Претседателот повеќе нема поддршка од голем број граѓани, но има контрола врз армијата, полицијата, параполициските сили и криминалците. Тие се неговото главно оружје. Не се сомневам дека е подготвен да употреби најбрутална сила за да остане на власт. Нè очекуваат тешки денови, но мора да бидеме храбри
ДРАГАН ЈОВИЧЕВИЌ
Поради распадот на демократските, институционалните и општествените темели на нашата земја, дел од членството на Српската академија на науките и уметностите побара оставка од претседателот на државата, Александар Вучиќ. Прв меѓу потписниците беше Душан Теодоровиќ, сообраќаен инженер и универзитетски професор. Разговараме со него еден месец откако го поднесе тоа барање, кое државата, како што се очекуваше, целосно го игнорираше. Од сите членови, само дваесет и пет го потпишаа списокот, а во меѓувреме им се придружија уште двајца. Што да се мисли за владата што така се однесува кон интелектуалците? Што да се мисли за медиумите што ги демонизираат студентите во знак на протест? Како да се размислува за претседател кој „победува“ речиси секој ден и става крај на „обоената револуција“? Како изгледа целата слика на општеството, особено денес, осум месеци по падот на настрешницата на железничката станица во Нови Сад?
Падот на натрешницата покажа неверојатно ниво на корупција во нашето општество, целосна неодговорност на владата и нејзината подготвеност да ги заштити виновните, истакнати членови на СНС, по секоја цена, заедно со обвинителството и судовите. Зорана Михајловиќ, Горан Весиќ, Томислав Момировиќ, Маја Гојковиќ и многу други не се под истрага на обвинителството“, рече Теодоровиќ на почетокот на интервјуто за Радар. „На крајот на краиштата, врховниот командант од Андриќевиот венец дури и не се слушна, иако е јасно дека тој беше главната личност што нареди затворање на градилиштето за завршената железничка станица. Нека пресмета сега колку проценти од политичкиот рејтинг доби за едно лице убиено на железничката станица. Јас ги гледам Вучиќ и сите други како соучесници во организираното убиство во Нови Сад. Месеците молчење на режимот, правната „храброст“, избегнување на одговорност и игнорирање на оправданиот граѓански бунт укажуваат на општество во кое членовите на сектата на власт се недопирливи, а граѓаните се угнетени.“
Сето ова не ни се случи случајно. Од 2012 година, Вучиќ почна да ја применува методологијата што го карактеризира секој автократски режим. Тој постави некомпетентни, полуписмени и послушни луѓе од својата партија во парламентот. Во следните чекори, филигранска работа, се справи со војската, полицијата, обвинителствата, судовите и Уставниот суд, насекаде поставувајќи, чекор по чекор, свои послушници, кои во нормални општества не би имале ни такви кариери. Воден од идејата за апсолутна послушност, тој беше, и сè уште е, подготвен да создаде свои институции, поради отпорот што му го пружија некои од постојните. Примери за ова се универзитетите, студентите и адвокатските комори. Ќе донесеме странски универзитети, без разлика какви се, ќе поставиме адвокати, ќе создадеме ново студентско движење, со цел да го постигнеме неоспорното водство на Александар Вучиќ, кој ги обединува државата, партијата и српскиот народ. За секој свој неуспех, а ние претежно живееме во време на неуспеси, режимот бескрупулозно ги обвинува опозициските партии, граѓанските иницијативи и поединците кои се обидуваат да му се спротивстават. Ако ги проучите биографиите на Хитлер и Мусолини и други автократи, можете да видите слични обрасци на однесување и политичко дејствување.“
Дали сегашниот изглед на Белград – рушењето на мостови, Чациленд, кружни текови… – е парадигма на лудилото што го живееме? Дали Ќациленд е всушност најголемата и најдобра инвестиција на претседателот? Што ни кажува со тоа антиестетско и упорно тврдење дека има студенти што седат во паравоен логор? Дали Ќациленд навистина е наменет да биде одбранбена тврдина на претседателот?
-Само психопат можеше да го дизајнира Ќациленд. Пионирскиот парк, со својот сегашен изглед и функција, ни ја испраќа пораката дека, за да се зачува власта, важно е Вучиќ да има армија од верни и послушни платеници. Тие најчесто беа регрутирани од редовите на криминалци, бандити, крадци, примитивци, проститутки и пониските ешалони на СНС. Ќациленд е негова тврдина, симбол на милитаризација, што укажува на желбата на Вучиќ за неограничена моќ. Таа антиестетика, што ја споменувате, е естетика на полуден хулиган.
Апсолутно. Урбанизмот е во голема мера убиен со текот на времето. Беше заменет со инвестициски урбанизам, во кој нема планирање и нема грижа за архитектонското наследство. Белград на вода, приватен проект под покровителство на автократот на власт, се обидува да проголта половина од Белград. Неодамна бев во Канада. Видов дел од градот со стотици куќи стари над сто години. Млади брачни парови често живеат во нив, а дури и кога се менуваат прозорците, тие мора да добијат соодветна дозвола за видот на прозорецот што треба да се инсталира. Под министрите на СНС, половина од Врачар беше срамнета со земја и уништена. Ги снема бисерите на архитектурата и дворовите со трева, цвеќиња и липи. Тие се заменети со брзопроектирани згради каде што квадратен метар се продава за најмалку 5.000 евра, при што повеќето купувачи плаќаат во готово.
Урбанизмот денес, ова се лошо замислени проекти, кои ја игнорираат архитектонската и инженерската професија и го газат јавниот, општествен интерес во корист на профит, огромно збогатување и политичка промоција. Белград е трагичен пример за град кој, за многу краток временски период, беше преуреден според еден човек. Наметнатата естетика на СНС е парадигма на авторитарно лудило. Да напоменеме и дека сите инфраструктурни и извозни работни места се директно поврзани со грабеж и огромно збогатување на истакнати членови на мафијата што владее со Србија.
Кому сè уште можат да му се продаваат тие приказни за Експо, делфинариуми и базени?
-Значителен дел од населението е сиромашно, полуобразовано и далеку од модерна Европа. Со помош на своите „маркетиншки експерти“, мафијашкиот шеф продолжува да продава лаги, илузии и фантазии, токму на осиромашените слоеви на општеството. За време на изборите, нивната лојалност дополнително се зајакнува со гебелсовска пропаганда, пакети маслиново масло и шеќер и помали суми пари за купениот глас.
А од друга страна е студентскиот бунт. Каква е иднината со ваквото однесување на државата кон студентите?
-Општество кое им дозволува на студентите, младите луѓе кои бараат почитување на законот и уредно општество, да бидат изложени на сурови тепања, што резултира со сериозни физички повреди, неоправдано затворање, таблоиди вознемирување и лаги, несомнено е откажување од сопствената иднина. Образованието е основа на секое нормално и уредно општество. Репресијата врз студентите, учениците и професорите само го забрзува распаѓањето на државата и општеството. Србија, за разлика од многу други земји, нема кампуси – мали градови каде што факултети, компјутерски центри, институти, центри за извонредност, библиотеки, спортски терени, студентски домови и театри се наоѓаат на едно место. Наместо да инвестира во иднината, во интелигенција, знаење, кампуси, специјализации и докторски студии на водечките светски универзитети, незрелиот и некомпетентен автократ безгрижно ги троши народните пари, добиени врз основа на неповолно задолжување, на фудбалски стадиони, Експо и слични непрофитабилни глупости. Интересно е што при задолжувањето, Кина е фаворизирана, а ЕУ се избегнува поради потребната транспарентност и контрола на трошењето пари. Нема иднина, ако, за почеток, државата не им обезбеди на сите ученици од основно училиште во Србија бесплатни учебници и ужинки.
Секако, по ослободувањето, потеклото на имотот на Томислав Николиќ, Ана Брнабиќ, Зорана Михајловиќ, Горан Весиќ, Небојша Стефановиќ, Славиша Кокеза и многу, многу други мора итно да се истражи. Се подразбира дека товарот на докажување мора да го носи осомничениот, а не обвинителството.
Како го коментирате фактот дека сè се распаѓа, дека она што е изградено и во што се колне владата се покажува како сомнително? Како ги доживеавте последните отворања на патишта во Србија и сериозните пукнатини во реконструкциите?
-Ова не е случајност. Тоа е резултат на игнорирање на знаењето и инженерската професија од страна на режим на незнајковци, резултат на корупција и забрзување на работите заради профит, корупциски зделки, политички рејтинзи и медиумски спектакл. Министрите за градежништво, урбанизам и транспорт никогаш не се инженери, туку партиски апаратчици и послушници. Церемонијалните отворања на патишта повеќе потсетуваат на циркуски претстави, создадени за да ја задоволат болната суета на еден човек, отколку на означување на завршување на инфраструктурен проект. Кога вагоните се превртуваат, кога ридовите се лизгаат, железницата се свиткува, крошните паѓаат – веќе не е прашање на случајност, туку на корупција, кршење на законските и инженерските прописи и процедури, непрофесионален раководен кадар и неверојатна неодговорност на режимот.
Дали е можно да се спаси автономијата на универзитетот, по вакво несогласување меѓу властите и студентите?
.-Секако е можно, но само преку силна врска меѓу професорите, студентите и пошироката јавност. Автономијата не се добива од Вучиќ, Мацуто и Дејан Вук Станковиќ, таа е наша со години, таа е дел од нашата и европската универзитетска традиција и мора да се брани секој ден. Државните универзитети ќе станат само уште една државна гранка ако не успееме да пружиме најжесток можен отпор на неспособните владетели.
Како е можно да мислевме дека се ослободивме од радикалната реторика?
-Се чини дека голем број српски граѓани живееле во илузија дека демократската форма е доволна за да се обезбеди вистинска демократија. Радикалната реторика не исчезна, туку чекаше погоден момент повторно да се појави. Александар Вучиќ не еволуираше, не претрпе политичка трансформација. Тој само накратко ги сокри постулатите на својата политика. Денес сме сведоци на враќање на таа политика во нејзината оригинална, радикална форма. Вучиќ е еден од најдобрите ученици на Воислав Шешељ и столб на радикалната политика. Да не заборавиме и дека поранешниот министер на Слободан Милошевиќ нè уверуваше, во изминатите тринаесет години, дека го карактеризира патолошко лажење, дека нема чувство на одговорност, вина и емпатија. Постојано го кршеше Уставот и општествените и правните норми, покажуваше импулсивност и неспособност за долгорочно планирање. За негова заслуга, тој ја усоврши уметноста на манипулација. Не знам дали личноста што се однесува вака е психопат и дали е способна да ги извршува должностите на претседателот на Србија. Здружението на невропсихијатри на Србија сигурно би можело да го знае тоа. Сигурен сум дека тој знае, исто како што сум сигурен дека ова здружение избра молчење и молчење.
Дали ова значи дека целиот овој хаос може да се спореди со Земун во деведесеттите?
-Да, тоа е истиот модел, само во поголем обем. Радикалите напредуваа. Главниот радикал ја приватизираше државата и создаде некомпетентен центар на моќ на Андриќев венц. Во Србија постојат паралелни структури и параполициски сили. Насилството е главно средство за контрола и управување со општеството. Сето ова потсетува на Земун од деведесеттите, со таа разлика што сега е на ниво на целата земја.
Бевте меѓу потписниците на петицијата на Српската академија на науките и уметностите за импичмент на претседателот. Заедно со вас, 26 други членови го потпишаа истиот документ. Дали е многу или малку?
-Во морална и историска смисла, само 27 потписници од 130 редовни и дописни членови на САНУ се поразително малку. Бидејќи, кога радикалната влада со години убива институции, гази по достоинството на граѓаните, злоупотребува и искривува историја, краде избори, ги потиснува граѓаните и студентите, ја силува Србија и ја претвора во гола диктатура, тогаш молчењето може да се протолкува како еден вид соучесништво. САНУ, како највисока научна, уметничка, интелектуална и треба да биде морална институција, не смее да биде глув набљудувач, не смее да се преправа дека не ги слуша плачите на српската младина и дека не ги гледа поворките на обесправените луѓе. САНУ е посветена на вистината. Граѓаните на Србија сакаат да слушнат гласови што одекнуваат надвор од амфитеатрите, лабораториите, библиотеките и уметничките студија. Моментот во кој живееме бара САНУ да биде не само симбол на интелектуален престиж, туку и совест на една нација и една држава. Од членовите на Академијата се очекува да видат подалеку, да кажат што мислат многу граѓани, да инспирираат со својот пример, да бидат првите што ќе се движат кога мнозинството молчи. Во време кога студентите и граѓаните покажаа достоинство и одговорност, САНУ мора да покаже дека му припаѓа на народот, а не на владата. Сакам тоа целосно да се случи.
Како би изгледала Србија без Вучиќ, што по него?
-По падот на Берлинскиот ѕид во 1989 година, додека многу земји од Централна и Источна Европа тргнаа по патот на демократијата, граѓанското општество и европската интеграција, Србија избра националистички модел на општество како идеолошки и политички ‘рбет на својата иднина. Говорот на Милошевиќ на Газиместан во 1989 година, пред стотици илјади луѓе, симболично го означи почетокот на националистичката мобилизација под маската на одбрана на Србија. Времето на Милошевиќ беше обележано со распад на Југославија, војни, воени злосторства, мртви, ранети и протерани луѓе, уништена економија и хиперинфлација, санкции, бомбардирање и меѓународна изолација на Србија. Заедно со Милошевиќ, Шешељ имаше големо политичко влијание во Србија во 1990-тите. Неговата политика претставува екстремна форма на шовинистички и агресивен национализам. Шешељ отворено се залагаше за идеите за Голема Србија, етничко чистење и нетолеранција кон малцинствата. Неговиот политички речник, кој потсетува на темните времиња на Европа во триесеттите и четириесеттите години на 20 век, остави длабоки траги во општественото ткиво на Србија. За разлика од Шешељ, Коштуница беше салонски националист, дотеран интелектуалец со конзервативни ставови, кој имплицитно ја негираше потребата од соочување со минатото.
Неговите постапки ги забавија, па дури и ги направија демократските процеси во Србија попасивни. Голем виновник е што лустрацијата не беше спроведена по 5 октомври 2000 година. И покрај јавно искажаниот став на Зоран Ѓинѓиќ дека сите вработени во полицијата, судството и РТС треба веднаш да бидат отпуштени и дека, по извршените проверки, дел од нив треба да се вратат на работа и да изградат нови институции, мнозинството што одлучи беше во корист на „легализмот“ на Коштуница. Ова само значеше дека законите донесени од Слободан Милошевиќ ќе продолжат да ги спроведуваат луѓето назначени од Слободан Милошевиќ! Да се потсетиме само на задржувањето на генералот Павковиќ како началник на Генералштабот, или на разбирањето на бунтот на Црвените беретки. Воислав Коштуница 2.0, професор, литературен историчар и јавен застапник на таканаречениот српски интегрализам.
Иако на прв поглед неговите настапи се разликуваат од бруталната реторика од 1990-тите, суштината на неговата идеологија останува длабоко националистичка. Неодамна објави и промовираше збирка песни од осудениот воен злосторник Радован Караџиќ. Приказната што ја нуди е само порафинирана верзија на приказната што добро ја знаеме и која веќе ја турна оваа несреќна земја во војни, изолација и морална бездна. Националистички концепт на општеството – тоа беше погрешна и катастрофална политика на српскиот народ. Ова мора да се разбере, препознае и да допре до свеста на голем број граѓани. По Вучиќ, Србија мора веднаш да стави крај на националистичките испади, негирањето на злосторствата и геноцидот и величењето на осудените криминалци. Одредени политички партии, групи граѓани и поединци овие денови, со посетата на Сребреница, го посочија патот што мора да го следиме, по падот на радикалниот режим.
Дали на земјата ѝ е потребна обединета сила на граѓани, студенти, невладини организации, опозиција?
Тоа е единствениот начин. Без заеднички фронт на отпор кон непопуларниот режим, нема да има промени во Србија. Шансите за формирање движење способно да ја победи мафијата се таму. Иднината на Србија не смее да им припаѓа на националистичките сили. Србија конечно мора да избере граѓанско, демократско општество, подготвено да се соочи со минатото, да воспостави владеење на правото и да развие пријателски односи во регионот.
Да. Режимот ги користи медиумите како оружје. Неговите „медиуми“ не се за информации, туку за ширење страв, омраза и мобилизирање на членството. Таблоидите постојано спроведуваат стратегија на поларизација, каде што секој што е дури и малку различен станува непријател. Во таква атмосфера, конфликтите во српското општество се реална опасност.
Дали лошиот резултат во Косјериќ и Зајечар е причината зошто претседателот избегнува предвремени избори?
-Секако. Тие резултати се сигнал за арогантниот владетел дека изборниот механизам на кражба и измама, кој е испробан многу пати, повеќе не работи толку успешно како порано. Нему му е јасно дека ако не можел да триумфира дури ни со закани, уцени и купување гласови, ризикот од пораз на национално ниво се зголемува. Александар Вучиќ сега одложува. Тоа не е моментална политичка тактика, туку страв. Тој се чувствува себеси, ноќе, кога не може да спие, дека е исплашен. Го разбирам затоа што неговата иднина, ако не беше на власт, е затвор или емиграција.
(целото интервју прочитајте го на https://radar.nova.rs/politika/dusan-teodorovic-cacilend-intervju/)
