Ако некаде има место каде работите се уште не се решени, треба да бидат обезбедени со „нашиот” начинот на организација и да се развие и да се зајакне нашата цел. Ова не е тешко, бидејќи граничната зона на нестабилност секогаш била валидна за мостот или крстосницата, смеа теоретичарката Марија Тодорова
ТАЊА ПЕТРОВИЌ
Кога станува збор само за земјите од Западен Балкан, видлива е репродукција na колонијалните односи во процесот на пристапување кон ЕУ. Низ историјата веќе имаме фиксен поим кон Балканот како кон периферија која треба да биде следена, што треба да се управува и на која постојано и треба помош од европските центри на моќ. Земјите од Западен Балкан во политичкиот дискурс, како начин да ја претставува оваа земја мора да патуваат и кои поминале низ драматични промени: се повеќе и повеќе, за промена им треба помош, и на овој начин им се потребни насоки. Јелко Кацин истакна дека ЕУ мора да ги користи сите свои акумулирани знаења, експертизи и финансиска поддршка за Балканот за нивно порешително чекорење кон Брисел (Европскиот парламент, 30. 12. 2006 година).
Со „покровителство” на земјите од ЕУ во процесот на пристапување на балканските држави, се создава слика на регионот како „понизок на европско ниво”, кој „сам не може да напредува, тоа е потребно да се управувани од страна на некој на страна, со цел да се избегнат грешките од минатото “(Хамонд, 2006, 19). Идејата дека му е потребен некој вид на колонијалната администрација на Балканот со цел да се зачува мирот и да се овозможи развој на целиот европски континент, често може да се слушне во статии, новинарски и новинарскиот дискурс на дваесеттиот век. Ендрју Хамонд (Хамонд, 2006, 20) наведува голем број на примери на такви дискурс: Роберт Карвер (Карвер, 1998 година) е единствено решение за непрестаните немири во Албанија ког ЕУ се обиде да наметне ред и да воспостави центри на моќ кои постоеле во старите колонијални денови. Роберт Каплан во својата книга „Балканските сеништа“ (1993), што се оценуваат како ноторен пример за балканизмот, па се укажува дека само западниот империјализам – иако многумина не би се согласиле со терминот – може да го обедини европскиот континент и да го спаси Балканот од хаосот.
Канаѓанецот Михаил Игнатиев во почетокот на деведесеттите години, причините за конфликтите на Балканот ги гледа и во отсуство на големите сили: тој пишува дека на Балканот, кој се користел интензивно од одредени империи, нациите се нашле во ситуација каде што не постои царски арбитер, кому тие можат да му се обратат. Затоа, не е чудно што тие, во миг додека не беа ограничени од страна на повеќе моќници, завојуваа едни со други, додека некој трет не ги попречи во тоа. Џулијан Боргер на страниците на Гардијан напиша дека е потребен благ колонијален режим за демократскиот развој на Босна. Рајко Вутира (2007, 91) истакнува дека идејата за потребата од контрола на целиот Балкан се поврзани со лансирањето на просторот како „крстосница или контактна зона“; оваа нејасна дефиниција овозможува создавање на јасно дефиниран хегемонистички дискурс. Ако некаде има место каде работите се уште не се решени, треба да бидат обезбедени со „нашиот” начинот на организација и да се развие и да се зајакне нашата цел (или, едноставно Нашиот начин). Ова не е тешко, бидејќи граничната зона на нестабилност секогаш била валидна за мостот или крстосницата” (нагоре: Тодорова, 2001).
Начино на управување на „меѓународната заедница”, прво во Босна, а потоа во Косово, кои се резултат на војните во поранешна Југославија, имаат многу колонијални карактеристики. Истражувачите предупредуваат на ова (Мајсторовиќ 2007, Татлиќ, 2007/2008). Овие дискурси, кога „мисијата на меѓународната заедница” е експлицитно претставен како civilisatrice mistrice – нејзините претставници мора да користат различни мерки за балканските народи да учат демократија и почитување на законот – да дејствува во синергија со двете поригидни поими на Балканот како територија на која и е неопходна колонијална контрола и со нови механизми за исклучување, која го носи процесот на пристапување кон ЕУ – процесот на демократизација што не може да се направи без некаков вид на колонијалната администрација, е предуслов за европеизација на Балканот, вели Мајсторовиќ (2007, 630).
Новиот европски контекст условен од односите на моќ во денешна Европа, каде колонијализмот станува историско наследство на Европската унија, им овозможува на политичката елита на земји без колонијално минато, да донесат или да го артикулираат отворено колонијалистички дискурс. Притоа, не постои одраз или „филтрирање” низ ситото на специфичноста на историски условените односи. Една илустрација претставуваат следниве изјави: јуни 2007 година, пред Португалија да го преземе претседателството на Европската унија, амбасадорот на Португалија во Европската унија, Алваро де Мендоза е Мојра рече, дека листата на приоритетните задачи на португалското претседателство на ЕУ за време на мандатот, поради колонијалното минато на Португалија, во фокусот на меѓународната политика ќе биде соработката со Африка и човековите права кои ќе бидат во преден план (11 јуни, 2007). Неколку месеци после тоа, во времето кога Словенија беше во екот на подготовките за преземање на улогата на претседателството со ЕУ од Португалија, Фајненшел тајмс го цитираше Јанез Јанша, во тоа време словенечки премиер, кој рече дека во регионот (Западен Балкан) Словенија има интереси кои се слични на интересите на Португалија во Африка (Младина, 31 август 4, 2007, страница 11). Јелко Кацин, на сличен начин воспоставува паралела помеѓу интересите на колонијалните сили, кога станува збор за нејзините поранешни колонии (таму е всушност случај на заземање на простор на една поранешната царска власт и нејзиниот поранешен круг – територии) и интересите на Словенија во Западен Балкан: тој посочува дека Австрија кон Словенија се однесува на сличен начин како Словенија кон Југоисточна Европа (Младина, 14.03.2004). Единствениот критериум, единствената алатка за легитимација за воспоставување вакви паралели, е членството во Европската унија. Овој контекст создава заеднички „депо” на форми на дискурсот.
Шантал Муфе и Ернесто Лаклау нè предупредуваат дека „дискурзивната конструкција“ не е само когнитивна или „контемплативен ентитет“, туку „артикулаторна практика што ги поставува и ги организира социјални односи” (Лакалау и Муф, 1987, 81). Да се воспостави основа на колонијални односи кој им овозможува на членството во ЕУ не остане само во областа на дискурсот, и покажува случајот на сезонски работници во Словенија, кои, главно, доаѓаат од Босна и Херцеговина, Македонија и другите делови на поранешна Југославија и главно работат под договор за словенечки градежни компании. Во Словенија живеат во неверојатно лоши услови, работат повеќе часови отколку што е потребно со закон, како резултат на визната политика и доделување на лиценците за работа што во целост зависи од работодавачот. Нивната позиција по бруталноста многу потсетува на механизмите за искористување на евтината работна сила во колонијалната ера на Западна Европа. Употребата на овие механизми не би било можно без споменатиот контекст, во кој Словенија е членка на ЕУ, земја на потекло на работниците тоа не е. Фактот дека Словенија е членка на ЕУ, има централна позиција и отворен расистички говори, како што се пораките на компанијата „Vegrad” кон работниците од Босна и Херцеговина, во март 2008 година, преку постерите поставени на контејнерите каде тие живеат во Бежиград, реон на Љубљана. Работниците се предупредени дека нивната култура и однесување, во некои случаи е исклучително несоодветна, и дека не треба да се обидуваат да ја практикуваат тука. Бидете свесни, се вели во пораката, дека моментално живеете во Љубљана, која е главен град на Република Словенија, која е членка на Европската унија. Еве ги законите и правилата што се на повисоко ниво. Борис Дежуловиќ на таков дискурс гледа како на „типично централноевропско клише: подредено на „урбанизирана средина”, која по дефиниција е „социјална средина на повисоко културно ниво, населени со високо ситуирани луѓе”, што значи дека граѓаните со високи плати имаат култура, која не може да ги толерира“, гостите-работници, валкани јужњаци, Африканци, Арапи, Турци, Роми, Хрвати, Срби и Бошњаци во овој пример, нарушување на нивната урбанистичка идила. Во овие „социјални средини на повисоко културно ниво” со различни правила на однесување, задача новодојденците им е само како евтина работна сила да градат други вакви „урбани средини” (Дневник, Objektiv, 22. 11. 2008 година). „Валканите јужњаци” всушност се нарекуваат луѓе од „Третиот свет” – без политичка моќ и основни права; Тоа веќе не се истите „јужњаци” од другите републики на Југославија – и покрај нивните гетоизации од тогаш и широко распространета стереотипи во времето на заедничката држава, чија позиција беше многу подобра. Тука не спаѓаат ниту работниците кои на пример доаѓаат од Словачка и од други земји на ЕУ од Источна Европа – тие веќе се на ниво на законодавството третирани сосема поинаку, а нивниот број во однос на ниските плати и лошите услови за живот и работа во Словенија е занемарлив ( многу се помалку отколку што се очекуваше по пристапот на Словенија во ЕУ).
(продолжува)
