Со развојот на технологијата, зголемениот интерес за искачување на највисоката планина на планетата, се појавија агенции кои беа специјализирани за организирање експедиции до највисоките врвови на Хималаите
ЗЕХРУДИН ИСАКОВИЌ
Деновиве, добри вести пристигнаа директно од врвот на Монт Еверест. Како четврти Босанец во историјата, остатокот од светот гледаше во Сараевецот Томислав Цвитанушиќ, кој го развиори знамето на Босна и Херцеговина горе. Успеа откако се бореше со силен страничен ветер, екстремни минуси, отежнато дишење и по целоноќно „ползење“ на јужната падина на оваа падина. Достоен за почит!
Инаку, последното искачување до Еверест, ако го искачите од јужната непалска страна, започнува од седлото кое е високо речиси 8.000 метри. Обично започнува околу 21 часот по непалско време.
Чекор по чекор, инч по инч, буквално по 15 сантиметри одеднаш, незабележливо напредувате по падината што изгледа бескрајно долга, ужасно висока и темна. Реално, на психолошки план, вие сте всушност на работ да се откажете цело време. Затоа, последното искачување е тест за вашата решеност да го достигнете врвот. И токму кога можеби ќе одлучите да се откажете, свети светло на бунт – се подготвувавте за ова година или две, сонувавте за овој момент можеби цел живот.
Најдобриот хрватски алпинист, Стипе Божиќ, двократен „освојувач“ на Еверест, често повторува: „Искачувањето до врвот е само првото полувреме – дефинитивно треба и да се вратите во долината“.
А токму за враќањето ви треба концентрација, за да ги контролирате чекорите, правилно користете го апаратот „Зимар“, со кој сте прикачени на фиксно јаже… Еден погрешен потег и можете да се најдете илјада, два метри подолу, на долните падини на Еверест, во една од многуте глацијални пукнатини. Тоа им се случи на голем број планинари.
Но, додека се влечете кон врвот со последните атоми сила, не сте свесни за тоа.
Развивате знаме, лого на спонзор или некој друг важен предмет и правите селфи што ќе ви го одбележи животот.
Го постигнавте вашиот повеќегодишен сон. Целосно заслужени моменти на голема среќа.
ДОБА НА ПРЕСТИЖ И РОМАНСА Сер Едмунд Хилари и Шерпа Норгај Тенсинг го направија првото искачување на Еверест под британското знаме. Двајцата се договорија дека никогаш нема да се знае кој точно прв стапнал на врвот. Фер!
И фер е да се каже дека припадник на Шерпа, луѓето кои ги населуваат овие планини, чиј составен дел се тие, завршил на врвот. Овој историски чин се случил на 29 мај 1953 година. Тоа беше време на слава и гордост за британската круна. Во тоа време, освојувањето на најекстремната точка на планетата беше прашање на национална гордост и моќ.
После нив, границите ги помести тиролскиот алпинист, многумина би рекле најдобриот на сите времиња, Рајнхолд Меснер. Тој е првиот човек кој се искачи на Еверест без дополнителен кислород. Иако немаше интернет, оваа вест се прошири низ светот со брзина на светлината. Имено, тогаш не се знаеше дали воопшто е можно човечкиот организам да ги поднесе овие околности. Меснер со својот пример покажа дека може.
Денеска, сите планинари кои „се држат за себе“ се искачуваат на Еверест без дополнителен кислород.
По Меснер, во 1979 година, невообичаено силна планинарска експедиција од Југославија се искачи на највисокиот врв преку многу тешкиот западен гребен. Ова ги подигна тогашните алпинисти до олимписките височини. Јернеј Нејц Заплотник, Андреј Штремфељ, Стане Белак Шрауф и Стипе Божиќ беа пречекани како херои на аеродромот по враќање во Југославија. Заедно со остатокот од тимот станаа национални херои. Во таа група на познати личности имало и двајца Мухамеди – Гафиќ и Шишиќ од Босна и Херцеговина, кои се уште со задоволство се сеќаваат на оваа епска експедиција.
И таа експедиција беше невообичаено голема: планинарите патуваа до Катманду во три групи. Тони опрема беа испорачани во базниот камп на надморска височина од 5.000 метри. Биле ангажирани повеќе од 500 носачи. Подножјето на Еверест се приближувало со недели. Немало безбедни патишта. Моравме да изградиме импровизирани мостови, да шетаме студени реки, да поправаме џипови и да носиме товар од 20 килограми на грб…
Многу повеќе национални експедиции се обиделе и успеале да направат нови и тешки, херојски искачувања на Монт Еверест.
КОМЕРЦИЈАЛИЗАЦИЈА НА ИСКАЧУВАЊЕТО НА ЕВЕРЕСТ
Во меѓувреме, со развојот на технологијата, зголемениот интерес за искачување на највисоката планина на планетата, се појавија агенции кои беа специјализирани за организирање експедиции до највисоките врвови на Хималаите. Името „комерцијална експедиција“ брзо стана познато во јавноста по овој метод на качување. Низ децениската комерцијализација, удобноста и трошоците за искачување на Монт Еверест се зголемија.
Денес хималајските агенции нудат моќен комфор. Во базниот камп ве очекува целосна услуга: удобен шатор, двоен душек, три оброци дневно… дури имате луксуз да се туширате со загреана вода. Пријателскиот персонал е обучен да ви даде корисен совет, тие стануваат ваши тренери. Клучната помош е во начинот на кој се аклиматизирате: многу течности дневно (четири литри), постојано движење, квалитетна исхрана, протеини, витамини… горе-долу се е познато.
Од базниот камп до самитот, шерпасите секоја година го поправаат јажето. Критичниот дел е кај падот на мразот на глечерот Хумбу. Оваа ледена река се движи секој ден за неколку сантиметри, па не е невообичаено патот што е фиксиран преку неа да исчезне преку ноќ.
Услугата на агенцијата вклучува и боци со кислород во камповите на голема надморска височина, готвење и топење мраз на тие височини, поставување шатори и пријателство кое има психотерапевтски ефект.
Поради сите овие релјефи, од година во година се зголемува интересот за искачување на највисоката планина во светот. Областа на Еверест стана претесна за сите засегнати.
Паралелно со ова, центарот на гравитација на искачувањето на Еверест се поместува од колективното („успехот на еден е успех на сите“) кон поединецот („успехот не е успех ако не е мој“). Од чиста љубов кон планините, на кои се базираа пионерските експедиции, мотивацијата беше пренасочена (и) во други правци.
ИНДИВИЛИДДУАЛИЗМОТ ПРЕРАСНУВА ВО ЕГОИЗАМ Највисоката точка на светот стана интересна за различни ликови: од авантуристи желни за слава до неподготвени планинари, кои се измамени од сите овие удобности и одат таму каде што не им е местото.
Така, денес одењето на Еверест се карактеризира со индивидуализам, кој понекогаш преминува во егоизам.
Затоа, на пример, неодамнешната вест дека еден алпинист се откажал на врвот за да се обиде да спаси друг – кој беспомошно лежел на патот, а покрај него со часови поминувале други луѓе ладно пуштајќи го да умре – всушност е сензација. невидена милост. Иако овој чин беше земАн здраво за готово во претходните експедиции.
Сите овие околности, плус фактот дека искачувањето на Еверест на овој начин е лишено од технички тешкотии, го наведоа познатиот Рајнхолд Меснер да заклучи дека денешното искачување на Монт Еверест со помош на комерцијални агенции повеќе личи на забава во Дизниленд отколку на сериозно искачување на планинските врвови на Хималаите.
Слично мислење има и познатата словенечка алпинистка Вики Грошељ (се искачила на 10 од 14 хималајски врвови над 8.000 метри), која искачувањето на Еверест и другите врвови на Хималаите со помош на комерцијални експедиции го нарекува „екстремен туризам“, негирајќи им го префиксот „алпинист “.
СЕПАК НИКОГАШ НЕМА ДА БИДЕ ЛЕСНО Сепак, би рекол дека и покрај сето олеснување, искачувањето на Монт Еверест не е и веројатно никогаш нема да биде лесно.
Не можете да платите за да го запрете ветрот. Не можете да платите за да ги запрете лавините. Не можете да платите за процепите на глечерот Хумбу да исчезнат додека сте крај него. Искачувањето на Еверест е опасно – и така ќе остане без оглед на сето олеснување.
Но, да се вратиме на вестите од почетокот на текстот.
Томислав Цвитанушиќ не случајно се искачи на Монт Еверест. Тоа е резултат на долгогодишна систематска работа, спортски живот и голема желба.
Да потсетиме, Томо пред Еверест се искачи на островот Пик, Аконкагва, Денали, Матерхорн… Да потсетиме дека првиот БХ. триатлонец и дека цел живот се занимава со спорт. Со оваа позадина, искачувањето на Монт Еверест беше логична секвенца за Том, а јас го гледам на уште технички потешки и предизвикувачки врвови.
Авторот беше член на меѓународната експедиција на Монт Еверест (8.848 метри надморска височина) во 2009 година и на врвот Чо Оју (8.201 метар) една година подоцна
