Локалните носители на моќ на Балканот, кои си го преземаат правото за формирање на истите дискурси чии објекти се и самите во поширок контекст, ќе станат оние кои се поблиску до членство во Европската унија. Притоа обично се нудат како помош на другите, која е една од константите на колонијалистичкиот дискурс
ТАЊА ПЕТРОВИЌ
Отвореното поврзување со колонијални матрица во однос на земјите од Западен Балкан, потребно е да се постави и на проширување на економски контекст, кој неизбежно следува (или претходи?) на дискурсите или се поддржуваме едно со друго: додека Австрија е најголемиот странски инвеститор во Словенија и еден од најважните инвеститори во земјите од Западен Балкан, поголемиот дел од словенечките инвестиции во странство одат во Србија, а во 2007 година дури една шестина од вкупниот словенечки извоз заврши на територијата на Југоисточна Европа (ЕУ и земјите од Југоисточна Европа, 17. 1. 2009, стр. 6). За Словенија, земјите од Западен Балкан, во прилог на „област на експертизата”, е најважниот пазар и „сфера на интерес”: Бојан Баскар укажува дека „Словенците се навикнати да ја доживува другите делови на Југославија како „нивни пазари“. Словенечкиот враќање на босански, хрватски и сега, исто така српски пазари е брз и многу амбициозен и иако токму овие земји го критикуваа како „економски империјализам” на Словенија (Баскар 2003, 199). Волковија (2007, 79) го истакнува соопштението на претседателот на словенечкото Пан-европски движење, дека Балканот за нив е област каде што можат да ги извршуваат своите интереси, додека во однос на другите, имаме големи предности, како и ставовите на претставниците на партиите дека Словенија во ЕУ треба да преземе водечка улога во Југоисточна Европа и да ја организира својата дипломатска мрежа како услуга за словенечката економија и наука во странство.
Дипломатот и координатор за Балканот во Министерството за надворешни работи на Словенија, Војко Волк, гарантираше дека Словенија по пристапувањето на Хрватска во ЕУ, нема да се натпреварува за Баланот и со задоволство ќе ја остават таа задача на Хрватска. Во следната реченица, Волк улогата на експерт за Западен Балкан го поврзува со економско присуство и влијание во регионот: Хрватска ја следи Словенија кога станува збор за присуство на нејзината економија во Косово (…). Словенија е првиот инвеститор во Косово (…). Хрватска доаѓа по нас и може да биде добредојдена (…). Истото важи и за Црна Гора. Хрватска е добредојден конкурент. (Дневник, Објектив, 21 февруари 2009). Затоа, улогата на експерт за Западен Балкан е неразделно од економскиот ефект на регионот и од економските интереси на членките на ЕУ. Дискурзивните модели и односите на моќ кои стојат зад нив заемно поддржувачки, и тие се легитимираат и се создава една логичка, иако често историски неосновани врска (се сеќавам уште на изјавата на Јанша и Кацин за интересите на Словенија во Западен Балкан и паралелите меѓу Словенија и Австрија).
Една од важните карактеристики на ориенталистичкиот дискурс кој е особено очигледно кога станува збор за Балканот, бидејќи на амбивалентна природа на „внатрешниот Втори” е способноста на овој дискурс, кој е „одвоен од колонијална структура” (Флеминг, 2000, 1224): поради тоа што субјектите кои се предмет на ориентализам, може да ги интернализираат својот интерес, да го толкуваат, и да користат за внатрешна демаркација и застапување на сопствениот идентитет. Ова е многу импресивно го покажува Милица Бакиќ , во случај на „репродукција на ориентализмот” во поранешна Југославија – ориенталистичкиот дискурзивен механизам преку кој некои југословенски народи се претставија како западни (европски) и другите како источни (ориенталистички / инфериорни). Слично на тоа, Бакиќ-Хајден укажува на тоа дека голем дел од политичката реторика во поранешна Југославија „од страна на крајот на осумдесеттите години е формирана за конструкции кои се специфични групи во земјата се припишува привилегиран статус ’европски’ и со тоа да ги омаловажува другите групи, прогласувајќи ги како ’балкански’, или ’Византија’, со други зборови, не-европски другите “(Бакиќ-Хајден, 2007, 446). Раза и Линдстром (Razsa и Lindstrom, 2004) покажа дека Хрватите во времето на Туѓман ги користеле истите стереотипи за Балканот, кој, зборувајќи на Хрватска се користи од страна на политичарите и на Запад, се дистанцираа од нивните соседи на југ и исток.
Доминантниот наратив за моделите на Западен Балкан во контекст на пристапувањето во ЕУ кои го обликуваат политичарите од земјите-членки и претставници на Европската унија да преземе центрите на моќ и тие да се интернализираат. На тој начин општествата на поранешна Југославија се користат како многу важна алатка за редефинирање на односите во регионот. Локалните носители на моќ, кои си го преземаат правото за формирање на истите дискурси чии објекти се и самите во поширок контекст, ќе станат оние кои се поблиску до членство во Европската унија. Притоа обично се нудат како помош, која е една од константите на колонијалистичкиот дискурс.
Поранешниот хрватски премиер, Иво Санадер, во мај 2008 година, и соопшти на српската влада дека ќе биде подобро таа да се зврти од минатото кон иднината, додавајќи дека Хрватска и посакува на Србија да секое добро и ќе и помогне во тоа ( Б92.net, 29.05.2008). Неколку месеци подоцна, по апсењето на Радован Караџиќ, во Србија, Санадер истакна дека Хрватска, без оглед на овој важен чекор на Србија да влезе во ЕУ очекува дека новата српска влада и српскиот претседател че опстојат и дека тие ги држат палците. Санадер додадека дека како речиси неизбежен „родител” ветување помош – во европскиот пат Србија ја има поддршката на хрватскиот народ (B92.net, 28. 7. 2008 година). И кога Словенија ги блокираше хрватските пристапни преговори, Санадер во таа ситуацијата се нагласи хиерархија помеѓу земјите-кандидати, врз основа на тоа кој од нив ќе биде понапред на европскиот табела: истакна дека иако е јасно дека Словенија ја блокира Хрватска на патот кон ЕУ, Хрватска нема да го осветли соседите, и додаде дека кога Хрватска е една која чека на бирото во Европа, нема да се однесуваат на овој начин кон Србија (B92.net, 19. 12. 2008). Поранешниот хрватски претседател Месиќ рече дека Хрватска, откако ќе влезе во ЕУ, таа нема да ја блокира Србија (b92.net, 30. 11. 2009 година), и министерот за надворешни работи на Србија, Вук Јеремиќ, рече дека Србија е подготвена да и помогне на Босна и Херцеговина на патот кон ЕУ (B92.net, 22 октомври 2009 година). Српскиот претседател Борис Тадиќ ја примени истата логика, диктирана од односите на моќта во современа Европа при објаснувањето на позицијата на Србија во врска со независноста на Косово: рече дека е убеден дека Косово нема иднина во Европската унија, како независна држава, но само како покраина на Србија, „како дел од нашата земја за која е одговорна Србија“. Тадиќ е убеден дека Србија сега има можеби дури и поголема одговорност од било кога на Косово како европскиот регион (B92.net, 3. 1. 2009 година). Нагласувајќи ја одговорноста на Србија кон локалниот контекст се користи варијанта со Косово, што објектите за помош ги става во позиција на незрели и ирационални деца на кои им треба контрола.
(продолжува)
