Како „короната“ ја преживеа круната? Кои се десетте работи што не ни беа толку важни пред пандемијата, како што ни се сега, и кои речиси сигурно ќе преживеат кога ова чудо конечно ќе помине еден ден. Анализата на Роберт Шеферд се обидовме да ја „лоикализираме“ со локални термини и поими, сметајќи дека прашањето е глобално
„Знам дека 720.000 луѓе беа во странство за време на празниците. Тоа беше најголемиот одлив на нашето население во странство за првомајските празници досега“, рече претседателот на Србија, Александар Вучиќ во своето обраќање пред граѓаните на Ѓурѓовден. Тој додаде дека има информации како потрошиле повеќе од милијарда евра во странство. Без разлика дали овие бројки се точни или проценката е претерана, факт е дека овој 1 мај, како прв вистински „постпандемски“ празник за многумина беше првата можност да го видат повторно странство како во „старата нормалност“. За тоа како патувавме за време на пандемијата пишував во „Време“ пред три месеци, а сега за тоа што засекогаш смени круната во нашите животи. Сосема е сигурно дека секој од нас има свои приоритети, но ова се 10 работи по мој избор.
- РЕСТОРАНИ И ДОСТАВА Како „еден од 700.000“, дојдовме во Виена на 1 мај и се обидовме да резервираме маса за вечера во нашиот омилен ресторан за фонду. „Го затворија, не можеа да ги поднесат заклучувањата!“, објаснува нашата пријателка Светлана, која живее во Виена од 1989 година. Таа ни кажува дека еден дневен весник неодамна објави список на десетици виенски ресторани кои биле трајно затворени и покрај значителните државна помош.
Системи за нарачка и испорака на храна „Кликни јади!“, „СушоКо“, „КА“ и „Доминос пица“ се појавија во нашата земја и пред пандемијата, но „експлодираа“ при првото заклучување на вратите за одредени старосни категории. Момците на велосипеди со карирани кутии на грбот станаа почеста глетка на нашите улици од поштарите и трговците со луѓе. Како што слушнав пред две недели на конференција посветена на индустријата за е-трговија, која се одржа во Савудрија во Истра, повеќето од овие системи работеа намерно со многу мала маржа, која ја финансираат инвеститорите за да привлечат што повеќе корисници. Сега, некои од нив се во неволја, бидејќи прометот е намален откако луѓето, желни за дружење, се вратија во рестораните со крајот на пандемијата.
Се сеќавам на сцената од Јахорина од јануари 2021 година, кога еден пријател од Загреб, кој скијаше со нас, буквално го бакна првиот келнер на кој наиде затоа што „шест месеци немам видено келнер откако седам дома!“.
Александар Самарџија, популарен во Сплит, сопственик на Салаш 137, ми кажа додека ја подготвувавме конференцијата „Преговор за храна“ како „Глово“ и „Волт“ целосно го промениле начинот на кој вработените работата во некои големи, особено ИТ компании во Нови Сад, на пример. „Порано рестораните подготвуваа и доставуваа храна за ручек. Денес, секој вработен има пристап до картичка на компанијата преку која може да нарача храна од кој било ресторан преку една од овие услуги!“, вели сплиќанецот.
Друг феномен предизвикан од пандемијата се „кујна на духови“ – виртуелни ресторани кои имаат само кујна, вршат исклучиво достава, не плаќаат скап простор во центарот на градот (обично во некои фабрички хангари), келнери, без миење чинии и чаши…
- ОНЛАЈН КОНФЕРЕНЦИИ И СОСТАНОЦИ
Како некој кој освен што издава списанија, организира и голем број настани, пишува Роберт Шеферд имал голем проблем кога почна пандемијата. Сепак, веќе во април 2020 година ја одржавме првата онлајн конференција во соработка со Американскиот конгрес за пријателство: меѓу учесниците беше и еден американски сенатор. Уште од првата ваква конференција сфативме дека Zoom е одлична алатка за состаноци не подолги од 45 минути, но дека е премногу монотоно и здодевно да се следи конференцијата. Затоа нашите онлајн конференции од почеток ги стримавме на каналот Јутјуб, однапред подготвуваме „кавери“, снимки кои излегуваат на екранот додека еден од панелистите зборува и илустрира што зборува. Ова придонесе за пренсото да изгледа „телевизично“ и со динамика и ја направи конференцијата лесна за гледање ако трае повеќе од еден час. Исто така, оваа технолошка иновација ни овозможи да ги имаме оние соговорници кои не можат да учествуваат во реално време или имаат проблем поради временската разлика. Едноставно ги снимаме ден претходно и ги ставаме во пренос, како во телевизиска емисија, за повеќе да нема одговор: „Поради претходно преземени обврски, министерот не може да учествува“. „Може само не стигнува“ веќе не е во игра.
Тоа правило продолжи да функционира и денес во „хибридниот модел“, па на конференцијата што ја организиравме со Американците пред две недели, учествуваше Лора Ломан од Агенцијата за енергетика на Стејт департментот, со тоа што ја снимивме еден ден претходно, и сите други соговорници, како и публиката, беа во живо во Домот на Националното собрание.
Слично е и со состаноците, многумина останаа единствено на интернет. Освен ако не е идеја да се оди во Лондон или Берлин на забава и пазарење на сметка на компанијата или државата, многу е поедноставно, поефикасно и секако поевтино да се организира онлајн состанок и ова е практика која ќе продолжи и по пандемијата.
- НОВ РЕЧНИК
Pandemic додаде десетици нови зборови во секојдневниот речник на сите јазици, на пример: „инфодемија“ (ширење лажни или непроверени вести за пандемијата) или „ковидиот“ (значи луѓе кои не ги почитуваат мерките или намерно ги прекршуваат), „Антиваксери“ постоеше пред короата, но споменувањето на тој термин е двојно зголемено од 2021 година; има и „имунитет на стадото“, „нова нормалност“, „социјална дистанца“, „физичка дистанца“, „карантин фризури“ (креирани дома), „заклучување“, „самоизолација“…
- ЕПИДЕМИОЛОШКИ МАСКИ
Пред пандемијата, гледавме патници од азиските земји на аеродромите како носат маски, а тие беа широко користени и на улиците на кинеските градови – поради смогот, а не поради стравот од вирусот.
Нивната употреба за време на пандемијата беше задолжителна речиси насекаде надвор од брачниот кревет. Некои носеа штитници покрај маски, многу ракавици, а видовме екстремни случаи на луѓе кои се движат низ аеродромите, па дури и по улиците, буквално во скафандери.
Денес, правилата се насекаде различни. Кога патувавме на отворањето на Венециското биенале пред еден месец, ниту патниците, ниту кабинскиот екипаж не носеа маски во лет со швајцарска компнија, додека на враќање во авионот на Остријан не можеше да влезеш без маска, и тоа не било каква маска – само FFP2 .
Неодамна ја посетив вилата на Климт во Виена, каде што беше последното ателје на познатиот австриски сликар. Продавницата за сувенири продава епидемиолошки маски дизајнирани од Бригита Хубер, виенска шивачка и правнука на уметникот. Имено, таа е внука на една од многуте вонбрачни ќерки на Климт.
Секојдневните најави за нови вируси секако долго ќе ја задржат употребата на заштитната маска.
- АЛКОХОЛИЧНИ ПИЈАЛАЦИ
На почетокот на пандемијата се сметаше дека пивото „Корона“ ќе го претрпи најголемиот удар, но се случи спротивното. Добивката на одделот за пиво на компанијата „Constellation Brands“, која го произведува пивото „Corona“ во САД, скокна во 2020 година за цели 13 отсто. Во Велика Британија скокот на потрошувачката на „Корона“ во 2020 година изнесувал цели 40 отсто, покажуваат податоците на Нилсен.
Малкумина се сеќаваат дека брендот AYDS (потиснувач на апетит) доживеа вистински пад во осумдесеттите години кога се појави СИДА-та. Во случајот со „Корона“, тоа не се случи, а некои почнаа да го пијат тоа пиво „за инает“.
Меѓутоа, кога се подготвувал ланскиот „Нови Сад Октоберфест“, дознавме дека многу мали занаетчиски пиварници во Србија се затворени. Пивото „Крафт“, кое најмногу се точи во пабовите и локалите, имало најголем пад на потрошувачката во 2020 и 2021 година, при што голем број од овие локали биле или затворени или работеле со ограничено работно време.
Истражувањето на научниците од Бостон во Соединетите Држави покажало зголемување на интоксикацијата со алкохол за дури 21 отсто за време на пандемијата. Ова предизвика зголемување на заболувањето на црниот дроб кај возрасните во САД. Се проценува дека оваа појава ќе резултира со дополнителни 8.000 смртни случаи од алкохол предизвикани од болести на црниот дроб.
Друга американска студија укажува на драстично зголемување на потрошувачката на алкохол за време на пандемија, како и на нејзините причини. Околу 60 отсто од испитаниците рекле дека пиеле повеќе алкохол за време на пандемијата, 12,8 отсто пиеле помалку, а 27 отсто рекле дека нема промена од ситуацијата пред 2020 година.
Како причини за зголемената потрошувачка, испитаниците наведуваат – стрес 45,7 отсто, достапност 34,4 отсто и досада 30,1 отсто.
Оние кои пиеле помалку како главни причини за тоа ја навеле намалената достапност (затворени барови и клубови) – 58,1 отсто, недостаток на слободно време – 29,7 отсто и помалку пари – 12,2 отсто.
Моето лично искуство е дека за време на заклучувањето нарачував храна секој ден од друг национален ресторан (кинеска, мексиканска, јапонска, грузиска, унгарска, италијанска храна…) и ја комбинирав со шише вино од друга земја. Сите под слоганот „ако веќе не можеме да патуваме, барем да јадеме и да пиеме космополитски“. Пиев повеќе отколку пред пандемијата, а тоа, иако вежбав секој ден, влијаеше на мојата тежина.
(продолжува во следниот број)
