ДАНИЦА ПОПОВИЌ
Трамп воведува царини како да е 1950 година. Тој би сакал да врати работни места во САД, а стапката на невработеност е околу четири проценти, колку што беше на почетокот на глобализацијата, бидејќи образованите Американци заштедиле или нашле уште подобри работни места. Американските „чаци“, за жал, не се меѓу нив
Зошто никој не може да го обнови индустриското производство?
Постојат многу одговори, како на пример свештеникот кој му објаснува на царот зошто камбаните не се слушаат. Имаше сто одговори, еден беше фатален: немаше ѕвонче.
Како исчезнаа работните места? Еден дел е проголтан од автоматизацијата. Роботите не бараат плата, не доцнат на работа и не бараат здравствено осигурување. И кога компанијата може да произведува повеќе стоки со помалку работници, секако дека ќе го стори тоа. И сега, еве ја фаталната вистина за Трамп: враќањето на индустриското производство сигурно не би значело враќање на луѓето во фабриките. Зошто? Затоа што не е 1950 година. Тие работни места се едноставно минато.
Во очите на работодавците, САД имаат уште поголем проблем: американските плати се огромни! Затоа голем број американски фабрики се преселија во Кина и немаат намера да се вратат дома. Во 2011 година, тогашниот претседател Обама го прашал Стив Џобс на вечера колку би чинело враќањето на iPhone од Кина во САД, а тој добил одговор – тие работни места нема да се вратат во Америка! Од една причина – iPhone што би се произведувал во САД не би чинел илјада, туку повеќе од три илјади долари!
За работодавците во САД, американските плати се огромни. Затоа ги преселија фабриките во Кина и немаат намера да ги вратат дома. Ова е она што Стив Џобс му го објасни на Обама уште во 2011 година, бидејќи iPhone што би се произведувал во САД не би чинел илјада, туку повеќе од три илјади долари.
Дали има зрно разум во тезата на Трамп дека САД не треба да бележат дефицит во надворешната трговија? Секако дека постои. Таквото верување било широко распространето меѓу сите монарси во 18 век, бидејќи вишокот во државната каса бил извор на пари за водење војни, бидејќи без тој вишок немало војска, немало топови, муниција, храна…
Сега, тој пристап е обратен од 1776 година, кога Адам Смит ја објавил „Богатството на народите“. Оттогаш е сосема поинаку. Основата на победничките државни стратегии е акцентот на економскиот раст, со задолжување. Вишокот е чист луксуз, бидејќи, тогаш трошите помалку отколку што сте заработиле! И сите го сакаат спротивното – да потрошат што е можно повеќе, а долгот да го платат утре!
Едноставно така, САД, со дефицити и солиден раст, станаа најсилната економска и политичка сила во светот. И како се ослободуваат од долгови? Така што еднаш на секои три, четири или пет години, САД објавуваат неколку пронајдоци во областа на информатичката технологија, фармацевтската индустрија, биотехнологијата, летачките автомобили и што уште не, а со профитот од извозот не само што покриваат дефицити, туку и обезбедуваат нов економски раст, базиран на технички напредок!
Кога Трамп вели „мора да вратиме работни места во САД“, човек навистина се прашува – кои работни места? Индустријата во САД денес сочинува едвај десет проценти од производството, а образованието има ист удел!
И што прави Трамп? Тој воведува царини за да спаси работни места што умираат, а од динамични сектори како што се образованието, туризмот, осигурувањето, финансиите – брутално ги протерува имигрантите со легални визи, стипендии и работни места на американските универзитети. И тогаш кој ќе го продолжи американскиот сон – да најде нешто, да заработи пари, да стане познат, да остави трага?
Трамп сега се обидува да им врати работни места, добри плати и општествен статус на долго отпуштените работници, а тоа не може да се случи. Сè тргна наопаку од 2000-тите, кога Кинезите почнаа да навлегуваат на американскиот пазар за кошули, патики, соларни панели, компјутери, мобилни телефони…
Навистина, колку штета направија Кинезите со затворањето на толку многу работни места во САД? Колкава е стапката на невработеност? Нема да веруваш. На почетокот на глобализацијата, во 2000 година, невработеноста во САД беше околу четири проценти. А денес? Четири проценти. Или помалку..
Образованите Американци спасиле или нашле уште подобри работни места, но американските „измамници“, за жал, не. Тој ќе остане во временската машина за време на траењето на ова претседателство, или додека Трамп магично не се предомисли. Сигурен сум дека ни тој самиот не го знае тоа во овој момент.
