но преку соработка со британската колонијална администрација беше договорено да се формира политичка заедница на територијата на библиското кралство. Децениите пред Втората светска војна беа исполнети со спорадична колонизација на Палестина, најчесто купување имот од колонијални земјопоседници. По ужасното масовно злосторство за време на Втората светска војна, кое денес го знаеме како холокауст, ционистите вложија дополнителни напори да ја добијат довербата на еврејското население, а во 1947 година ОН предложи поделба на Палестина во две држави, што Арапите го одбија . Една година подоцна, Британците се повлекоа од Блискиот исток, а на ционистите им беше дадена контрола врз целата земја. Вооружени и потпомогнати од Франција и Соединетите држави, израелските сили го извршија она што Арапите го нарекуваат „накба“ – етничко чистење, убивајќи и протерајќи 700 000-800 000 Арапи за околу една година. Египет го окупираше појасот Газа, а Јордан го зазеде Западниот брег, заклучувајќи со Источен Ерусалим. Деветнаесет години подоцна, израелската армија ги окупираше овие две територии, по должината на Синајскиот Полуостров (Египет) и Голанските висорамнини (Сирија), кои сè уште ги контролира. Таа се повлече од Појасот Газа пред шеснаесет години. Во последните педесет години, политиката на колонизација насели околу 600 000 Евреи на територијата на Западниот брег. Според ОН, оваа територија официјално е под израелска окупација.
Затоа може да се зборува за конфликтот во Газа како продолжение на колонизацијата и (полу) официјалниот апартхејд. Само за една генерација, ционистите успеаја да го потрошат целиот симболичен капитал што го имаа и во голема мера да личат на оние за кои со право сакаа независна држава.
