ЕПИСКОП ГРИГОРИЕ
Ова е генерација која гледа многу над и подалеку од бесмислените и деструктивни поделби и омраза и ми се чини дека конечно има надеж за нив, за нас, за сите
Да се биде човек денес во Србија значи, во најмала рака, да се застане со нашите деца. Ако сме одговорни и чесни граѓани, ако сме, како што би рекол патријархот Павле, едноставно луѓе, ќе ги слушаме. Ова е генерација која гледа многу над и подалеку од бесмислените и деструктивни поделби и омраза и ми се чини дека конечно има надеж за нив, за нас, за сите.
Овој текст им го посветувам на нашите храбри и паметни студенти, гледајќи ги како праведни луѓе кои доаѓаат да се спасат и себеси и нас. Ние сме истрошени и дотраени.
Пред неколку дена прочитав дека според избор на лингвисти од Филолошкото друштво „Зборови“, зборот на годината во Србија е прогласен „настрешница“. Изборот не ме изненади, но сепак ме вознемири. Сакав да кажам дека затоа што тој збор внесе во нашето секојдневие неподнослива, продорна неизвесност која допира до коски. Сепак, морам да додадам една корекција: не се работи за неизвесност, туку токму за сигурноста на она што произлегува кога не се игнорираат само познатите „правила на професијата“, туку и елементарната хуманост.
Настрешницата е моќна метафора во секоја смисла. Но, пресвртните точки во животот на поединецот и општеството се појавуваат кога ќе се изгуби границата помеѓу метафората и реалноста. И токму тоа ни се случи. Настрешницата, која требаше да ги заштити оние под неа од природни катастрофи, во дел од секундата се претвори во гилотина која им се сруши на главите. Она што е особено страшно е фактот што во овој (наш) пад е изгубена границата меѓу нештата и луѓето, меѓу несреќата и криминалот.
Долго пред бетонската настрешница постоеше чувство на одговорност и хуманост.
Настрешницата, всушност, не падна сама по себе: ја срушија, со сопствена работа или не – и се уште се надеваме дека ќе се дознае што е можно поскоро – од оние кои ја презедоа одговорноста за безбедноста на оние врз кои се урна. Тоа значи дека долго пред да падне бетонската настрешница на железничката станица во Нови Сад, паднала многу поважна „крошна“, а тоа била свеста за одговорност и хуманост. Или можеби се работи за серија падови предизвикани од човечкиот фактор, што е особено болно и отрезнувачко, бидејќи во овие падови човекот целосно се поистоветил со своето (не)дејствување.
Од пролетта ’92. бев вклучен во организирање студентски протести. И тогаш, дури сега сфаќам, протестите беа поттикнати од падот на настрешницата. Таа крошна се викала Југославија. Долго време ме вознемируваше прашањето зошто ние, тогашните студенти, сè уште не можевме да ја завршиме приказната.
Главната причина е што тогаш, и покрај се, не разбравме што се случило, не сфативме дека тендата паднала. Станавме уште повеќе збунети кога почнаа да пристигнуваат вести за многумина кои умреле под неа. Иако некои од нас изгубија најблиски во неговиот колапс, не разбравме целосно што се случува. Зошто? Оти, дури сега ми стана појасно, ние самите бевме под неа. Војната беше волшебниот збор на спасението за сите виновници одговорни за нејзиниот пад. Војната им овозможи да избегнат одговорност, а за многумина таа стана терен за збогатување, а богами и простор за убивање невини.
Настрешницата со тоа прекрасно име долго ни паѓаше, ни ги кршеше коските, без да можеме конечно да се засолниме под неа. И сето тоа ми стана толку очигледно кога видов како денешните студенти се однесуваат во оваа сегашна тешка ситуација.
Младите денес не сакаат да поддржат зграда која неминовно се урива.
Гледајќи што прават и што зборуваат, почнав длабоко да верувам дека конечно имаме генерација на млади луѓе кои се способни да ги нарекуваат работите со нивното вистинско име и да го погодат срцето на проблемот со зборови и дела. Затоа што не сакаат да застанат пред ѕид што паѓа, ниту пак да поддржат зграда која неминовно се урива. Иако новосадската трагедија несомнено длабоко не погоди сите нас, младите луѓе, свесни за фактот дека некој од нив/нас можеше да биде под настрешницата на железничката станица на тој кобен 1-ви ноември, решија да не бидат само жртви на она што ни се случи. „го најдоа“, тие веќе презедоа одговорност – а тоа значи дека и метафорично и буквално решија да престанат да стојат под тенди и да излезат.
Иако новосадската трагедија длабоко не погоди сите нас, младите решија да не бидат обични жртви на она што „ни се случи“, туку презедоа одговорност и решија да престанат да стојат под настрешниците и да излезат од под нив.
Постојат неколку причини зошто тоа е можно и ќе се обидам да објаснам како ја разбирам целата работа. Иако, морам да нагласам, цело време се чувствувам непријатно да зборувам за оваа трагедија како метафора, бидејќи кога ќе помислам на конкретните луѓе кои ги загубија своите најблиски тој ден пред железничката станица во Нови Сад, повеќе би сакал да го затворам лаптопот. и да молчам. Меѓутоа, овие деца кои на таков достоинствен начин им оддаваат почит на жртвите ме охрабруваат и обврзуваат да продолжам.
Значи, денешните студенти и млади, и покрај тоа што повеќе од една деценија живеат во политички систем кој е вистински изолационистички, во никој случај не се изолирани. Напротив, тие се отворени и еден кон друг и кон светот. Многумина од нив имаат директно искуство од животот во регулирано општество бидејќи студираат во странство или едноставно патуваат и се во интензивен и постојан контакт со своите пријатели и колеги од цела Европа и светот. Имам впечаток дека ова е генерација која гледа многу над и подалеку од бесмислените и деструктивни поделби и омрази кои ги претворија нашите убави земји и региони во места од кои луѓето бегаат без грижа. Со други зборови, ми се чини дека конечно има надеж за нив, за нас, за сите.
И додека размислувам за студентите кои се борат за својата чест, за нивните родители и за сите нас, ми доаѓа на ум сцена од познатата серија „Саалаш во Малиот рит“, кога уапсениот ученик го бранат децата од озлогласениот Шицер со натпис „Студентот не го запали житото“ . И тогаш, во таа трогателна приказна, и ученикот и децата ја бранеа честа на своите родители. Денеска пред сите институции во Србија би сакал да напишам: „Единствено што знаеме е дека настрешницата не е урната од студенти“.
Кукавички и лицемерно е да се бодрат младите од страна.
Во секој случај, тешко ми е да опишам колку стојам со овие деца или, поискрено, со надежта што ја разбудиле во нас. Тие, всушност, ја бранат нашата чест, нашето достоинство. И колку и да е тешко да се соочиме со фактот дека нашата чест и нашето достоинство треба да се бранат – затоа што тоа значи дека ние самите не успеавме да ги одбраниме – нема ништо поубаво од тоа да се знае дека има наследници кои се способни. така.
Меѓутоа, во исто време ме мачи сознанието дека малку ми е срам да признаам гласно, но нема смисла ниту да го турнам под тепих. Зарем не е лицемерно и кукавички да се бодрат и да им аплаудираме на овие млади луѓе отстрана – како да сме во театар, а не во реалниот живот – очекувајќи од нив самите да го понесат товарот, кој, ако и малку сме искрено, дали на нивните раменици падна нашата вина? Зарем не е сурово, нереално и пред се неправедно да се очекува од нив самите да кажат се во името на сите нас?
Да, тие се борат за својата иднина и точно е дека овој свет, да ја употребувам таа веќе истрошена фраза, им е оставен на нив, но каква порака им праќаме и на што ги учиме очекувајќи да ја поправат нашата грешки и да го поправат светот што самите го создаваат ние го расипавме? И уште поважно, колку долго ќе можат сами да издржат и дали навистина имаме право да очекуваме да продолжат или да се разочараме ако се откажат, бидејќи сè уште ги ризикуваат своите животи и студиите се повеќе и повеќе секој ден. Да бидеме фер, барем да ги имаме на ум овие факти.
Тешко ми е да опишам колку стојам со тие деца или, поискрено, со надежта што ја разбудиле во нас. Ја бранат и нашата чест, нашето достоинство. И нема ништо поубаво од тоа да се знае дека има наследници кои се способни да го направат тоа.
Имајќи го сето ова предвид, да се биде човек денес во Србија значи, во најмала рака, да се застане со нашите деца. Пред се, затоа што нивните цели се човечки – да го користат јазикот на патријархот Павле, а добро знаеме како се однесувал во свое време и во слична ситуација. А тоа што нивните цели се човечки значи дека се божествено возвишени и благородни, т.е. Кристијан во најдлабока смисла на зборот.
Но, овој увид не смее да остане само на ниво на зборови за нашите деца – затоа што зборовите можат да бидат лоша маска за сопствената корупција и глупост. Затоа мораме да ги поткрепиме нашите зборови со дела. Ако сме одговорни и чесни граѓани, ако сме – што би рекол патријархот Павле – едноставно луѓе, ќе ги слушаме тие деца. Замислете само дека тоа беше 1991/1992 година. Ако постарите го слушаа плачот на студентите – колку помалку ќе беше нашата трагедија која трае со децении.
(radar.rs)