Дервишите отсекогаш биле сметани за полиберални во нивното разбирање на практикувањето на религијата, на пример околу алкохолот, но и како поинтелектуален дел од заедницата. Тие се дел од општеството кој размислува, кој направи напредок во културата, уметноста и науката – велат оние кои ги познаваат
НАТАША АНЃЕЛКОВИЌ
Кога ќе тргнете од центарот на Нови Пазар, таканаречената Стара чаршија, по Првомајска до Алтун алем џамијата и ќе свртите лево преку реката Јошаница, за половина час пешачење се стигнува до старите гробишта Газилар. Тие над
овој град се надвиваат со векови, чувувајќи ги коските на бранителите на Пазар од Австро-турската војна од 17 век, на кои најмалку 250 години лежат два дрвени саркофази – турбето на двајца дервиши.
За овие гробишта со векови се грижи семејството Дервишалитовиќ.
Семејството и споменот на постарите укажуваат дека и тие биле дервиши.
Пензионерката Зибија Дервишалитовиќ Шаренкапиќ, потомок на ова семејство, не е следбеник на дервишите, но има бројни суфии, како што поинаку се нарекуваат дервишите, во сопствената средина.
„Дервишите отсекогаш биле сметани за полиберални во нивното разбирање на практикувањето на религијата, на пример околу алкохолот, но и како поинтелектуален дел од заедницата. Тие се дел од општеството кој размислува, кој направи напредок во културата, уметноста и науката“, вели оваа професорка по литература.
ТРАДИЦИЈА Од 17 век до национализацијата за време на комунистичкото владеење во 1945 година, Дервишалитовиќи управувале со вакфот во Нови Пазар, што е турски збор за донација. Тоа значи дека вакафот не се наследува во имотот, туку најстариот член на семејството има обврска да се грижи за него. Во тој имот има куќи, текии – места на дервишки собири, две турбети – мавзолеи, пазарските гробишта Газилар и селото Пљевљани до гробиштата.
Во едно турбе лежи Ахмед Гурбибаба, суфи поет од 17 век, кој можеби е предок на ова семејство.
Дервишалитовиќ има и поети меѓу своите современици. „Дино Мерлин е мој близок братучед и нашите предци биле дервиши. Мојот татко и неговиот дедо се, тоа сигурно го знам“, вели Дервишалитовиќ Шаренкапиќ.
(Иако презимето Дервишалидовиќ сугерира дека некои од неговите предци биле дервиши, кантавторот Дино Мерлин не е дервиш, изјави неговиот тим за Би-Би-Си).
„Дервишите, инаку, немаат потреба јавно да се изјаснуваат, не носат знамиња и не го нагласуваат тоа како предуслов за комуникација или работа со нив. Тие се третираат себеси и сопствените убедувања како нормални и не би рекол дека некој во градот може да ги посочи, иако имаат свој светоглед“, вели Дервисалитовиќ Шаренкапиќ.
Оваа пазарка не само што потекнува од семејство кое живее во тој град 300 години, туку и членовите на семејството на нејзините сопрузи се таму четири века.
Од искуство вели дека дервишите никогаш не се деструктивна точка, туку алка во општеството. Познавањата за нив е благодет
И Алена Демировиќ е полна со пофални зборови за суфиите.
Таа е родена во Приједор, Босна и Херцеговина, а пораснала во Торонто, Канада.
„Еден збор што би го опишал моето искуство со дервишите на англиски е ревносен, што значи жесток, ревносен, упорен, темелен поглед на светот. Да се знае еден или повеќе од нив е Божја милост“, вели комуникациската експертка со адреса во Северна Америка.
.Алена Демировиќ познава многу дервиши, но тие, велат, намерно не се многу под медиумското внимание бидејќи суфизмот подразбира скромност.
„Покрај тоа што навистина му ги предаваат срцето и душата на Бога, дервишите се и мисионери на верата чија задача е да ја пренесат преку знаење и дух, од метрополата до најмалото село на светот.
За мене тие се верни претставници и на исламот и на земјата од која доаѓаат, а најмногу претставници на богобојазливи луѓе, вистински верници“, рече таа.
Тие бараат мир и задоволство од Бога, а не од луѓето, додава таа. „Низ историјата, суфиите поминале низ угнетување, прогонство, па дури и истребување. Сето ова дополнително ги поттикнува да бидат многу скромни, со што се избегнува каква било форма на саморекламирање“, вели Демировиќ.
КАКО МУСЛИМАНИТЕ ГЛЕДААТ НА ДЕРВИШИТЕ На суфиите се гледа различно меѓу муслиманите, вели белградскиот муфтија Мустафа Јусуфспахиќ.
„Секогаш ги имате оние кои гледаат низ очите на детето и оние кои воопшто не гледаат, туку само критикуваат. Мнозинството од населението не прави никаква разлика, додека има и такви кои воопшто не ги сметаат за муслимани, што според мене е недозволиво“, рече Јусуфспахиќ.
Муфтијата на Белград потекнува од познатото семејство на имами од Дорчол.
Неговиот татко Хамдија Јусуфспахиќ ја извршувал должноста белградски имам и муфтија од 1967 година, а потоа од 2008 до 2016 година тоа беше неговиот брат Мухамед Јусуфспахиќ.
„Татко ми сакаше да оди во Босна, кај изворот на Буна во текето, а беше многу близок со тогашните шеици. Мојот дедо по мајка Мустафа од Египет беше шеик од редот Рифаи и го имаше своето теке во Загазик“, вели Јусуфспахиќ.
Теќето на Буна стана туристичка атракција и во Босна и Херцеговина, но кога таму не се одржуваат ритуали, студените ѕидови избиваат од дебелите ѕидови со мали прозорци и шарени процепи во форма на ѕвезди на таванот.
Оваа повеќекатна зграда во турски стил е сместена во пештера на самиот извор на реката, во близина на Благај.
ДЕРВИШИТЕ ВО БЕЛГРАД Колку текии има и каде се распоредени во Србија, белградскиот муфтија – нема информации. Исламската заедница на Србија само во Белград брои околу 180.000 муслимани. Исламската заедница се состои од сите гранки на исламската теологија, вклучувајќи ги и дервишите.
Тие се собираат во постоечките џамии и помалите места за богослужба – џамии и таму го извршуваат дервишкиот обред на зикр.
„Денес во Белград секојдневно се одржува зикр во секое од исламските богослужби, од кои во моментов има 15. Зикр се одржува по секоја молитва, од кои по пет секој ден, во некои џамии се изведува во групи и гласно, а во некои секоја за себе и тивко во себе“, изјави белградскиот муфтија и воен Мустафа Јусуфспахиќ.
Сепак, мал процент од луѓето на Балканот знаат повеќе за дервишите, најчесто само кога ги имаат во нивна непосредна близина. Тоа го гледа и Милан Дробњак од Белград, кој ги изучувал дервишите за потребите на студиите.
„За нив се знае многу, а од друга страна – ништо не се знае. Дервишите сами по себе се мистериозни и не сакаат секогаш да откријат сè, а многу зависи од историските околности“, вели Дробњак.
Дипломирал арапски на Филолошкиот факултет, а за магистерскиот труд пишувал за дервишите на Балканот бидејќи, како што вели, во таа тема се испреплетуваат историјата, религијата и културата.
Студирал и литература, но и написи во весници.
Тој заклучил дека односот кон дервишите зависи од тоа кога ќе прашате: за едни тие се единствените православни муслимани, додека за други се секти.
И така е во целиот свет.
„Сунитите и шиитите, двете главни струи на исламот, не гледаат благонаклоно кон дервишите – поради перцепцијата дека сакаат да стигнат до Бога, ниту тие нив не ги сакаат“, изјави Дробњак за Би-Би-Си.
(продолжува)
