Општеството е лишено од разбирање на различноста и разбирање дека светот е шарен во сите аспекти – сметаат продолжувачите на традицијата на дервишите
НАТАША АНЃЕЛКОВИЌ
Сунитите и шиитите се согласуваат за основните принципи на исламот, како што се верата во еден Бог и важноста на пророкот. Тие исто така ја делат истата света книга – Куранот.
Причината за дивергенцијата се појави во раните години на исламот.
Тие не се договорија кој да биде правен наследник на пророкот Мухамед како водач на муслиманската заедница по неговата смрт.
Многу муслимани верувале дека Абу Бакр, најблискиот соработник на пророкот, ќе биде првиот калиф (што значи „заменик Божји гласник“). Тоа е сунитскиот поглед.
Малцинството веруваше дека Али, зет на пророкот, треба да ја води заедницата. Овие муслимани станаа познати како шиити, што значи „партија на Али“.
Муфтијата Јусуфспахиќ потсетува дека во 16 и 17 век во Белград имало регистрирани текии во кои биле застапени голем број дервишки братства.
Покрај Халветите, Садиите и Бекташите, во Белград се населиле и Кадирите и Накшбендиите.
„Кадири имал текии на Дорќол и Калемегдан.
„Во Горниот град нивното теке се наоѓало до маченичката гробница на Дамад Али-паша, освојувачот на Мореја, кој загинал во битката кај Петроварадин во август 1716 година“, додава тој во писмената реакција до Би-би-си на српски јазик.
Едно од првите дервишки братства што пристигнале на Балканот биле Бекташиите – официјалната наредба на јаничарите, турската елитна војска за време на Отоманската империја. Нивната задача беше да го шират исламот, кој беше најизразен при освојувањето на балканските држави, но и кога ја загубија власта.
„Тие се меѓу најзаслужните за ширењето на исламот на Балканот, така што редот на Бекташи се смета за православна визија за локалниот ислам“, рече тој.
Повеќето од нив останале во Турција и по распадот на Отоманската империја.
Во текот на 20 век, кога Кемал Ататурк, основачот на модерната држава и секуларистите, дојде на власт во Турција во 1923 година, Бекташите дојдоа на Балканот и се групираа во Албанија. „До Втората светска војна Албанија беше центар на светскиот бекташизам, додека со доаѓањето на Енвер Хоџа сето тоа беше уништено.
„Сепак, никогаш не можете целосно да уништите нешто, но тоа опстојува во многу помал број“, истакнува Дробњак.
Комунистот Енвер Хоџа владееше со Албанија од 1945 година до неговата смрт во 1985 година.
Истата судбина ги снајде и дервишите и текиите на Босна и Херцеговина.
„Интересно е што на Балканот има разлика меѓу босанските и албанските дервиши, во филозофијата и во ритуалите. „На пример, Албанците се бодат со нож, а тоа никогаш не било вообичаено меѓу словенските дервиши“, вели Дробњак.
За многумина, симболот на дервишот редт мевлеви со бели наметки и цилиндрични капи што се вртат, рано пристигнал на Балканот, иако сега ги нема многу.
Дервишите дошле на Балканот во помал број уште пред османлиското владеење и се сметаат за први мисионери на исламот. Алена Демировиќ смета дека ги дочекал погоден терен за нивната филозофија.
„Не смееме да заборавиме дека во БиХ, а и поголемиот дел од Балканот, домородните народи биле богумили, кои верувале во еден Бог и чија основна практика била катарза – длабоко и целосно прочистување на човекот кое постепено ја просветлува негативната страна на човекот и ја буди божествената природа.
„Ако навлезете малку подлабоко во суфиската литература, ќе дојдете до следниот заклучок: нели тоа го бара суфизмот?“, вели Демировиќ. Таа е член на светската меѓуверска и меѓукултурна заедница и често го претставува Балканот во Америка.
„Во поранешна Југославија, за време на комунистичкото владеење, имаше угнетување на суфизмот како и на другите групи од сите религии на овие простори, но искрените верници најдоа начини да го одржат и зачуваат.
Суфиите придонеле за верската толеранција која денес постои на Балканот.
„Муслиманите главно имаат позитивен став кон нивните учења, иако, мораме да нагласиме, нивните учења не се поштедени од различни форми на отстапувања“, вели таа.
Најголемата опасност за современите дервиши би можеле да ја претставуваат радикалните исламисти.
„Њујорк тајмс“ во 2016 г. пишуваше за Косово како плодна почва за процут на вахабизмот и салафизмот, кој благодарение на парите од Саудиска Арабија ја загрозува безбедноста на пошироката заедница.
За време на Отоманската империја во Белград имало 274 соби за молитва за муслиманите, но тоа е исто така релативно непознат факт, според муфтијата.
„Едноставно, сè како да го закопа тој дел од историјата и во секој случај беше претставен како црн период на овие простори.
„Меѓутоа, неспорно е дека со Отоманската империја дошло многу во однос на цивилизациските вредности“, вели муфтијата.
Бидејќи за ова ретко се зборува, луѓето се оградија едни од други.
Што е следно? Нови Пазар е донекаде исклучок.
Овој град со векови успева да ги зачува различните верски и национални групи во суштинска толеранција и разбирање, иако сликите во медиумите понекогаш фрлаат сенка на тоа, смета Зибија Дервишалитовиќ Шаренкапиќ.
„Свесни сме дека овие групи постојат, ги прифаќаме како такви, се почитува тоа што луѓето можат различно да гледаат и да го толкуваат светот околу нив додека не ве загрозат вас или повеќето од вас.
„Можеби за некој дел од населението дервишите не се среќни што ги гледаат, но нема чекори на нетрпеливост или непочитување“, вели оваа Пазарка.
Тој пред се мисли на оние кои го сочинуваат религиозното, политичкото и општественото мнозинство, а не „сакаат да излезат од колосек“.
„Суштината на нивните постапки, како што јас разбирам, е вештината на живеење во хармонија со другите“, вели Дервишалитовиќ Шаренкапиќ.
Сепак, ова го одразува поширокиот општествен проблем на непознавање на другиот, особено кај припадниците на различните религии.
Учениците во Србија избираат дали ќе учат веронаука или граѓанско образование, што овој професор го смета за голема грешка.
„Би било подобро секој да има историја на религија, каде што на младите ќе им се даде можност да дознаат повеќе за оние други и различни луѓе, со кои не го делат просторот за живеење и немаат заеднички искуства.
„Општеството е лишено од разбирање на различноста и разбирање дека светот е шарен во сите аспекти“, заклучува Пазарка.
