Суштината на нордискиот модел е што образованието се сфаќа како интегрален дел од општеството, како подготовка на децата за живот во заедница, во која сите ќе се трудат да придонесат за општото добро
Дали воопшто сакаме квалитетно образование? Ако да, мора да прифатиме дека се потребни коренити промени во ова што го имаме сега. Предложената концепција за основното образование е добар чекор, но ќе биде потребно повеќе.
Пред неколку недели, во рамки на научните „С(ц)иести“ кои ги организира Никола Стиков, имавме дискусија со 20-ина македонски научни работници од разни светски универзитети и институти, за тоа какви промени му се потребни на македонското образование. Мојот став беше дека треба да го следиме нордискиот образовен модел.
Најпознат пример е секако Финска, која Светскиот економски форум пред некоја година ја прогласи за земја со најдобар образовен систем на светот, но всушност сите нордиски земји имаат слични системи и во стручните кругови обично се зборува за нордиски образовен модел.
Суштината на нордискиот модел е што образованието се сфаќа како интегрален дел од општеството, како подготовка на децата за живот во заедница, во која сите ќе се трудат да придонесат за општото добро. Затоа децата се учат на соработка, не на конкуренција; на заедништво, не на индивидуализам. Училиштата се сеопфатни, се учи сè, не се специјализирани и не ги подготвуваат децата за „пазарот на трудот“, туку за „државата на благосостојбата“. Фокусот е на разбирањето и на критичкото размислување, не на учењето напамет, а „меките“ вештини добиваат особено внимание (се учи дури и емпатија). Стресот е сведен на минимум, часовите обично почнуваат подоцна, нема „ѕвонче“, оценувањето е минимално.
Посебно внимание се посветува на квалитетот на наставничките. Наставничката професија е меѓу најпочитуваните и најпрестижните. Критериумите за упис на педагошките факултети се многу строги и само мал дел од кандидатите се запишуваат. Во некои од државите се бара наставниците да имаат завршено магистерски студии. Освен квалитетното иницијално образование, наставниците поминуваат секакви тренинзи и обуки и откако ќе почнат да работат. Особено внимание се посветува на истражувачкото знаење на наставниците и на креативноста и способноста за иновирање. Следствено, и платите на наставниците се повисоки од другите професии.
Во склад со идејата за егалитарност, образованието е достапно на сите. Приватни училишта скоро и да нема. Образованието е целосно бесплатно – училишниот превоз, учебниците, храната, сè е покриено од државата, преку прогресивни даноци. Постојано се вложува во училиштата и во наставните средства и опремата. Државните вложувања во образованието изнесуваат околу 7-8% од БДП, највисоко од сите европски земји, двојно повисоко од тоа што се вложува во Македонија.
Не случајно нордиските земји се секогаш при врвот на ПИСА рангирањата, имаат највисоко ниво на човеков развој на светот и имаат ниски клаНовата концепција за основно образование во Македонија
Пред некој ден во јавност излезе новата концепција за основното образование на Министерството за образование и наука. Начинот на кој се појави концепцијата беше нетипичен – на ЈуТјуб каналот на националната веб-платформа за образование „Едуино“ се појави видео од консултативната средба на МОН со директорите и наставниците од основните училишта во државата.
Концепцијата е заснована на анкета за ставовите на наставниците за потребата од промени во основното образование на која одговориле 4200 наставници. Од нив 82 отсто сметаат дека образованието треба да се реформира затоа што не е доволно добро, 61 отсто сметаат дека се учат небитни работи, 75 отсто дека приоритетна сфера за реформирање се учебниците, а 64 отсто – наставните програми. За 64 отсто од испитаниците треба да се намали бројот на предмети, а 57 сметаат дека наставните програми треба да се прилагодат на потребите или интересите на учениците.
Беше истакнато дека ова е првпат да се прави концепција за сеопфатна реформа на основното образование и дека претходните реформи секогаш биле само парцијални. Како главни цели на концепцијата беа наведени најдобриот интерес на детето, мотивацијата на наставниците, и инклузивноста, рамноправноста и интеркултурноста.
Една од новините предвидени со новата концепција е дека се врши интеграција на дисциплини во предмети, во сите девет одделенија. Ваква интеграција има и сега, но само до одредено одделение. На пример, предметот „општество“ се учи заклучно со петто одделение, а „историја“ почнува од шесто; „природните науки“ се учат заклучно со шесто, а „биологија“ почнува од седмо. Интеграцијата предвидува биологијата, хемијата, физиката и дел од географијата да се интегрираат во еден предмет – природни науки; историјата, граѓанското образование и дел од географијата во општествени науки; музичкото и ликовното во еден предмет – уметничко образование; техниката, технологијата и информатиката- исто така во еден предмет. Интеграцијата е образложена со потребата од холистички пристап и пошироко објаснување на феномените, наместо сувопарно меморирање на факти, како што е сега.
(Продолжува)
