Таа е 17-та жена чие пенкало е наградено со највисоката книжевна награда. Таа низ своите дела го реконструира минатото, врз основа на традицијата на Пруст
Француската писателка Ани Ерно е овогодинешниот добитник на Нобеловата награда за литература, соопшти неодамна Шведската академија. Ерно (82) е само 17-та жена чие пенкало е наградено со најважната награда, а нејзиниот избор не е толку изненадување, со оглед на тоа што обложувалниците и дадоа големи шанси.
Ани Ерно е родена во 1940 година во мал град во Нормандија. Нејзините почетоци биле скромни, но амбициозни и ја одредиле уште од самиот почеток да го преиспита животот, дефиниран со длабоки разлики меѓу полот, јазикот и класата.
Нејзиното книжевно дело започнало рано како проект на меморија, со цел да ги прошири границите на литературата надвор од фикцијата.
Нејзината реконструкција на минатото се потпира на традицијата на Марсел Пруст „Во потрага по изгубеното време“, но таа ја води потрагата во сосема поинаква насока. Се смета себеси за „етнолог на самиот себе“, а не за писател на фикција.
Нејзината прва книга беше „Les Armoires vides“, и таму веќе почна да го истражува своето норманско потекло, но само со четвртата книга „La Place“ направи пробив. Делата „Une Femme“ и „La Honte“ го анализираат и срамот и неговите корени во општеството.
Посебно место во нејзиниот опус зазема приказната за 23-годишната девојка, нараторот, која во 1960-тите се обидува да абортира во Франција, каде што е забрането. Станува збор за романот „L’Événement“, објавен во 2000 година.
Нејзиниот најамбициозен проект е „Les Années“, наречен „првата колективна биографија“. Романот беше објавен во 2008 година и ѝ донесе голем број награди, светска популарност и голем број следбеници.
Во 2016 година, таа ја објави книгата „Mémoire de fille“ (Сеќавања на една девојка) – во која го опиша и сопственото искуство со губењето на невиноста, но со спротивставување на сликата што ја имаше за себе како млада жена на крајот на 1950 година. реакцијата на нејзините постапки и заедница која ја отфрла во следниот момент.
Таа оваа година со читателите ја сподели својата најнова книга „Le jeune homme“.
Нејзини главни теми се срам, понижување, љубомора, неможност да се види кои сме навистина.
Во 2019 година, Ани даде интервју за НИН, каде се потсети на нејзиниот престој во Белград во 1997 година, кога ги претстави своите книги „Едноставна страст“ и „Место под сонцето“.
На прашањето дали порано читала писатели од овие простори, таа потврдно одговори: Данил Киш и роман од Мирко Ковач. Биографија на Малвина Трифковиќ! – рече таа.
Разбирливо е декатаа за нашата читателска публика е практично непозната или многу малку позната. Нејзините први три книги објавени на нам разбирлив јазик ги објави белградска Просвета во 1997 година – „Едноставна страст“, „Место под сонцето“ и „Не излегов од мојата ноќ“. Но, во мигот издавачката куќа „Штрик“, јавува белградскиот неделник „Време“ моментално подготвува четири книги од Ана Ерно и дека за две недели, на Меѓународниот саем на книгата во Белград, ќе се појави нејзиниот роман „Поседување“, а до крајот на декември „Годин“, „Настан“ и „Една жена“.
– Со години кажувам дека книгите од женски авторки се наменети и за мажи, сигурна сум дека оваа награда на Ана Ерно ќе го потврди тоа“, вели издавачката на нејзините дела Љубица Пупезин и објаснува дека „жените во литературата доминираат на теми од приватната сфера и затоа не се вреднуваат како што заслужуваат. Сепак, да признаеме дека без приватната сфера не може да се гради јавноста. Во оваа смисла, овогодинешната одлука на Нобеловиот комитет е цивилизациска промена“.
Романот „Поседување“ го преведе Бојан Савиќ Остојиќ. За порталот на „Време“ вели дека со Ани Ерно се запознал преку книгата Simple Passion.
Наидов на почетокот на 2019 година, на пазарот Калениќ, по благородна цена од педесет динари, во издание на „Просвета“ во превод на Нада Бојиќ. Тоа е вистински „француски роман“, без трага од традицијата што ја наследил Дирас или Саган. Наместо да сонува по трагата на нејзините желби, таа остро ги набљудува и ни го прикажува најдолното во нив, суштинската безобразност што не се открива во баналната порнографија туку во психологијата.“
Бојан Савиќ Остојиќ вели дека Ана Ерно, за што и да пишува, „без разлика дали се работи за односот со семејството (како место под сонцето на една жена), или дали нејзината тема е разгледувањето на сексуалноста (Едноставна страст, Опсесија и Girl’s Story), ја мери секоја реченица и проценува дали е воопшто поштедена. Ако се покаже дека е самоугодна, тоа е доволна причина да се избрише. Затоа, главната ритмичка единица на нејзината проза е синкопацијата, тишината. меѓу редови“.
Романот Поседување, кој ќе се појави на Саемот, „е насилно напишан, посветен на едвај маскирани вистински луѓе“, вели Савиќ Остојиќ и потсетува дека „овој текст, кој опсесивно ја анализира љубомората на една напуштена жена, е направен и на филм – „Друга жена“ на Патрик Марио Бернар и Пјер Тривидич“.
Колку е ценета Ани Ерно?
„Како и сè друго: сезонско и без претерување. Преведено е на крајот на деведесеттите, кога, по „Страстите“, „Место под сонцето“ и „Јса не излегов од мојата ноќ (дневникот за пишување на „Една жена“). По 2000 година беше целосно заборавена. Кога 2019 година влезе во потесниот круг за интернационалниот Букер (со книгата „Годин“), дел од јавноста ја пречека како и секоја друга иновација од Западот. Како никој да немаше чуено за неа. Всушност, интересот на јавноста беше поттикнат само од обложувалниците на Нобеловата награда. Таа не е првиот начин да се каже дека во нашата култура, не само во онаа од тесно книжен тип, нема континуитет меѓу децениите – вели Бојан Савиќ Остојиќ.
(Р.Г.)
