Со Кремљ заглавен во војната, Турција вешто го проширува своето влијание, на штета на Москва
ДИМИТАР БЕЧЕВ
„Враќањето на Крим на Украина, чиј нераскинлив дел е во суштина е услов според меѓународното право“. Сам по себе, тој директен коментар на турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган, што тој го даде преку видео врска на Самитот на Кримската платформа минатиот месец, не изненадува никого кој внимателно ги следи турско-руските односи.
Сепак, тоа е доказ за покомплексниот чин на балансирање на Ердоган помеѓу неговата поддршка на украинскиот суверенитет и неговото одбивање да се приклучи на санкциите против Русија. Показател е можноста што Турција ја бара да ги искористи своите врски со Русија во време кога Кремљ е заглавен во Украина.
Без разлика дали е Сирија или Јужен Кавказ, Анкара се подготвува да го пополни просторот на влијание создаден со слабеењето на Москва.
Од почетокот на руската агресија врз Украина, Турција ја игра улогата на посредник, како што е прикажано во јулскиот договор, со кој посредуваше со ОН, со кој се дозволува премин на украински бродови со жито од Одеса. Нејзините трговски врски со Русија цветаат. Но, Ердоган останува доследен во поддршката за Киев, вклучително и за прашањето за Крим, историскиот дом на кримските Татари (заедница со која Турција се смета поврзана). Испораките на Турција со беспилотни летала Бајрактар до украинските вооружени сили се најдобар показател за воената поддршка за Киев.
Турција се чувствува загрозена од руската експанзија во Црното Море по војната во Грузија во 2008 година. Чекор по чекор, Москва добива контрола над тампон-државите чија појава на почетокот на 1990-тите доведе до невидено обединување на Русија и Турција.
Чувството на ранливост на Анкара, во комбинација со длабоко вкоренетата недоверба кон нејзините западни сојузници, ја натера да бара помирување со својот гигантски империјалистички сосед, наместо да се соочи со него. Во исто време, Турција сепак негуваше сојузи со другите црноморски држави кои се плашеа од рускиот реваншизам, како што се Украина, Грузија, Азербејџан, Романија и Молдавија.
Важно е да се признае дека оваа земја сега одлучи да оди чекор понатаму.
Земете ја на пример северна Сирија. Од мај, Ердоган најавува операција за прогон на Единиците за заштита на народот (YPG) од областите Тал Рифат и Манбиџ. Турските сили и нивните сојузници од Сириската национална армија го зголемија притисокот врз курдските борци долж линијата на контакт западно од реката Еуфрат, како и околу Кобани, Аин Иса и Тал Тамер на исток. Во тандем, Ердоган води жестоки дипломатски напори да ја добие согласноста на Русија и Иран.
Сирија беше во фокусот на неговиот трипартитен самит во Техеран на 21 јули, каде беа присутни и рускиот претседател Владимир Путин и иранскиот претседател Ебрахим Раиси, како и на средбата меѓу Ердоган и Путин во Сочи на 5 август.
Со цел да добие руско и иранско одобрение за отворена офанзива, тој го претставува можното обновување на врските со владата на сирискиот лидер Башар ал Асад како контра потег. Но, ако Путин одбие да ја поддржи новата операција, не е незамисливо турските сили да направат унилатерален потег.
Друго сценарио каде Турција напредува на сметка на Русија е Јужен Кавказ. Во јули, Анкара и Ереван се согласија да ја отворат границата, затворена за државјани на трети земји од раните 1990-ти, и да дозволат воздушни патеки за карго летови. Турски и ерменски дипломати преговараат за воспоставување дипломатски врски.
Стравот од Турција е клучната причина за ерменскиот ангажман со Русија во однос на надворешната и безбедносната политика. Но, откако Азербејџан ги победи Ерменците во Нагорно-Карабах во ноември 2020 година со помош на Турција, вредноста на тој сојуз со Русија падна.
На крајот, Москва остана неутрална и ги остави ерменските сили да се одбранат. Сега ерменското раководство прагматично истражува врска со Турција што би донела економски и стратешки придобивки.
Заедничките карактеристики од Сирија до Ерменија покажуваат дека Турција методично ја турка Русија од нејзиното соседство и регионите каде Москва имаше стратешка предност во однос на своите геополитички ривали во последниве години.
Се разбира, Москва е способна да ги попречи таквите напори. Колку и да се поделени, Русите сè уште имаат пријатели во Иранците и во Асад во Сирија, како и пригодно партнерство со ЈПГ.
Русија, исто така, сè уште има контингент од 2.000 мировници во Карабах кои би можеле да играат клучна улога во обликувањето на тамошниот конфликт. Москва има и економско влијание врз Ереван: билатералната трговија е во пораст откако Ерменија стана задна врата за Русија да ги заобиколи западните санкции. Во понеделникот избувнаа нови борби меѓу Азербејџан и Ерменија, иако подоцна беше објавен прекин на огнот.
Сепак, секој што мисли дека војната во Украина на крајот е конфликт во кој се вклучени Москва, Киев и западните престолнини, треба да погледне малку подалеку. Ако руската експанзија биде запрена, друга нација е подготвена да го прошири своето дипломатско влијание.
