Драматургот Билјана Србjљановиќ направи анализа на сценариото на филмот „Дара од Јасеновац“ и неговиот иден филм „Децата од Козара“. На тој начин таа покажа што е копирано од сценариото на Арсен Диклиќ и Лордан Зафрановиќ во сценариото на Наташа Дракулиќ. Соговорникот на НИН не кажа ниту збор за тоа. Објавуваме сегмент од тој интересен рзговор
Овој филм го нарачав за себе. Никогаш нема да ја заборавам мојата прва средба со Јасеновац. Никогаш нема да ја заборавам сликата на мртвото момче бегалец кое беше исфрлено од морето на плажата на еден италијански остров. Тоа беше причината да го актуелизирам сценариото на Арсен Диклиќ и да го пренесам со идејата: во војната, во играта на големите, најмногу страдаат малите и беспомошни, цивили, а особено деца.
Многумина се обидуваат да го класифицираат. Едниот според местото на раѓање, другиот во согласност со неговите два пасоши, хрватскиот и чешкиот. Третиот игнорантно ќе му го припише левичарскиот и антифашистички набој на југоносталгичари … И Лордан Зафрановиќ (на 11 февруари наполни 77 години), како што сака да утврдува, всушност и припаѓа на медитеранската култура. Филмските критичари одамна го препознаа како таков. И го величеа.
Лордан Зафрановиќ деновиве е во центарот на вниманието на јавноста, бидејќи драматургот Билјана Србjљановиќ направи анализа на сценариото на филмот „Дара од Јасеновац“ и неговиот иден филм „Децата од Козара“. На тој начин таа покажа што е копирано од сценариото на Арсен Диклиќ и Лордан Зафрановиќ во сценариото на Наташа Дракулиќ. Соговорникот на НИН не кажа ниту збор за тоа. Тој повторува дека сè е на суд, дека властите ќе докажат што е плагијат. Тој се надева дека ќе ја заврши финансиската конструкција за неговиот филм „Деца на Козара“ во следните месеци и ќе започне со снимање на есен.
Тој моментално е во Загреб, од каде оди во Бања Лука. Предвидена е средба и прес-конференција во вторник во овој град, по повод филмот „Децата од Козара“. Бидејќи дел од неговиот филм се случува во Република Српска, тој ќе разговара со заинтересирани лица и институции кои ќе помогнат да се направи:
„Како што се подготвивме, ми се чини дека ќе имаме добар одговор од потенцијалните спонзори во Република Српска кои би учествувале во реализацијата на нашиот филм. Патем, имаме копродуценти во Чешка, Франција, Словенија и Македонија и се надевам дека ќе имаме копродуцент во Хрватска “.
Дали по парите што ги доби филмот од Филмскиот центар на Србија, дали очекувате финансирање од Хрватската национална кинематографска институција?
– Пред нас е еден многу важен настан, а тоа е подготовката за натпреварот на Хрватскиот аудио-визуелен центар (ХАВЦ). Очекувам да го поминеме тој натпревар затоа што ова сценарио е напишано на хуман начин, како што напиша еден голем Арсен Диклиќ, и како, на крајот на краиштата, работевме заедно до неговата смрт. Во нашето сценарио, толеранцијата е основа на нашата волја, покрај сè што се случило и ќе се случи. Најважно за нас е тој сјај на надежта, трошка на човештвото, човечноста и можноста за соживот.
Од деведесеттите години до денес, ми беа одбиени сите сценарија на сите натпреварувања на кои учествував во Хрватска. И тие мои сценарија немаа никаква врска со политиката, со цел полесно да го објаснам тоа одбивање, но тие беа и љубовни приказни. Сега, верувам дека овој мој филм, како што е дизајниран и како што го планирам, ќе биде многу важен за Хрватска и дека, конечно, тој ќе биде последниот воз во кој Хрватска може да се каже, како демократска земја и членка на унијата на Европската унија, ќе ја соблече таа усташка сенка. Овој филм ги има сите тие шанси.
Дали мислите дека е можно?
Секако дека ќе биде многу тешко во оваа средина и не очекувам големо прифаќање. Сепак, мислам дека има дел од Хрватска што сака таков филм.
Колку филмот „Дара од Јасеновац“, ако ја имаме предвид анализата на драматургот и професор на ФДУ Билјана Србlановиќ за совпаѓањето на одредени делови од тоа сценарио со вашето, ве спречува да работите според вашето оригинално сценарио, или ти го менуваш?
– Прво морам да ти кажам: никој не ми нарача филм! Ова значи дека го нарачав за себе, затоа што сметав дека овој нов бран бегалци и војните што се водат и денес, придонесуваат најмногу за смртта на невините, а тоа се децата. Никогаш нема да ја заборавам мојата прва средба со Јасеновац во нивниот центар. Никогаш нема да ја заборавам сликата на мртво момче бегалец кое беше исфрлено од морето на плажата на еден италијански остров. И мислам дека тоа беше, горе-долу, повод да го актуелизирам сценариото на Арсен Диклиќ и да го пренесам со основната идеја: во војна, во играта на големите, малите и беспомошните, цивилите и особено деца, најмногу страдаат. Мислам дека тоа е дел од модерната порака на овој филм.
Што мислите дека никој од вас не го нарачал филмот?
– Во минатото, уметничките дела ги нарачувале кралевите, императорите, благородништвото, папите, патријарсите … да ги украсуваат своите дворови, куќи, палати, катедрали, цркви … Оние што порачале, порачале од најдобрите. И нивните имиња беа Леонардо, Рублев … се редат најдобрите што ги знаете. Овој пат тоа не беше случај, иако српската кинематографија има исклучителна историја и денес има многу талентирани автори.
Друга работа што треба да се знае кога зборуваме за нарачки. Кога папата ќе му нарачаше нешто на Леонардо, тој ќе му кажеше да го би го прочита овој и оној пасус во Библијата иќе го ставел на крстот. Леонардо би го прочитал тој дел од Библијата и ќе направи своја слика. Јас не сум Леонардо, но на некој начин постапувам слично. Го читам текстот на Арсен Диклиќ и правам свои слики, додавам, одземам, пеам или спуштам. И измислувам сè на што може да се надогради мојата фантазија во овој момент. Тоа е суштината на оваа работа, сè друго е празна приказна.
Со еден збор, не се плашите да направите филм, со оглед на тоа што во моментов се прикажува еден филм со иста тема?
Немам ништо со тоа ниту ќе го гледам тој филм. Немам ниту нерв, ниту потреба за тоа. Во целата оваа приказна, само адвокатите треба да ја завршат својата работа. Ако нешто се земе од сценариото на Диклиќ, семејството Диклиќ ќе реагира на тоа. Мојата работа сега е многу одговорна, да префрлам на овој филм сè што можам и умеам. Зад мене е огромно искуство и имам голема одговорност да го направам филм што ќе го препознае целиот свет и ќе има одредено ехо како крик против злото, така што никогаш повеќе нема да се повтори.
Кога неодамна почина поетот и пејач Ѓорѓе Балашевиќ, многумина говареа и пишуваа дека Југославија починала со него. Рековте дека Југославија секогаш ќе постои како културен простор?
– Пред една година, отворив ретроспектива на филмови на Карпо Аќимовиќ (за филмот „Окупација во 26 слики“, Карпо ја освои Златната арена во Пула во 1978 година како најдобар кинематографер, а Лордан ја освои Златната арена за најдобар режисер и најдобар филм). Тогаш реков нешто што сè уште важи за мене: кога ја напуштам Чешка кон Југославија, словенскиот јазик е сè уште на тие патокази. Влегувам во Германија и Австрија, сè е несфатливо за мене. Кога ќе се приближам до Словенија, моето срце почнува да чука, и кога ќе влезам ги разбирам сите знаци на словенечки отт јазик и тука сум, дома. Ова значи дека целиот простор на поранешна Југославија е мој простор, тоа се моите гледачи, моите пријатели, има низа феноменални настани во кои сите бевме од таа поранешна земја. Сите се разбиравме, сите бевме како во една куќа. Неодамна бев во Скопје, потоа во Охрид и сето тоа ми е блиско, како да е мое. Каде и да дојдам во поранешна Југославија, јас сум дома. Сите се препознаваме, имаме иста комуникација, споделуваме сличен систем на вредности. Ми недостасува таа блискост што ја имавме и во која бев воспитан.
(целиот текст може да се прочита на http://www.nin.co.rs/pages/article.php?id=102356536)
