Во последно време е очигледно дека владата се обидува да го контролира театарот преку менаџерите, познати актери, за да добие повеќе гласови, вели режисерот, кој го подготвува својот стоти настап.
Претставата „Народниот пратеник“ на Македонскиот народен театар, во режија и адаптација на Егон Савин, беше изведена со успех во 70-тото Стерјино позорје, каде што ја освои Наградата за колективна глума, а потоа гостуваше и во Народниот театар во Белград.
„Бев среќен што оваа претстава беше одиграна на Стерјино, бидејќи со напорите и огромните напори на организаторите, нашиот најважен театарски фестивал сепак се одржа. Меѓу другото, дознав дека дури и неговото последно издание не е отплатено, односно дека должат пари за сместување, патувања… Вистинска среќа е што се’ уште се одржува сега, тој фестивал трае веќе седум децении. Но, многу други работи се „одложени“, односно се плашам дека ќе бидат откажани. Немаше фестивал во Јагодина, ниту во Ниш, Шабац… Сè зависи од тоа, бидејќи оние што ја почитуваат културата секогаш ќе најдат пари за фестивали во своето опркужување“, вели за „Радар“ режисерот Егон Савин, добитник на бројни награди за своето уметничко дело, вклучувајќи го и Орденот на Караѓорѓевата ѕвезда втор степен и прв лауреат на наградата Дејан Мијач.
Професор на Одделот за театарска и радио режија на Факултетот за драмски уметности во Белград, лојален на театарот до срж, тој признава дека не е наклонет често да се појавува во медиумите. Една од причините е што се наоѓа во непријатна ситуација кога разговара со оние од различни медиуми, кои, како што вели, се сметаат себеси за новинари и не прават разлика помеѓу тоа што е сценарио, а што е сценографија.
Изборот на неговата претстава за Стеријниот театарски фестивал каде што до сега освоил осум награди, пет за режија, две за адаптација, како и наградата на Стерија за извонредни заслуги во театарската уметност, а тоа беше доволна причина да ни верува и да ни открие не само зошто сака да ги режира драмите на Бранислав Нушиќ, туку и како го перцепира нашето културно милје.
Нушиќ повторно е во ваши раце. Досега сте режирале многу негови драми. Зошто постојано се враќате на овој наш класик?
– Точно е, но ова е прв пат да го работам „Народниот пратеник“. Поточно, никогаш порано не сум ја режирал комедијата на Нушиќ, туку драми, ако го исклучам „Покојник“, што е сатирична драма. „Пратеникот“ е вистинска комедија, напишана пред повеќе од 140 години, и тоа беше неговото прво дело. Имал само 19 години кога ја напишал, со што најавува голем писател, кој до ден-денес, според мене, останува театарски гениј. Тоа е класично дело во вистинска смисла, бидејќи, дури и по толку години, ништо од неговата актуелност не недостасува, а дури и не мора да додавате ништо, да опишете, имате јасна слика за овој наш паланечки менталитет.
Нушиќ е нашиот единствен театарски гениј, иако српската комедија е значајна на европско ниво. Ако ги сметаме Стерија, Александар Поповиќ покрај него, а од неговите современици Душко Ковачевиќ, како и Небојша Ромчевиќ. Значи, задоволство е да се прават значајни дела, уживам во тоа, а целиот свој живот сум бил наклонет кон класиците и, ми се чини, не сум го правел тоа доволно. Но, потребно е да се афирмираат и современите писатели.
Како ја дефинирате безвременоста на делата на Нушиќ?
– Што се однесува до сатиричниот раб што го имаат особено неговите комедии, тоа е нешто што е навистина почеток и крај, нема потреба да се додава ништо на таа сатира. Знам дека човечката природа е непроменлива, но до таа мера неговата вивисекција на паланечкиот менталитет е вистинита, и не само нашата, туку и балканската. Нема театар, од оние на врвот до аматерските, што не го извел „Сомнително лице“, ниту „Министерката“, па дури ни „Народниот пратеник“. Некои од најдобрите режии на нашите режисери биле со драмите на Нушиќ. „Ужаленото семејство“ на Мата Милошевиќ, „Мистер долар“ на Мирослав Беловиќ, „Пучина“ на Дејан Мијач. И тоа е важно за младата генерација режисери да разбере, дека ние сме најдобрите познавачи на нашата литература и дека публиката е најсреќна кога гледа драми засновани на наши дела. И, особено онаа на Нушиќ, тоа е вистинска радост за гледачите. Бидејќи не станува збор само за духовитост, туку и за точност, брилијантно познавање на драматургијата, беспрекорно формирани ликови, односи.
Зошто избравте да го токму „Народен пратеник“?
– Оваа комедија е секогаш актуелна. Станува збор за избори, за невралгична точка, за тој момент кога целата паланка го губи разумот, а меѓу другото, и тој ситен трговец кој е богат човек и крајно необразован и неспособен за ништо друго освен за својот ситен занает. И, тој мислел дека треба да биде заменик благодарение на парите што ги има, бидејќи, корупцијата е вистинскиот начин да се стигне до изборите и до самиот Белград, односно. Собранието. Со помош на разни измами и без да биде свесен за фактот дека има претставник на опозицијата во своето семејство, односно неговата ќерка, се одвива првично наивна, а потоа доста остра и крвава семејна драма. Сето тоа е нашата реалност, како да е огледало, и мислам дека затоа луѓето сакаат да ја гледаат таа претстава и ми е мило што така се случи.
Претставата е напишана во четири чина. Направивте необична адаптација и ја сведовте на едночинка.
– Ја скратив, нема многу ликови, направив монтажа на сцени, од потреба да се прилагодам на духот на денешниот гледач. Значи, претставата трае малку повеќе од еден час. Но, ние раскажавме сè, сè е внатре, па оние што го познаваат оригиналното дело нема да го препознаат. Бидејќи целата приказна е раскажана од почеток до крај.
Штета што не ја поставивте на една од нашите театарски сцени. Како се падна коцката за Македонскиот народен театар?
– Македонците особено го сакаат Нушиќ, не само затоа што она што го напишал е слика и за нивниот менталитет, туку и затоа што тој бил првиот директор на нивниот Народен театар и таму го чувствуваат како свој и често ги изведуваат неговите дела. И, ја сакам Македонија и нивниот театар, како и актерите кои се одлични на пошироко ниво. Го доведов Никола Ристановски во Белград да ги игра „Дервиш и смрт“, сега игра и „Кукла од кревет број 21“, работев со него, едно време и во „Злосторство и казна“ и некои други претстави. Македонија има малку поинаков став кон театарот отколку ние овде, каде што театарот е, така да се каже, заборавен и маргинализиран. Таму, секоја премиера е настан, се зборува за неа како што беше порано во Белград.
Дали ова значи дека има премногу театри во Белград?
– Не, напротив. Има помалку во споредба со златниот период од седумдесеттите години на минатиот век. Има речиси половина помалку театри отколку што имаше, особено слободни сцени каде што младите би можеле да ја започнат својата кариера, да се развиваат. Денес нема такво нешто, потребни се посебни начини за влез во театарот, а сè е многу покомплицирано за моите студенти отколку што беше за мене.
Што им велите на првиот час на вашите студенти кои се избрани да се занимаваат со оваа професија?
– Дека училницата во која се наоѓаат не смее да се третира како факултет, туку како театар. И дека сите правила што важат во театарот ќе важат и во училницата. Од првиот момент се обидов да им ги претставам на студентите проблемите што театарот ги отвора за режисерот, бидејќи како автори тие мора добро да ја познаваат не само историјата на театарот, туку и другите уметности, да бидат информирани за сè што е важно во секојдневниот живот.
Која е магијата на театарот, како би го дефинирале?
– Како некој што е посветен на театарот, должен сум тој да има тој перфекционизам, став кон себе и толкување, и многу повеќе од тоа. Театарот е исто така однос кон литературата, огромна традиција што постои. Денес, од прозни дела се прават големи претстави, а не само од драмското наследство. Значи, ставот кон јазикот, литературата, современиот коментар, создава таа, како што велите, магија во изведувањето на совршенството, што стана реткост во нашиот театар.
(целиот текст прочитајте го на https://radar.nova.rs/kultura-radar/egon-savin-zivimo-grotesku/)
