Да, искрено не го поднесувам Вучиќ. И зошто да го поднесам? Што е добро, квалитетно, чесно, корисно, точно и компетентн кај Вучиќ, бидејќи тој беше вклучен во политичкиот живот на мојата земја, со цел да заработи од моето поднесување?
РАДОСЛАВ ЧЕБИЌ
Таму каде што нема доволно упорни, непоткупливи, без путер на главата, одговорни луѓе, кога се потребнио пристојни и солидарно патриоти, се појавуваат оние кои цело ова време биле тука, но нивното образование не им дозволувало да се издвојат, додека не загоре до ноктите. Меѓу нив е и Душан Петричиќ, графичар, илустратор, аниматор, карикатурист и еден од хероите од детството на оние кои, денес за жал, ја водат државата. Всушност, има двајца такви: Петричиќ и неговиот колега по карикатурата – Предраг Кораксиќ Коракс.
Душан Петричиќ, по завршувањето на студиите на Академијата за применета уметност работи како карикатурист во „Вечерње новости” (1969-1993), потоа тој се пресели во Канада, од каде што работеше со реномирани весници како што се „Њујорк тајмс”, „Вол стрит џџорнал“ и „Торонто стар “. Од 2009 година почнува да подготвува карикатури за неделното издание на „Политика”, а во 2013 година се вратил во Белград, а потоа неговите карикатури стана виртуелни. Две и пол години Петричиќ имаше проблеми со државниот врв, па помина да работи за НИН. Александар Вулин даде сосема јасно објаснување зошто актуелната власт не може да го толерира карикатуристот – „Петричиќ во карикатурите лаже а не прави онакви што само алармираат.”
Велат дека кога владетелите ќе станат предмет на исмејување преку говор, пишување, слика или преку сето тоа заедно, ќе биде доцна, бидејќи, тогаш е јасно дека живееме во диктатура. Имавте карикатури во реномирани американски и канадски весници, и овие држави во тоа време не биле авторитативни. На чија сметка се шегувавте таму?
Душан Петричиќ: Јас карикирам политичари, премиери, претседатели, кралици, папи и кога бев во Канада. Но, организирана држава прецизно ги пропишува улогите, одговорностите и обврските од протагонистите на власта, и на тој начин да ги заштитува од исмејување. Доволно е да се критикуваат грешките, корупцијата, ароганцијата и сите други ексцеси во остварувањето на моќта. И не дека нив ги нема. Сепак, се вратив во Србија пред изборите за претседател на Америка на Трамп и ја пропуштив можноста да вежбам во земјата со малку подбивен тон на политичка карикатура, која стана неопходен оружје во мојот справување со ова зло, со кое бев пречекан по моето враќање во земјата.
Ако сатирата е израз на немоќ кон властите, каков е влијанието на вашите карикатури врз граѓаните и моќта?
– Сатира не е израз на немоќта кон владетелите, тоа е само легитимно средство за важна професија која е многу болно влијае на слабостите од неоправдан моќ. Не е во описот на природата на сатирата таа буквално да ја урива или да ја менува моќта. Импотенција како термин може да се однесува на некоја политичка партија или граѓани кои поради некоја причина не успеале да ја контролираат власта и да дозволат таа да се ослободи заради неконтролираноста и почнува да дивее. Сатарата постои за да помогне, да ги повика граѓаните да дејствуваат и да ги попречуваат тиранските власти во обид да се одбранат.
Многу пати велите дека Александар Вучиќ го цртате, бидејќи тој постојано е присутен во вашиот живот и животот на сите граѓани. Дали мислите дека тој е виновен за состојбата во општеството и државата, или има голема помош и поддршка од другите?
– Александар Вучиќ е доведен на власт поради разни околности и постојат многу фактори и личности на нашата политичка сцена, како и надвор од земјата, што придонесоа за ова. Но, сигурен сум дека тој беше единствен виновен за овој луд стил на владеење, верувам, без преседан во нашата понова историја. Сега е сосема јасно, барем за оние кои се капацитирани да им биде јасно, дека комбинација на стилот на уличарска невоспитаност и ароганција и сериозна ментална нестабилност. Се надевам дека еден ден, во сериозни времиња со сериозни политички актери, но со трезвен народ, мора да се постави прашањето како сме дозволиле минатото, сегашноста и иднината да зависат во толкан степен од еден, во секој поглед нестручна и несоодветно личност. Се плашам дека без тој одговор нема да можеме да продолжиме.
Адвокатот Божо Прелевиќ неодамна изјави дека тој не би можел да стане голем лидер ако претходно многу други не му биле принесени на Вучиќ како жртва на сопствената личност и сопствената професија. Навистина, каква е одговорноста на професионалците за непречено владеење на Вучиќ?
– Огромна. Се разбира дека ниту еден лидер не може да владее без контрола, без оглед на она што сите измами, лаги, манипулации, ја изненадија и шокираа јавноста, тие глумења или претерувања, ако не постоеше активно учество на главно образованиот дел од населението, елитата или, поедноставено, професионалци од сите сфери на живот. Секое општество најефективно се брани преку својата професија. Но, кај нас оваа одбрана не постоеше. Синдикатите генерално не постојат или се од занемарливо значење. Дека на самиот почеток на нашата долгорочна криза, значајни претставници на секоја професија во самиот обид за загрозување на неговите колеги одлучно не застанаа зад нив, сигурен сум дека Александар Вучиќ тоа би можел тоа да го искористи за успешно да ги уништи сите сегменти на нашето општество.
Кога во декември минатата година, на почетокот на протестите, бројот на јавни личности кои ги поддржуваа спадна на неколку актери, новинари, две кошаркарски тренери и двајца карикатуристи. Како го толкувате задоцнето будење на професорите и студентите што се случи еден месец подоцна?
– Од моментот кога почнаа, овие протести ја покажуваа вистинската природа од саботата во сабота. Иако официјално започнаа како реакција на повредите на еден политичар, протестите недвосмислено покажаа дека луѓето, граѓаните, имале некоја црта. Во таа одлука валканата вода да не дојде до носот имаше револт пред се против дивеењето, арогантноста на власта, но исто така и од улогата на опозицијата. Да, имаше неколку јавни личности кои од самиот почеток нудеа отворена поддршка на протестите, но убеден сум дека личните примери секогаш играат клучна улога. Значи, конечно, дојдовме до вклучување на професори и студенти. И ова, според мое мислење, е клучен момент во овој долг, макотрпен чекор кон уривање на неподнослива моќ. Без професорот и, пред сè, на студентите ќе им биде тешко да донесат задоволителен крај.
Дали сметате дека должноста на јавните личности е да учествуваат во политичкиот живот?
– Се разбира дека е нивна должност. И дека е така ова најдобро се гледа од срамното учество на неколку јавни личности во поддршка на оваа влада. Ефектот што нивниот ангажман го има врз масите е неизмерлив. Јас нема да ги спомнам имињата, тие се претежно познати за сите, но јас ќе се погрижам целосно да ја објаснам мојата позиција до крај. Ако некој, јас секако не сум на почетокот на мандатот на оваа влада, би можело да звучи разумно ставот дека секој има право да застане зад одредени политички опции, брзо стана јасно дека Александар Вучиќ и Српската напредна партија се голема историска измама, со која политиката нема никаква врска со тоа. Има многу докази за ова тврдење, за опскурни и непознати ликови со кои е обиколен Александар Вучиќ, опкружен со тешки, речиси секојдневно противуставни активности, криминални активности, злосторства … ние немаме доволно време да се справиме со тоа. Затоа, објаснувањето на горенаведените јавни личности беше длабоко навредлива, а поддршката на Александар Вучиќ беше поддржана од верувањата. Овие верувања биле изразени во најсебични, интереси, и најчесто се мериат со огромни суми пари. До степен до кој големи уметници може да бидат во функција на мамење на народот и да се стават на темната страна.
Дали интелектуалците имаат право да не бидат заинтересирани за политички настани во нивната земја? Дали е тоа оправдано ако евентуално или на друг начин се уценувани?
– Во сериозна општествата и држави логично е дека не само што интелектуалци, туку сите граѓани се вклучени во политичките настани во земјата. Несериозни, аматерски општества, како што е Србија, луѓето често се фалат со вкупната политичка индиферентност. Ние како нација сè уште не го завршивме основното училиште по предметите општество и политика. И затоа вака супер ни оди..
Протестите траеја четири месеци. Каква корист гледате од нив?
– Многу едноставно, самата должина на овие протести станува поважна од исходот што го очекуваме. Кога во една средина луѓето ќе излегуваат на улиците редовно, и покрај индикатори кои не обезбедуваат посебна поддршка на оптимизмот, кога од сабота до сабота, постојат нови форми на поддршка низ целата земја, не само во Белград, кога започнуваат конкретни активности за да се бранат своите паркови, улици, а потоа сето тоа ослободува позитивна енергија, храбри луѓе и чуда што е знак дека тунелот има крај. Нервоза во редовите на узурпаторот е добар знак.
Пред десет дена, демонстрантите влегоа во зградата на Радио Телевизија Србија. Кои промените можат да го радикализираат протестот?
– Би било убаво ако оваа нелегитимна влада колабира по закон, со знаење, компетентност. Но, оваа влада нема да биде нелогична ако функционира на законски начин. И затоа прави сé за да се спречи законската промена на моќта. Се плашам од хаос и насилство, а Александар Вучиќ само тука ја гледа својата шанса. И покрај јавно глумење и солзи. Јас би сакал да го избегнам ова сценарио барем еднаш во историјата.
Во јавноста, постои поделба меѓу оние кои сакаат да останат на граѓански протести и оние кои веруваат дека протестите треба да бидат водени од страна на опозицијата. На која група припаѓате?
– Во наивната група. Да се остане на граѓански протести, и дека протестите полека ги кристализираат новите политички сили, граѓански, навистина демократски, што ќе даде точен, позитивни енергетски набој за опозиционите партии.
Вашиот остар критички говор на отворањето на минатата година на изложбата „Отпечаток на времето” во Графички колектив, кој мораше да се движат надвор од својот салон, тој остави силен впечаток на немоќ и бес. Што би рекле денес ако влезете во Кошутњак, Калемегдан и Ушќе, за гондолата, за вештачки камен за Весиќевата „Фонтана ди Треви”, за отстранување на заштита во форма на културно наследство на куќи во центарот на Белград во сопственост на Синиша Мали …?
– Актерите на сето ова арогантно дивеење прават да страдаме тука најмалку седум години, се секако во тоа понапред од нас, но ги заборавивме лекциите од историјата – ако тие некогаш ги научиле – и толку се опиени во брзањето што ги чека само грдотијата на нивното будење, кои сигурно ќе дојде, порано или подоцна, барем за некои од нив. Во поинаква иднина треба да почнеме по сериозен морален и секој друг на прочистување. Се надевам дека повторно не сум наивен.
Многумина во јавноста протолкуваа дека вашите неодамнешни карикатури покажуваат дека вие повеќе не можете да го издржите Вучиќ. Дали има вистина во тоа?
– Ова прашање не е од понов датум. Но, сега ќе се обидам да одговорам за прв пат. Да, искрено не го поднесувам Вучиќ. И зошто да го поднесам? Што е добро, квалитетно, чесно, корисно, точно и компетентн кај Вучиќ, бидејќи тој беше вклучен во политичкиот живот на мојата земја, со цел да заработи од моето поднесување? И дали моите карикатури ќе бидат поинакви кога би ги имал? Не верувам во тоа. Јас, како карикатурист, реагирам на активностите на одредени политички личности и ги коментирам на начин како што мислам дека овие акции ги заслужуваат. На почетокот на мандатот на Вучиќ, пред седум години, моите карикатури беа одмерени. Токму до таа мера што Вучиќ беше умерен и релативно нормален во вршењето на авторитетот и односите со јавноста. Но, тој брзо почна да ги крши сите правила на пристојно политичко однесување, дека без пардон може да ги минува сите црвени линии, со леги, манипулации,, навредливо се однесуваше кон лидерите на опозицијата и кон граѓаните на Србија. Тој влезе во нашите животи, излегуваше од сите апарати за домаќинство 24 часа на ден, нè малтретираше без никакво чувство на милост, срам или моќ. Дали е неопходно, како карикатурист, да не го забележам тоа и да продолжам со умерен пристап? Така, Александар Вучиќ прецизно го презеде целиот политички простор од опозицијата, ја преёема Србија од своите граѓани и изгради недопирлива позиција. Бидејќи никој не го забележа или се преправаше дека не го забележал што прави. И тој, бескрупулозен каков што е, непристоен и неморален, воведе сосема нови, улични, стадионски правила на игра во политиката, во парламентот, во сите постоечки државни институции, во сите сфери на општеството, од образованието до спортот. И го молеше Бога дека луѓето не го забележуваат или ќе го забележат подоцна. Јас го забележав многу брзо и не можам да го толерирам во целосна согласност со несреќата и штетата што ја направи во минатото, сегашноста и иднината на мојата земја и мојот народ. Ќе бидат потребни децении за да се поправи неговите недоветности.
