Активистите во Македонија ја освојуваат битката за чиста вода и покрај годините на занемарување од страна на претходната влада, ПИШУВА „Глобал војс“ на руски јазик
Голема победа за национален активизам во Македонија: во јужниот град Гевгелија изграден е нов систем за водоснабдување по долгогодишната борба од страна на локалните активисти, кои продолжуваа со години да алармираат дека нивната вода за пиење е отруена со арсен.
На 7 ноември 2018 година, властите отвориле нова база за водоснабдување со три бунари, оддел за пречистување и нов аквадукт кој ја носел водата кон потрошувачите. Системот, како што е соопштено од локалниот сајт за вести Gevgelijanet.com, ќе обезбеди 19.500 жители од градот и соседните области со зфрава вода за пиење.
Станицата, која чини 1,7 милиони евра (1,9 милиони американски долари), конечно го решава проблемот со истекување на токсичен арсен во вода за пиење. Загадувањето започнало пред 15 години, кога земјотрес ја го променил нивото на на подземната вода и направил директен контакт со карпите богати со арсен.
Овој чекор го оправдуваше активизмот на „Арсена” – група локални активисти кои неколку години се обидуваа да ја предупредат јавноста за токсичноста на водата. Активистите од страна на десничарскиот популистички режим (на власт во Македонија од 2006-2017 година) ги прогласи за нарушители на мирот, заради нивните активности за кои беа малтретирани.
Иако Институтот за здравство на Република Македонија во 2012 година утврди дека водата е опасно токсична, властите одбија да признаат дека нешто не е во ред со водоснабдувањето. Популистичката партија ВМРО-ДПМНЕ, која во тоа време беше на власт, одлучи дека е поважно за неа да го задржи имиџот на една просперитетна земја, а не да ги реши проблемите што го засегаат квалитетот на животот, како што се загадувањето на водата и воздухот. Како резултат на тоа, и општината и владата изјавија дека сè е во ред, а оние кои мислат поинаку се само опозициски војници.
„Арсена“ изврши дополнителни испитувања на вода од чешма во неколку лаборатории во 2014 година и се обиде да ги објави резултатите. Владата одговори со третирање на групата како отфрлени и неколку години подложени на разни облици на вознемирување – вклучувајќи и клеветнички кампањи и злонамерни инспекции за да се спречи нивната работа. Покрај тоа, повеќето локални медиуми ги цензурираа сите информации што ги даваат активистите. Цензурата беше толку силна што дури и компаниите кои поседуваат билборди одбија да и дадат на групата место за објавување на резултатите од тестот.
За да ги пренесат вестите на локалната публика, активистите мораа да одат одокулу и да почнат да шират информации на национално ниво. За таа цел, на 17 февруари 2017 година, тие одржаа прес-конференција во главниот град, која беше објавена не како иницијатива за граѓанско општество (која медиумите најмногу ги игнорираа), туку како комерцијална презентација на новиот бренд на минерална вода, „Арсен“.
Кога националните новинари пристигнаа на „бизнис” презентација, активистите им ги презентираа пластичните шишиња од водата од водоводот на Гевгелија. Тие објаснија дека марката е наречена „Арсена” поради високата содржина на арсен во водата [латинско име на арсен во периодниот систем – арсеник), и ги покани сите да се приклучат на водата, која секој ден се конзумира од страна на жителите на Гевгелија. Тие исто така ги презентираа резултатите од научните мерења и податоците за здравјето на населението, покажувајќи висока смртност и појави на канцер во областа, што веројатно се должи на токсична вода.
Само еден национален телевизиски канал информираше за настанот, но тоа беше доволно за жителите на Гевгелија да дознаат за тоа и да брзаат во локалните продавници за да купат вода во шишиња.
Во следните неколку години, активистите продолжија да се борат најдобро што можеа, собирајќи потписи и повикувајќи го населението на протрст преку донирање на флаширана вода за непривилегирани социо-економски групи.
Активистите исто така се бореа со други здравствени проблеми на населението. Постепено, активистите успеаја да го надминат негирањето на властите, кои никогаш не препознаа дека водоводната вода е токсична, но сепак најавија отворање на нови пречистителни станици за вода. Неколку месеци по рекламниот „гламур” во главниот град, локалната влада на Гевгелија пресече црвената лента за да го одбележи почетокот на изградбата на нов бунар. Сепак, во наредните три години изградбата беше стопирана.
Изградбата на нов систем за водоснабдување започна објективно во февруари 2017 година, благодарение на новиот проект, финансиран од македонската влада, Европската унија и Светската банка. Истата година, општинската власт се промени по локалните избори. Решението за проблемот со водоснабдувањето беше една од главните цели на новата администрација, а до ноември 2018 година објектот на Водоводот беше предаден.
Активистите на иницијативата Арсен го прославија настанот со нивната вообичаена скромност, објавувајќи ја со куса изјава, заедно со добрата вест на нивната Фејсбук страница.
„Арсена” ја изврши граѓанската должност – ја принуди локалната власт да го препознае присуството на токсичен арсен во водата на Гевгелија (по четири години лажење дека водата е исправна) и да започне со дизајнирање на нов систем за водоснабдување. Новата локална самоуправа призна дека ова е приоритетен проект за жителите на Гевгелија и го заврши со обезбедување на дополнителни ресурси кои требаше да се инвестираат за да се корегираат недостатоците во проектот, така што тоа всушност се би функционирало како што треба.
Чиста вода за пиење без арсен е подарок за жителите на Гевгелија на 7 ноември, на 74-годишнината од ослободувањето на градот (за време на Втората светска војна).
