Детален поглед на извештајот на Марио Драги: за иновации, управување, војска, суровини и литиум
ОГЊЕН ТЕРЗИН
Поранешниот италијански премиер и гувернер на Европската централна банка, Марио Драги, на почетокот на месецот ѝ претстави на јавноста многу темелен и опсежен извештај за релаксирањето на економијата на Европската унија и зголемувањето на нејзината конкурентност во однос на САД и Кина.
Од извештајот на повеќе од 300 страници, Big Stories извлече и сумираше неколку од најинтересните делови. За тоа дали Европската унија може да фати технолошки чекор со САД, за одбранбената индустрија, литиумот и другите критични минерали и суровини…
ЕНЕРГИЈА Марио Драги на почетокот на извештајот посочува дека енергијата е клучниот проблем на конкурентноста на Европската унија во однос на другите региони во светот.
Драги вели дека огромен проблем е што цените на енергетските производи многу се разликуваат меѓу земјите-членки на ЕУ. Нестабилноста на цените е исто така значаен фактор, кој ги кочи енергетски интензивните индустрии и целокупната економија.
Малопродажните и големопродажните цени на бензинот моментално се меѓу три до пет пати повисоки од цените во САД, додека историски цените на ЕУ биле два до три пати повисоки од цените во САД, а малопродажните цени на електричната енергија – особено оние за индустрискиот сектор – во моментов се два до три пати повисоки од цените во САД и Кина.
Драги ја наведува енергетската криза како причина за разликите во цените во земјите на ЕУ. Иако во минатото во земјите на ЕУ малопродажните цени на електричната енергија за индустријата се приближуваа, енергетската криза го промени тој тренд. Ова во голема мера е последица на хетерогените национални мерки што ги применуваат земјите-членки при решавање на кризата и на фактот дека Русија не ги снабдува со енергија сите членки подеднакво. Сето тоа, на крајот, се одрази на малопродажните цени на енергијата, односно на цените што ги плаќаат потрошувачите. Така, ЕУ се најде во ситуација кога, на пример, во некои земји граѓаните плаќаат повеќе од 250 евра за струја, а во други 100 евра.
Опсегот меѓу највисоките и најниските цени на енергијата во земјите на ЕУ се удвои во 2022 година, а потоа се зголеми за уште 15 проценти следната година. Високите цени на енергетските производи се одразуваат и во инвестициите. Минатата година околу 60 отсто од европските компании потврдија дека цените на енергијата се главната пречка за инвестициите. Се чини дека помина ерата на брзиот раст на светската трговија, при што компаниите од ЕУ се соочуваат со поголема конкуренција од странство и помал пристап до странските пазари. Европа одеднаш го загуби својот најважен снабдувач со енергија, Русија.
Сето ова на крајот води кон тоа ЕУ да мора да увезува се повеќе и повеќе необновливи извори на енергија. Според Меѓународната агенција за енергетика (ИЕА), сумата што Европа ја издвојува за увоз на необновливи извори на енергија во периодот од 2019 до 2023 година се зголемила од 341 милијарди евра на 416 милијарди евра.
Подобро би било ЕУ да ги искористи тие пари за инвестирање во инфраструктура, иновации, образование и други области, кои се од суштинско значење за развиените економии, за да ја задржат нивната конкурентска предност на глобалните пазари.
ТЕХНОЛОГИЈА Драги тврди дека постои се поголем јаз меѓу Европа и САД во областа на технолошкиот развој и иновациите, а како главна причина го посочува стагнантното инвестирање на ЕУ во истражување и иновации. Тој објаснува дека трите американски компании кои инвестираат најмногу во истражување и иновации постојано се прилагодувале на новите потреби и предизвици (преминот од автомобилската и фармацевтската индустрија кон хардвер и софтвер и конечно преминот кон дигиталниот сектор) и дека ЕУ, наспроти тоа, „остана статична“ и дека сè уште автомобилските компании трошат најмногу на истражување и иновации.
Како што напиша Миша Бркиќ во својот текст за Големи приказни, Драги наведува дека Европа во голема мера ја пропушти дигиталната револуција предводена од Интернет и зголемувањето на продуктивноста што го донесе оваа револуција, а тоа го илустрира со неколку примери: само четири од 50-те најдобри светски технолошки компании од Европа, нема ниту една компанија од ЕУ со пазарна капитализација од повеќе од 100 милијарди евра која е основана од нула во последните педесет години (во тој период се создадени сите шест американски компании со вредност од повеќе од трилион евра), помеѓу 2008 и 2021 година, секој трет „еднорог“ основан во Европа како стартап се преселил во САД, а во 2021 година европските компании потрошиле 270 милијарди евра помалку за истражување и иновации од американските компании.
Така, Европа троши само на „презрели технологии“, каде што продуктивноста се забавува. Овој проблем е надополнет со „регулаторни и јурисдикциски пречки“ кои го спречуваат ширењето на новите технологии, а Драги вели дека затоа многу иновативни компании се свртуваат кон американските финансиери и бараат да се прошират на американскиот, а не на европскиот пазар. Причината е многу едноставна: проширувањето на американскиот пазар е попрофитабилно отколку справувањето со фрагментираните пазари на земјите-членки на ЕУ. Затоа Драги се залага за целосна имплементација на единствениот европски пазар, бидејќи, споменатата фрагментација им отежнува на компаниите да се прошират и да заработат повеќе.
Формирањето на тој единствен пазар, сепак, во никој случај не е лесна задача. Европската унија е многу хетерогена, на нејзината територија се зборуваат 24 официјални јазици, постојат значителни политички и културни разлики меѓу членките, разлики во БДП по глава на жител, во нивоата на технолошка зрелост. Поради сите споменати фактори, ЕУ во споредба со САД е далеку од позицијата на водечка сила во областа на создавање и развој на технологии.
ВЕШТАЧКА ИНТЕЛИГЕНЦИЈА Во извештајот на Драги се наведува дека ЕУ треба да се посвети на развојот во областа на вештачката интелигенција, бидејќи Драги овој момент го гледа како „врв на уште една дигитална револуција“.
ЕУ не ја презеде улогата на лидер ниту во „првата (интернет) дигитална револуција“ ниту во „облак компјутерите“ во кои целосно доминираат американските компании.
Сепак, Драги тврди дека Европа сè уште има време да се фати и да почне да нуди софистицирани апликации за вештачка интелигенција кои, според него, фундаментално ќе сменат „неколку индустрии во кои Европа е особено силна“, а во исто време ќе станат неопходни доколку европските компании сакаат да останат лидери во нивните сектори.
Трите американски компании кои инвестираат најмногу во истражување и иновации постојано се прилагодуваат на новите потреби и предизвици, додека во ЕУ, автомобилските компании продолжуваат да трошат најмногу на иновации
Затоа ЕУ мора да работи на развивање меѓуиндустриска координација и размена на податоци со цел да се забрза интеграцијата на вештачката интелигенција во европската индустрија, но и да се користат нејзините „капацитети на суперкомпјутер“ со нивно проширување на „иновативни компании што се појавуваат во старт-ап“.
Споделувањето на податоци и индустриската соработка би се засновале на „Планот за вертикални приоритети за вештачка интелигенција“ на Драги, кој има за цел „да го забрза развојот на вештачката интелигенција во десет стратешки сектори каде што бизнис моделите на ЕУ најмногу би имале корист од воведувањето на вештачка интелигенција (автомобили, роботика, енергија, телекомуникации, земјоделство, авијација, одбрана, фармацевтски производи итн.)
ОДБРАМБЕНА ИНДУСТРИЈА Според Драги, европската одбранбена индустрија се соочува со сериозни предизвици во областа на иновациите, меѓународната зависност и јавната потрошувачка. Тој вели дека земјите-членки генерално не ја користат координацијата на ниво на Европската унија, како и можностите за стандардизација, интероперабилност, заеднички набавки и одржување или здружување и споделување на ресурсите. Ова резултира со некоординирани, несоодветни и неефикасни трошоци за одбраната, што резултира со тоа што САД трошат речиси три пати повеќе од Европската унија, а на крајот Европа не може да развие воена опрема од следната генерација и да држи чекор со иновациите.
Во текот на изминатата деценија, земјите на ЕУ го сменија трендот на недоволно инвестирање во одбранбената индустрија што следеше по Втората светска војна – при што повеќето земји-членки се обврзаа да потрошат најмалку 2 отсто од својот БДП за воени цели. По неколку години недоволно инвестирање, ЕУ ќе мора да работи напорно за да го обнови својот индустриски капацитет и, соодветно, да го зголеми својот воен капацитет.
(продолжува)
